تاب آوری مشاغل خطرناک

اصولا آموزش، اندیشه و حل مساله  در جامعه‌ی ما بسیار بحران محور است. به این معنا که تا بحران، فاجعه و سانحه‌یی رخ ندهد، به ضعف زیرساخت‌ها و عوامل اساسی توجهی نمی‌شود. در مدت اخیر اتفاقات بسیاری را تجربه کرده‌ایم که نقش آتش‌نشانان، نیروهای اورژانس، فروریت‌های پزشکی و امدادگران در آن مشهود و غیرقابل انکار بوده و پس از هربار تکرار و بازتکرار این روند، با سیلی از پیام‌های محب‌آمیز، قدرشناسانه و همدردانه با این قشرمواجه می‌شویم و بعد از مدتی همه‌چیز به دست فراموشی سپرده می‌شود.

جمعیت‌هایی که در آتش‌نشانی، فوریت پزشکی، هلال احمر و غیره فعالیت می‌کنند، علاوه‌ بر اینکه از نظر جانی و جسمی در معرض انواع خطرات قرار دارند، از نظر روانی هم شرایط ویژه و خطیری را تجربه می‌کنند.
در پژوهشی که در فصلنامه‌ی پژوهشی علوم‌پزشکی شهید بهشتی توسط خسرو آگین و همکاران منتشر شده، به این نتیجه‌ زسیده‌اند که آتش‌نشانان حاضر در فاجعه‌ی پلاسکو، بسیار بیشتر از آنچه توقع می‌رفت به اختلال استرس‌ پس از سانحه و دیگر اختلالات سلامت روان ناشی از استرس و تروما ، مبتلا شده‌اند. بنابراین دور از نظر نیست که بعد از تجربه‌ی پی در پی سانحه‌ها و اتفاقات ناگوار جمعی، کارکنان این  ارگان‌ها بیش از پیش در معرض انواع اختلالات سلامت روان باشند. 

از الزام وجود خدمات روان‌درمانی در روزهای پس از وقوع سانحه که بگذریم، الزام اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلا به اختلالات روان وابسته تروما، بسیار ضروری می‌نماید. اما آیا می‌توان از ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه جلوگیری کرد؟ محققان حوزه‌ی رواشناسی معتقد هستند عواملی وجود دارد که به عنوان عوامل محافظ در برابر این اختلالات محسوب می‎شود. وجود دایره‌ی حمایتی، ارتباطات اجتماعی قوی، تاب‌آوری، وجود رهبری مناسب در این شغل‌ها و داشتن بینش مناسب بر احساسات و هیجانات  عناوینی از این عوامل محافظ هستند. 
 

دکتر مایکل دی متیوز، روانشناس سازمانی در مقاله‌ی اخیر خود که در ژورنال روانشناسی امروز منتشر شده، می‌گوید وجود رهبرها و مقامات درون ارگانی که تنها انجام وظیفه و داشتن نظم شغلی را به عنوان سرلوحه و معیار ارزیابی کارمندان و کارکنان خود قرار نمی‌دهند و در مقابل به همدلی، تعامل بین فردی و شکل‌گیری ارتباط انسانی توجه بیشتری نشان می‌دهند، به شکل موثری از ابتلای زیردستان خود به اختلال استرس پس از سانحه جلوگیری می‌کنند.
رهبر و فردی که در سرشاخه‌ی ارگان قرار دارد، باید به راحتی در دسترس باشد تا کارکنان ارگان بتوانند در لحظات خطیر و چالش‌زا درباره‌ی احساسات و واکنش‌هایشان با وی صحبت کنند. رهبران ارگان‌ها باید انتظار واکنش‌های مختلف کارکنان در برابر سوانح را داشته باشند و روحیات متفاوت را درک کنند. شناخت دستاوردهای فردی و واکنش‌های متفاوت و همچین  تمجید از کوچک‌ترین حرکت مثبت می‌تواند در شکل‌گیری تاب‌آوری افراد ارگان نقش موثری داشته باشد.
وجود فعالیت‌های جمعی که بر تخلیه‌ی هیجانی متمرکز است، باید جزئی از برنامه‌های روزانه‌ی این افراد باشند و امکاناتی مهیا شود تا بتوانند در مواقع لزوم با افراد حمایتگر و قابل اعتماد در ارتباط فرار بگیرند. وجود گروه‌های درون ارگانی برای صحبت از تجربیات ناشی از تروما، هیجانات آن و بینش‌هایی که فرد نسبت به این تجربیات دارد برای سلامت روان ، تاب آوری و  پیشگیری از اختلالات ضروری است. 
 

به طور کلی ممکن است به نظر برسد که این توصیه‌ها و گفته‌ها فقط مختص آتش‌نشانان، نیروهای اورژانس و امدادگران است، اما واقعیت این است که این مطالبات مخصوص تک تک اعضای جامعه است، چرا که بقا و سلامت اجتماعی ما به سلامت روان این عزیزان گره خورده و تلاش برای محافظت از آنان، تلاش برای محافظت و بقای تک تک اعضای جامعه است.