چگونه میتوان خطاهای پزشکی را مدیریت کرد؟
-
-
اشتباهات پزشکی چگونه رخ میدهند؟
خطاهای پزشکی الزاما ناشی از سطحینگری و یا کم ارزش دانستن جان بیماران، از سوی پزشک نیست. بلکه عوامل متعددی در خصوص خطاهای پزشکی میتواند تاثیرگذار باشد. به عنوان مثال: متوجه نشدن دقیق شکایت بیمار و به دنبال آن تصمیمگیری نادرست؛ عدم تمرکز حواس در لحظه ویزیت بیمار؛ عوامل محیطی؛ کمبود خواب؛ ویزیت بیماران در مدت زمان کوتاه (مخصوصا در مراکز دولتی)؛ تمامی عوامل فوق میتواند در خطاهای پزشکی احتمالی تاثیرگذار باشد.
آیا پزشکان در خصوص بیان خطاهای پزشکی به بیمار مسئول هستند؟
یکی از وظایف پزشک صادق بودن در رابطه با بیماران است. این موضوع زمانی مهمتر میشود که بیمار از مشکلات جدی به دنبال تشخیص و یا درمان اشتباه پزشک رنج میبرد. در ضمن اصل رابطه پزشک و بیمار، بر اساس صداقت و راستگویی از سوی هر دوطرف استوار است.
آیا تمامی خطاهای پزشکی باید در اختیار بیمار قرار گیرد؟
به صورت کلی بر اساس اخلاق پزشکی حتی خطاهای و اشتباهات جزیی نیز باید با بیمار به اشتراک گذاشته شود. اما در یک صورت میتوان این اشتباهات را با بیمار مطرح نکرد و آن هم وجود یک ضرورت و یا یک توجیه مناسب است. در واقع اگر پزشک احساس کند که برای عدم بیان اشتباه خود، توجیه مناسبی وجود دارد، میتواند این موضوع را مطرح نسازد. اما در این صورت هم پزشک باید بتواند از توجیه و دلیل خود در محافل مختلف دفاع نماید. به عنوان مثال اگر بیمار از او شکایتی را صورت داد وی باید قادر باشد با ارائه دلیل و مدرک مناسب، به دفاع از خود بپردازد.
آیا افشای خطاهای پزشکی اعتماد بیماران را نسبت به پزشک کم نمیکند؟
به احتمال زیاد با بیان این موضوع بسیاری از بیماران نسبت به پزشک و تعدادی نیز نسبت به سیستم پزشکی اعتماد خود را از دست میدهند. اما ذکر این نکته نیز ضروری است که اگر اطلاعات کافی در اختیار بیمار قرار نگیرد کاهش اعتماد وی چندین برابر میشود و امکان شکایت وی از پزشک نیز افزایش خواهد یافت.
آیا اطلاع یافتن بیمار، منجر به طرح شکایت از سوی او خواهد شد؟
بسیاری از بیماران زمانی که پزشک آنها، به صورت صادقانه اشتباه صورت گرفته را با آنها مطرح میسازد، از شکایت علیه او صرف نظر مینمایند و اکثر شکایات به این دلیل است که بیماران قادر به دریافت اطلاعات از پزشک خود نبودهاند و به همین دلیل تمایل دارند جلسهای تشکیل شود تا به صورت شفاف در خصوص پرونده آنها تصمیمگیری شود. بنابراین منطقی به نظر میرسد که پزشکان با بیمار خود به صورت شفاف موضوعات را مطرح نمایند
اگر پزشک، متوجه خطاهای سایر اعضای تیم درمان گردید چه مسئولیتی بر عهده اوست؟
امکان این موضوع وجود دارد که یک پزشک متوجه اشتباهات سایر اعضای تیم درمانی گردد. این یک موقعیت حساس و تصمیمی دشوار برای پزشک به شمار میرود زیرا در این شرایط باید منطقیترین تصمیم اتخاذ گردد.
اما اقدام صحیح چیست؟
پزشک مشاهده کننده ابتدا باید مطمعن گردد که چنین اشتباهی رخ داده است و نمیتوان بر اساس حدس وگمان فرد دیگری را محکوم نمود. سپس در صورتی که پزشک مطمعن گشت، به صورت کاملا محترمانه این موضوع را با آن شخص در میان گذارد و وی را به بیان حقیقت به بیمار تشویق نماید. اما اگر این اقدام نیز کارساز نبود پزشک باید بر اساس جدی بودن اشتباه رخ داده شده تصمیم گیرد. به این صورت که آیا این اشتباه به اندازهای جدی هست که پزشک آن را با بیمار در میان گذارد و یا اینکه میتواند آن را از طریق مراحل اداری و قوانین موجود در بیمارستان بررسی و پیگیری نماید.
مورد اول: یک کودک سه ماهه با بیماری نقص دیواره بین بطنی به شما مراجعه مینماید. امکان دارد که وی به زودی دچار نارسایی احتقانی قلب گردد. شما برای وی دیگوکسین تجویز مینماید اما چند دقیقه بعد کودک دچار استفراغ میگردد و سپس به دلیل ایست قبلی فوت مینماید. زمانی که شما نسخه تجویزی خود را بررسی میکنید متوجه میشود که در نوشتن دوز دارو از اعشار استفاده نکردهاید! و کودک چندین برابر مورد نیاز دارو دریافت کرده است.
اقدام بعدی شما چیست؟
این شرایط واقعا نادر و دردناک است و همین موضوع بیان اشتباه را بسیار سخت مینماید. اما باید در نظر داشت که خانواده کودک به هر حال از اتفاقات صورت گرفته با خبر خواهند شد. بنابراین بهتر است که خود در این راستا پیش قدم شویم زیرا اگر صادقانه و با ابراز تاسف این موضوع را با بیمار در میان گذاریم نارضایتی بیماران کمتر خواهد گشت.
البته ذکر این نکته نیز ضروری است که به احتمال زیاد خانواده کودک از پزشک شکایت خواهند نمود اما مسلما برخورد مناسب و صادقانه تاثیر بسیار زیادی در تصمیمات نهایی آنها خواهد داشت.
مورد دوم: تصور نمایید که والدین یک کودک او را به دلیل آبریزش بینی به نزد شما میآورند و شما نیز پس از ارزیابی اولیه تصمیم میگیرد تا واکسنهای وی را نیز به او بزنید اما پس از آن متوجه میشوید که کودک یک هفته قبل برای انجام واکسیناسیون مراجعه کرده است.
آیا این موضوع را با بیمار در میان میگذارید؟
این اتفاق خیلی موضوع مهمی نیست و تنها یک واکسناسیون غیر ضروری برای کودک انجام شده است اما در صورتی که همین موضوع را با خانواده کودک در میان گذاریم نتیجه بهتری به دست خواهد آمد اما اگر خانواده کودک، خود متوجه چنین اقدامی گردد مطمعنا اقدامات بعدی و شکایت از سوی آنها بعید نخواهد بود.
مورد سوم: بیماری به شما مراجعه مینماید که روز قبل نیز مراجعه کرده و با تشخیص پیلونفریت آنتی بیوتیک عضلانی دریافت کرده است و سپس با داروی خوراکی مرخص شده است. اما امروز با حالت تهوع و عدم توانایی مصرف آنتی بیوتیک مراجعه نموده و شما بیمار را برای پذیرش آماده مینمایید. اما احساس میکنید که این بیمار باید روز گذشته بستری میشده است.
آیا به خانواده بیمار می گویید که پزشک روز قبل دچار خطا در نحوه درمان شده است؟
در اغلب اوقات روشهای درمانی متفاوتی، برای درمان وجود دارد که الزاما هیچ کدام درست و یا غلط نیستند و این بر اساس تجربه و تشخیص پزشک است که تصمیم میگیرد کدام درمان را اجرایی نماید. بنابراین اگر روند درمان پزشک دیگر با ما متفاوت است دلیل بر خطاهای پزشکی نمیباشد. در ضمن بیان این مسئله تاثیری در بهبودی بیمار نخواهد داشت و آنجه اهمیت دارد شرایط کنونی است که بیمار در اختیار ماست و میتوانیم درمان مناسب را برای او آغاز نماییم.
دکتر ارسلان صبامهر
https://depts.washington.edu