انسان در محاصره امواج
از ابتداي خلقت، همواره زمين و ساكنان زميني در معرض تابش مستقيم اشعه خورشيد و امواج كهكشاني بوده‌اند و براي نور، امواج راديويي و حتي اشعه فرابنفش خورشيد مجالي براي رسيدن به سطح زمين وجود داشته است.
البته جو زمين همچون پوششي از ورود بسياري از امواج خطرناك مانند اشعه ايكس و گاما كه در فضا وجود دارد و از خورشيد يا ديگر ستاره‌ها منشاء مي‌گيرد و به محدوده اطراف زمين مي‌رسد، ممانعت به عمل مي‌‌آورد و به اين ترتيب ساكنان اين كره خاكي مي‌توانند همچنان زير اين چتر محافظ به حيات خود ادامه دهند، اما امروزه در زندگي روزمره با وسايل الكترونيكي سر و كار داريم كه گرچه نقش مهمي در تسهيل زندگي داشته، اما مباحث زيادي پيرامون مضرات آنها مطرح شده كه نگراني‌هايي را به همراه داشته است. ابزارهاي الكترونيكي از رايانه و تلويزيون تا گوشي‌هاي تلفن همراه و بسياري از ديگر لوازم الكترونيكي و همچنين سيستم‌هاي گيرنده و فرستنده يا آنتن‌هايي كه براي انتقال اطلاعات از آنها استفاده مي‌شود، منبع توليدكننده امواجي است كه به گفته برخي محققان مي‌تواند سلامت عمومي انسان را با خطرات جدي مواجه كند.
در سال‌هاي اخير با نفوذ تلفن همراه در جوامع مختلف گفته‌هاي بسياري درباره مضرات و آسيب‌هاي احتمالي ناشي از امواج گوشي‌هاي تلفن همراه مطرح شده است، اما به گفته محققان انگليسي شواهد قابل قبولي مبني بر تائيد آسيب‌هاي استفاده از تلفن همراه بر سلامت انسان ارائه نشده است. براساس گزارشي كه در وب سايت نيوساينتيست آمده است نتايج به دست آمده از بررسي صدها تحقيق و مطالعه در اين زمينه نشان مي‌دهد، تاكنون هيچ‌گونه ارتباط مستقيمي ميان استفاده از تلفن همراه و افزايش خطر ابتلا به بيماري‌هاي روحي و رواني، سرطان و همچنين ناباروري وجود ندارد. با وجود اين محققان اعلام كرده‌اند، لازم است بررسي‌هاي دقيق‌تري درباره اثرات استفاده طولاني‌مدت از تلفن همراه بر سلامت انسان‌ها انجام شود تا بتوان به نتايج قطعي‌تري در اين زمينه دست يافت.
سلامت عمومي و فناوري
پرتوها و امواج در زندگي ما كاربرد وسيعي دارد، اما متاسفانه با وجود كاربرد روزافزون وسايل پرتوزا و سيستم‌هايي كه مولد اين امواج است، رعايت اقدامات حفاظتي و امنيتي در برابر اين امواج چندان مورد توجه قرار نگرفته است كه اين بي‌توجهي مي‌تواند عوارض و پيامدهاي خطرناكي به همراه داشته باشد. گرچه خورشيد منبعي از اين پرتوهاست، اما جو زمين تا حد زيادي مانع رسيدن پرتوهاي مضر به سطح زمين مي‌شود، در حالي كه در كنار ما سيستم‌ها يا دستگاه‌هايي وجود دارد كه به طور مصنوعي اين پرتوها را ايجاد مي‌كند.
در 50 سال اخير ميزان انرژي‌اي كه به هر سانتي‌متر مربع از سطح بدن ما مي‌خورد از 15 ميلي‌وات به ده‌ها وات افزايش يافته است. گرچه پرتوهايي مانند پرتوهاي فرابنفش، امواج راديويي و امواج مايكروويو از انواع پرتوهاي غيريونيزه است كه قدرت يون‌سازي ندارد، اما اين پرتوها نيز با اين‌كه در مقايسه با پرتوهاي يونيزه، انرژي كمتري دارد، در بلندمدت ممكن است به بدن آسيب برساند.گفته مي‌شود امواج الكترومغناطيسي تلفن همراه بخش‌هايي از مغز را كه در نزديكي گوشي قرار دارد تحت تاثير قرار داده و احتمال ايجاد تومورهاي سرطاني در اين بخش را افزايش مي‌دهد، اما مطالعات جديد اين موضوع را رد مي‌كند. اين امواج مي‌تواند اين بخش از مغز را فعال‌تر كند و هيچ نشانه‌اي از آسيب‌ديدگي مشاهده نشده است. به گفته محققان، امواج گوشي و آنتن‌هاي همراه در محدوده طول موج امواج غيريونيزه است كه اثر تخريبي نداشته و تنها دماي قسمتي از بدن را كه در معرض تابش اين امواج است، افزايش مي‌دهد. گفته‌هاي ضد و نقيض مطرح شده در اين زمينه به علت اختلاف‌نظر دانشمندان درباره افزايش ميزان فعاليت سلول‌هاي مغزي است. عده‌اي افزايش سوخت و ساز سلول‌هاي مغزي را زمينه‌ساز ابتلا به تومورهاي مغزي مي‌دانند و اين در حالي است كه عده‌اي ديگر افزايش سوخت و ساز را به منزله فعال‌تر شدن مغز مي‌دانند. در حقيقت امواج پيرامون ما انسان‌ها كه به آساني از طريق پوست و بافت‌هايي كه در معرض تابش امواج قرار مي‌گيرند جذب مي‌شود، موجب افزايش دماي موضعي شده و در نتيجه افزايش دما، سرعت جريان خون در اين منطقه نيز افزايش مي‌يابد كه در نهايت به افزايش سوخت و ساز سلول‌هاي مغزي و افزايش مصرف انرژي منجر خواهد شد.
روشنايي هم مي‌تواند دردسرساز شود
شايد درباره خطرات و آسيب‌هاي احتمالي لامپ‌هاي كم‌مصرف، مطالب زيادي شنيده باشيد. در حقيقت لامپ‌هاي كم‌مصرف نيز منبعي براي انتشار امواج فرابنفش است كه مي‌تواند به پيري پوست، ابتلا به آب مرواريد و همچنين ايجاد لكه‌هاي پوستي منجر شود. لامپ‌هاي كم‌مصرف يا فلوئورسنت مانند ديگر منابع نوري، تركيبي از نورهاي مرئي، فرابنفش و فروسرخ است كه اگر استانداردهاي لازم در ساخت اين لامپ‌ها رعايت نشود، سلامت افراد به خطر مي‌افتد. گرچه گفته مي‌شود مقدار اشعه مضر لامپ‌هاي فلوئورسنت بسيار كم است، اما چون اغلب افراد مدت زمان بسيار طولاني در معرض نور اين لامپ‌ها قرار مي‌گيرند بايد پيامدهاي آن را جدي گرفت. از اين‌رو توصيه مي‌شود لامپ فلوئورسنت در محفظه‌اي مشبك قرار گيرد تا پرتوهاي مستقيم نور را هنگام عبور بشكند. امواج لامپ‌هاي فلوئورسنت مي‌تواند قدرت بينايي را نيز كاهش دهد. بر اين اساس گفته مي‌شود احتمال ابتلا به آب مرواريد در افرادي كه روزانه بيش از هشت ساعت در معرض تابش امواج فرابنفش اين لامپ‌ها قرار مي‌گيرند پنج برابر است.
گرچه اين روزها به دليل صرفه‌جويي در مصرف انرژي، استفاده از لامپ‌هاي كم‌مصرف در بسياري از كشورها مورد توجه قرار گرفته است، اما بايد به اين موضوع نيز توجه كرد كه استفاده از اين گروه از لامپ‌ها كه ميزان پرتوي ناشي از آنها از لامپ‌هاي معمولي بيشتر است، مي‌تواند با عوارض بسيار ناگواري همراه باشد. بسياري از پيامدهاي ناشي از قرار گرفتن در معرض امواج لامپ‌هاي فلوئورسنت با گذشت زمان نمايان مي‌شود و نبايد آن را ناديده گرفت. از آن گذشته در ساخت اين لامپ‌ها از گاز جيوه استفاده مي‌شده كه بر اثر شكستن لامپ در محيط رها مي‌شود. اين گاز بشدت سمي است و مي‌تواند اثرات مخربي روي بدن به جاي بگذارد . به همين دليل توصيه مي‌شود به جاي لامپ‌هاي فلوئورسنت از لامپ‌هاي LED استفاده شود. اين لامپ‌ها نه‌تنها اشعه ماوراء‌بنفش توليد نمي‌كند، بلكه در ساخت آنها از بخارات سمي جيوه نيز خبري نيست.
از امواج الكترومغناطيس در امان هستيد
در سال‌هاي اخير به موازات رشد روزافزون فناوري‌هايي كه عملكردشان مبتني بر انتقال امواج الكترومغناطيس است، نگراني‌ها درباره آثار و پيامدهاي مخرب اين امواج بر سلامت انسان به مراتب افزايش يافته است. بسياري از فناوري‌هاي نوين مانند گوشي‌هاي تلفن همراه، امواج الكترومغناطيس از خود ساطع مي‌كنند كه مقاديري از آن جذب بدن مي‌شود. به طور كلي امواج منتشر شده در اطراف انسان را مي‌توان در قالب دو گروه، امواج نوري و مايكروويو يا همان راداري تقسيم كرد. بسياري از برنامه‌هاي تلويزيوني از طريق امواج مايكروويو از ماهواره‌ها به گيرنده‌هاي تلويزيوني منتقل مي‌شود. سيگنال‌هاي ماهواره‌اي كه از فاصله حداقل 36 هزار كيلومتري زمين منتشر مي‌شود، در زمان رسيدن به آنتن‌هاي گيرنده به قدري ضعيف است كه ضرري ندارد.
با توجه به اهميت اين موضوع سازمان جهاني بهداشت از سال 1996 يك طرح بين‌المللي درباره ميادين الكترومغناطيسي را در دستور كار خود قرار داد تا به شواهدي درباره تاثير اين امواج بر سلامت انسان‌ها دست يابد، اما براساس اعلام رسمي اين سازمان تاكنون هيچ دليل قابل قبولي در اين زمينه ارائه نشده است. البته بايد اين نكته را نيز مدنظر قرار داد كه بروز سرطان روندي تدريجي دارد و گاه بيش از يك دهه طول مي‌كشد تا اين بيماري قابل تشخيص شود و از آنجا كه از گسترش تلفن‌هاي همراه كمتر از بيست سال مي‌گذرد، نمي‌توان با قطعيت تاثير امواج تلفن‌هاي همراه بر سلامت انسان‌ها را رد كرد يا مورد تائيد قرار داد. تاثير بيولوژيكي امواج بر سلامت انسان‌ها موضوعي است كه همچنان بحث‌هاي زيادي پيرامون آن وجود دارد و مستلزم بررسي‌هاي بيشتر است. گرچه تاثير گرمايي امواج براساس استانداردهاي موجود، قابل اندازه‌گيري و كنترل است، اما هنوز علم درباره تاثيرات بيولوژيك اين امواج به قطعيت نرسيده است. فرانك فراهاني‌جم / جام جم
البته جو زمين همچون پوششي از ورود بسياري از امواج خطرناك مانند اشعه ايكس و گاما كه در فضا وجود دارد و از خورشيد يا ديگر ستاره‌ها منشاء مي‌گيرد و به محدوده اطراف زمين مي‌رسد، ممانعت به عمل مي‌‌آورد و به اين ترتيب ساكنان اين كره خاكي مي‌توانند همچنان زير اين چتر محافظ به حيات خود ادامه دهند، اما امروزه در زندگي روزمره با وسايل الكترونيكي سر و كار داريم كه گرچه نقش مهمي در تسهيل زندگي داشته، اما مباحث زيادي پيرامون مضرات آنها مطرح شده كه نگراني‌هايي را به همراه داشته است. ابزارهاي الكترونيكي از رايانه و تلويزيون تا گوشي‌هاي تلفن همراه و بسياري از ديگر لوازم الكترونيكي و همچنين سيستم‌هاي گيرنده و فرستنده يا آنتن‌هايي كه براي انتقال اطلاعات از آنها استفاده مي‌شود، منبع توليدكننده امواجي است كه به گفته برخي محققان مي‌تواند سلامت عمومي انسان را با خطرات جدي مواجه كند.
در سال‌هاي اخير با نفوذ تلفن همراه در جوامع مختلف گفته‌هاي بسياري درباره مضرات و آسيب‌هاي احتمالي ناشي از امواج گوشي‌هاي تلفن همراه مطرح شده است، اما به گفته محققان انگليسي شواهد قابل قبولي مبني بر تائيد آسيب‌هاي استفاده از تلفن همراه بر سلامت انسان ارائه نشده است. براساس گزارشي كه در وب سايت نيوساينتيست آمده است نتايج به دست آمده از بررسي صدها تحقيق و مطالعه در اين زمينه نشان مي‌دهد، تاكنون هيچ‌گونه ارتباط مستقيمي ميان استفاده از تلفن همراه و افزايش خطر ابتلا به بيماري‌هاي روحي و رواني، سرطان و همچنين ناباروري وجود ندارد. با وجود اين محققان اعلام كرده‌اند، لازم است بررسي‌هاي دقيق‌تري درباره اثرات استفاده طولاني‌مدت از تلفن همراه بر سلامت انسان‌ها انجام شود تا بتوان به نتايج قطعي‌تري در اين زمينه دست يافت.
سلامت عمومي و فناوري
پرتوها و امواج در زندگي ما كاربرد وسيعي دارد، اما متاسفانه با وجود كاربرد روزافزون وسايل پرتوزا و سيستم‌هايي كه مولد اين امواج است، رعايت اقدامات حفاظتي و امنيتي در برابر اين امواج چندان مورد توجه قرار نگرفته است كه اين بي‌توجهي مي‌تواند عوارض و پيامدهاي خطرناكي به همراه داشته باشد. گرچه خورشيد منبعي از اين پرتوهاست، اما جو زمين تا حد زيادي مانع رسيدن پرتوهاي مضر به سطح زمين مي‌شود، در حالي كه در كنار ما سيستم‌ها يا دستگاه‌هايي وجود دارد كه به طور مصنوعي اين پرتوها را ايجاد مي‌كند.
در 50 سال اخير ميزان انرژي‌اي كه به هر سانتي‌متر مربع از سطح بدن ما مي‌خورد از 15 ميلي‌وات به ده‌ها وات افزايش يافته است. گرچه پرتوهايي مانند پرتوهاي فرابنفش، امواج راديويي و امواج مايكروويو از انواع پرتوهاي غيريونيزه است كه قدرت يون‌سازي ندارد، اما اين پرتوها نيز با اين‌كه در مقايسه با پرتوهاي يونيزه، انرژي كمتري دارد، در بلندمدت ممكن است به بدن آسيب برساند.گفته مي‌شود امواج الكترومغناطيسي تلفن همراه بخش‌هايي از مغز را كه در نزديكي گوشي قرار دارد تحت تاثير قرار داده و احتمال ايجاد تومورهاي سرطاني در اين بخش را افزايش مي‌دهد، اما مطالعات جديد اين موضوع را رد مي‌كند. اين امواج مي‌تواند اين بخش از مغز را فعال‌تر كند و هيچ نشانه‌اي از آسيب‌ديدگي مشاهده نشده است. به گفته محققان، امواج گوشي و آنتن‌هاي همراه در محدوده طول موج امواج غيريونيزه است كه اثر تخريبي نداشته و تنها دماي قسمتي از بدن را كه در معرض تابش اين امواج است، افزايش مي‌دهد. گفته‌هاي ضد و نقيض مطرح شده در اين زمينه به علت اختلاف‌نظر دانشمندان درباره افزايش ميزان فعاليت سلول‌هاي مغزي است. عده‌اي افزايش سوخت و ساز سلول‌هاي مغزي را زمينه‌ساز ابتلا به تومورهاي مغزي مي‌دانند و اين در حالي است كه عده‌اي ديگر افزايش سوخت و ساز را به منزله فعال‌تر شدن مغز مي‌دانند. در حقيقت امواج پيرامون ما انسان‌ها كه به آساني از طريق پوست و بافت‌هايي كه در معرض تابش امواج قرار مي‌گيرند جذب مي‌شود، موجب افزايش دماي موضعي شده و در نتيجه افزايش دما، سرعت جريان خون در اين منطقه نيز افزايش مي‌يابد كه در نهايت به افزايش سوخت و ساز سلول‌هاي مغزي و افزايش مصرف انرژي منجر خواهد شد.
روشنايي هم مي‌تواند دردسرساز شود
شايد درباره خطرات و آسيب‌هاي احتمالي لامپ‌هاي كم‌مصرف، مطالب زيادي شنيده باشيد. در حقيقت لامپ‌هاي كم‌مصرف نيز منبعي براي انتشار امواج فرابنفش است كه مي‌تواند به پيري پوست، ابتلا به آب مرواريد و همچنين ايجاد لكه‌هاي پوستي منجر شود. لامپ‌هاي كم‌مصرف يا فلوئورسنت مانند ديگر منابع نوري، تركيبي از نورهاي مرئي، فرابنفش و فروسرخ است كه اگر استانداردهاي لازم در ساخت اين لامپ‌ها رعايت نشود، سلامت افراد به خطر مي‌افتد. گرچه گفته مي‌شود مقدار اشعه مضر لامپ‌هاي فلوئورسنت بسيار كم است، اما چون اغلب افراد مدت زمان بسيار طولاني در معرض نور اين لامپ‌ها قرار مي‌گيرند بايد پيامدهاي آن را جدي گرفت. از اين‌رو توصيه مي‌شود لامپ فلوئورسنت در محفظه‌اي مشبك قرار گيرد تا پرتوهاي مستقيم نور را هنگام عبور بشكند. امواج لامپ‌هاي فلوئورسنت مي‌تواند قدرت بينايي را نيز كاهش دهد. بر اين اساس گفته مي‌شود احتمال ابتلا به آب مرواريد در افرادي كه روزانه بيش از هشت ساعت در معرض تابش امواج فرابنفش اين لامپ‌ها قرار مي‌گيرند پنج برابر است.
گرچه اين روزها به دليل صرفه‌جويي در مصرف انرژي، استفاده از لامپ‌هاي كم‌مصرف در بسياري از كشورها مورد توجه قرار گرفته است، اما بايد به اين موضوع نيز توجه كرد كه استفاده از اين گروه از لامپ‌ها كه ميزان پرتوي ناشي از آنها از لامپ‌هاي معمولي بيشتر است، مي‌تواند با عوارض بسيار ناگواري همراه باشد. بسياري از پيامدهاي ناشي از قرار گرفتن در معرض امواج لامپ‌هاي فلوئورسنت با گذشت زمان نمايان مي‌شود و نبايد آن را ناديده گرفت. از آن گذشته در ساخت اين لامپ‌ها از گاز جيوه استفاده مي‌شده كه بر اثر شكستن لامپ در محيط رها مي‌شود. اين گاز بشدت سمي است و مي‌تواند اثرات مخربي روي بدن به جاي بگذارد . به همين دليل توصيه مي‌شود به جاي لامپ‌هاي فلوئورسنت از لامپ‌هاي LED استفاده شود. اين لامپ‌ها نه‌تنها اشعه ماوراء‌بنفش توليد نمي‌كند، بلكه در ساخت آنها از بخارات سمي جيوه نيز خبري نيست.
از امواج الكترومغناطيس در امان هستيددر سال‌هاي اخير به موازات رشد روزافزون فناوري‌هايي كه عملكردشان مبتني بر انتقال امواج الكترومغناطيس است، نگراني‌ها درباره آثار و پيامدهاي مخرب اين امواج بر سلامت انسان به مراتب افزايش يافته است. بسياري از فناوري‌هاي نوين مانند گوشي‌هاي تلفن همراه، امواج الكترومغناطيس از خود ساطع مي‌كنند كه مقاديري از آن جذب بدن مي‌شود. به طور كلي امواج منتشر شده در اطراف انسان را مي‌توان در قالب دو گروه، امواج نوري و مايكروويو يا همان راداري تقسيم كرد. بسياري از برنامه‌هاي تلويزيوني از طريق امواج مايكروويو از ماهواره‌ها به گيرنده‌هاي تلويزيوني منتقل مي‌شود. سيگنال‌هاي ماهواره‌اي كه از فاصله حداقل 36 هزار كيلومتري زمين منتشر مي‌شود، در زمان رسيدن به آنتن‌هاي گيرنده به قدري ضعيف است كه ضرري ندارد.
با توجه به اهميت اين موضوع سازمان جهاني بهداشت از سال 1996 يك طرح بين‌المللي درباره ميادين الكترومغناطيسي را در دستور كار خود قرار داد تا به شواهدي درباره تاثير اين امواج بر سلامت انسان‌ها دست يابد، اما براساس اعلام رسمي اين سازمان تاكنون هيچ دليل قابل قبولي در اين زمينه ارائه نشده است. البته بايد اين نكته را نيز مدنظر قرار داد كه بروز سرطان روندي تدريجي دارد و گاه بيش از يك دهه طول مي‌كشد تا اين بيماري قابل تشخيص شود و از آنجا كه از گسترش تلفن‌هاي همراه كمتر از بيست سال مي‌گذرد، نمي‌توان با قطعيت تاثير امواج تلفن‌هاي همراه بر سلامت انسان‌ها را رد كرد يا مورد تائيد قرار داد. تاثير بيولوژيكي امواج بر سلامت انسان‌ها موضوعي است كه همچنان بحث‌هاي زيادي پيرامون آن وجود دارد و مستلزم بررسي‌هاي بيشتر است. گرچه تاثير گرمايي امواج براساس استانداردهاي موجود، قابل اندازه‌گيري و كنترل است، اما هنوز علم درباره تاثيرات بيولوژيك اين امواج به قطعيت نرسيده است. فرانك فراهاني‌جم / جام جم
