دانش ‏آموزان بی ‏انگیزه در مدرسه و راهبردهای افزایش انگیزش

همه‏ ما از اهمیت انگیزه در زندگی آگاهی کامل داریم، با این حال بیش‏تر ما احساس می‏کنیم در زندگی به اندازه‏ کافی دارای انگیزه نیستیم. انگیزه به ما کمک می‏کند تا احساس رضایت‏ خاطر کنیم، درباره‏ خودمان احساس مسئولیت نماییم و بر زندگی خود تسلط داشته باشیم.  
بی ‏انگیزگی در بین دانش‏ آموزان این نگرانی را در والدین و معلمان به‏ وجود می‏ آورد که شاید آن‏ها نتوانند در مورد خود به درستی عمل کنند، به بیراهه بروند یا حتی زندگی خود را تلف کنند. موقعیت و شرایط محیط آموزشی از جمله عواملی است که با بی‏ انگیزگی دانش ‏آموزان ارتباط نزدیک دارد.

معلم مهم‏ترین نقش را در مدرسه ایفا می‏کند و چگونگی عملکرد دانش‏آموز به رفتار معلم بستگی دارد. برای معلم انگیزه‏ دانش ‏آموز هم به‏ عنوان هدف و هم به‏ عنوان وسیله‏ پیشرفت در سایر زمینه‏ ها اهمیت بسیار بالایی دارد. لذا در این بحث به‏ طور مختصر ابتدا با علائم دانش ‏آموزان بی‏ انگیزه و سپس به سبب‏ شناسی و راهکارهای مناسب جهت بالا بردن انگیزه‏ لازم در دانش ‏آموزان خواهیم پرداخت.
نشانه های بی انگیزگی در دانش آموزان
- ناتمام گذاشتن کارها
- خودداری از انجام تکالیف
- عدم تلاش برای حل مشکل خود
- مشکل در تصمیم ‏گیری
- انتظار کمک از دیگران
- بی‏ توجهی و بی‏ دقتی
- تمایل نداشتن به فعالیت های بدنی
- آوردن بهانه‏ های متعدد برای انجام ندادن کارها
- داوطلب نشدن برای انجام کارها
- عاجز بودن در تنظیم فعالیت حال و آینده
- میل دائمی به قرار داشتن در حالت استراحت
- به سر بردن دائمی در رویا
- قدرت تمرکز فکری پایین
-تنبلی نمودن و از زیر باز مسئولیت، شانه خالی کردن  
عوامل مختلفی که منجر به کاهش انگیزه در دانش ‏آموزان می ‏شود:
- عدم هماهنگی بین میزان تکالیف مدرسه با توانایی‏ های دانش ‏آموزان
- یکنواخت بودن محیط آموزشی با توجه به پیشرفت‏ های عصر حاضر که می ‏توان از وسایل کمک آموزشی مثل نوار ویدیو، سی‏دی، اینترنت و... استفاده کرد.
- عدم کنترل والدین نسبت به وضعیت تحصیلی فرزندانشان
- بی ‏ارتباط بودن تکالیف با نیازهای روزمره
- مشکلات خانوادگی نظیر محول نمودن کارهای منزل به فرزندان از طرف والدین
- انجام کاری برای دریافت حقوق و ساعات غیر مدرسه برای کمک به وضعیت اقتصادی خانواده.
- تشویق نشدن برای انجام تکالیف منظم
- افسردگی‏ های خفیف
- داشتن تجربیات و شکست‏ های تلخ متعدد
- عدم برخورداری از تجربیات موفق
- در معرض شماتت و تنبیه بودن
- نقایص فیزیولوژیکی و بدنی
- وجود نابسامانی، مشاجرات لفظی و درگیری در خانواده
- طلاق در خانواده
- وابسته بودن به والدین و انجام کارهای کودک به‏ وسیله‏ آن‏ها
- محرومیت از امکانات اولیه
- داشتن بیماری شدید
 
راهبردهای افزایش انگیزه در دانش ‏آموزان
- اطمینان از وضیعت جسمانی دانش ‏آموز از نظر معاینه‏ شنوایی و بینایی:
- ایجاد هماهنگی بین تکالیف مدرسه با توانایی دانش ‏آموزان
- متنوع کردن محیط آموزشی با استفاده از وسایل کمک آموزشی مثل فیلم، عکس، ماکت و...
- دادن تکالیف مرتبط با نیازهای دانش ‏آموزان
- توجه به حاصل فرایند کار و تلاش دانش‏آموز (عدم نمره محوری در کلاس)
- استفاده درست از کلمات و جملات توسط والدین و معلمان.  

والدین و معلمان گاهی از اوقات با سخنان به ظاهر ملایم و بی‏ضرر، موجب کاهش انگیزه در دانش ‏آموز می‏ شوند. آنان به دانش‏ آموزی که در آستانه‏ مردود شدن است می‏گویند: « ما می‏دانیم تو یک نابغه نیستی، توقع هم نداریم معجزه‏ ای از تو ببینیم. فقط می‏ خواهیم در حد توانایی‏ ات درس بخوانی، اگر نمره‏ قبولی بگیری ما راضی خواهیم بود.»
این نوع گفتار، دیگر به دانش ‏آموز این امکان را نمی‏دهد که برای رسیدن به درجات عالی آموزش تلاش کند؛ اگر هم نهایت کوشش خودش را هم به خرج بدهد، بیش از یک « قبولی» انتظاری دیگر از خود ندارد. پیامی که می‏تواند منجر به ایجاد انگیزه در فرد شود این است:
« ما انتظار داریم درس یاد بگیری و آدم تحصیلکرده‏ ای بشوی. یادگیری یک امر تصادفی نیست، یادگیری مستلزم تلاش و عزمی راسخ است. ما چنین چیزی را از تو توقع داریم.»  
- دادن خودمختاری و استقلال به دانش‏ آموز در جاهایی که امکانش وجود دارد.
- تشویق‏ های کلامی به شکل توصیفی، مثال: « رضا می‏ بینم که عمل ضرب را خوب فهمیده‏ ای.»
- نشاندن دانش‏ آموز در جلوی کلاس یا در کنار هم‏کلاسی ‏هایی که می‏توانند الگوی نقش مثبت برای او باشند، صدا زدن دانش ‏آموز در کلاس در موارد متعدد، ارائه‏ بازخورد در موارد متعدد، تقسیم تکالیف حجیم به بخش ‏های کوچک‏تر
- کمک به والدین در درک واقع‏بینانه از توان یادگیری دانش‏ آموز.
- دادن فرصت به دانش ‏آموزان در بیان معلومات خود و آن‏چه خارج از کلاس از خانواده و دیگران آموخته ‏اند.  


کتاب معلم و دانش ‏آموز - نویسنده: گینات هایم ، مترجم: سیاوش سرتیپی.
تبیان