تفاوت‌های ایران و ژاپن در آموزش ریاضی به کودکان
جوامع برای پیشرفت، نیازمند پرورش علوم مختلف و استفاده از این علوم برای رشد و بالندگی افراد خود هستند. یکی از این علوم که نقش حائز اهمیتی در ساخت مهارت‌های ضروری شهروندی در افراد دارد، علم ریاضیات است. انسان‌ها در زندگی روزمره خود بیش از هر چیزی با خرید و فروش، سود و زیان و مسائل مالی و اقتصادی مواجه هستند و همواره در شرایطی قرار می‌گیرند که لازم است تصمیمات درست و منطقی اتخاذ کنند؛ تصمیماتی که می‌تواند تأثیر بسیار مهمی در آینده آنها داشته باشد. این در حالی است که بدون داشتن دانش ریاضی مناسب و کافی و مهارت‌های استفاده از ابزارهای محاسباتی و استدلال ریاضی، نمی‌توان در این مورد عملکرد مطلوب و مناسبی داشت.
ریاضیات به بیان صاحب‌نظران، یکی از موضوعات بسیار مهم در قرن حاضر و یکی از اساسی‌ترین دروسی است که در مقطع ابتدایی مطالعه و تدریس میشود؛ درسی که برای دانش‌آموزان در دریافت دانش و مهارت‌های زندگی روزمره مورد نیاز است. یادگیری ریاضیات در مقطع ابتدایی امری ضروری است، زیرا حوزه‌ای است که رفتارهای مورد نیاز برای حل مسائل مختلف زندگی روزمره مانند تفکر منطقی و توانایی برقراری ارتباط و شناخت روابط را توسعه می‌دهد. این دانش پایه، تفکر خلاق، استقلال ذهنی و توانایی فکرکردن را در دانش‌آموزان پرورش می‌دهد، به رشد منطق دانش‌آموزان، تفکر انتزاعی، تخیل فضایی و توسعه گفتمان ریاضی کمک می‌کند و به دانش‌آموزان در این مقطع می‌آموزد تا استدلال کنند، از دیدگاه خود دفاع کنند و آن را توجیه کرده، بین قضاوت‌های غیرمنطقی و موجه تمایز قائل شوند و به دنبال اطلاعات صحیح باشند.
اهمیت این موضوع، گروهی از محققان کشورمان از دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی را بر آن داشته تا در خصوص آن پژوهشی را انجام دهند. در این پژوهش، مفاهیم ارائه شده در کتاب‌های درسی ریاضی مقطع ابتدایی کشورهای ایران و ژاپن به صورت تحلیلی مورد مقایسه قرار گرفته‌اند.
در این پژوهش تطبیقی، ابزار گردآوری داده‌ها، فرم‌های تحلیل محتوایی بوده‌اند که روایی صوری و محتوایی آن را اساتید آموزش ریاضی و معلمان باسابقه تأیید کردند.
نتایج این بررسی و مقایسه نشان داد که برخی مفاهیم به صورت مشترک در کتاب‌های درسی ریاضی دو کشور ارائه شده‌اند و بعضی دیگر از مباحث تنها در کتاب‌های درسی ریاضی یک کشور وجود دارند.
به گفته نرگس یافتیان، استادیار و محقق گروه ریاضی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و دیگر همکارش در این تحقیق، «از مفاهیم مشترک در کتاب‌های ریاضی مقطع ابتدایی دو کشور، پرداختن به مفاهیم اعداد و عملیات، الگویابی، کسرها و عملیات روی آنها، اعداد اعشاری و عملیات روی آنها، تقارن، اندازه‌گیری، هندسه، نسبت و تناسب، آمار و تقریب و تخمین زدن است».
این محققان می‌گویند: «از مباحث غیرمشترک در کتاب‌های ریاضی مورد بررسی دو کشور نیز می‌توان به ارائه مفاهیم شمارش، سرعت، سیستم متریک، شمارش و انجام عملیات با چرتکه در کتاب‌های ژاپن اشاره داشت. همچنین مباحثی مانند احتمال، ارائه قواعد بخش‌پذیری، آشنایی با اعداد صحیح منفی تنها در کتاب‌های درسی ریاضی مقطع ابتدایی ایران مطرح شده‌اند».
بر اساس این تحقیق و با توجه به عملکرد متفاوت دانش‌آموزان ایرانی و ژاپنی در مطالعه بین‌المللی موسوم به تیمز در این خصوص، نتایج این پژوهش می‌تواند برنامه‌ریزان درسی و مؤلفان را نسبت به تفاوت‌ها و اشتراکات مفاهیم مطرح شده در کتاب‌های درسی ریاضی مقطع ابتدایی این دو کشور آگاه کند و به آنها برای بهبود کتاب‌های درسی یاری رساند.
یافتیان و همکارش در انتهای پژوهش خود پیشنهاد داده‌اند که «علاقه‌مندان به پژوهش در این حوزه، به بررسی و مقایسه مسائل کتاب‌های درسی ریاضی کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای مطرح در مطالعات بین‌المللی با کشور ایران و پیدا کردن ارتباط بین نحوه طراحی مسائل و میزان موفقیت در مطالعات بین‌المللی مبادرت ورزند».
نتایج این مطالعه علمی پژوهشی را نشریه «پژوهش‌های برنامه درسی» که متعلق به دانشگاه شیراز بوده و با همکاری انجمن مطالعات برنامه درسی به صورت دوفصلنامه منتشر میشود، به چاپ رسانده است.
ریاضیات به بیان صاحب‌نظران، یکی از موضوعات بسیار مهم در قرن حاضر و یکی از اساسی‌ترین دروسی است که در مقطع ابتدایی مطالعه و تدریس میشود؛ درسی که برای دانش‌آموزان در دریافت دانش و مهارت‌های زندگی روزمره مورد نیاز است. یادگیری ریاضیات در مقطع ابتدایی امری ضروری است، زیرا حوزه‌ای است که رفتارهای مورد نیاز برای حل مسائل مختلف زندگی روزمره مانند تفکر منطقی و توانایی برقراری ارتباط و شناخت روابط را توسعه می‌دهد. این دانش پایه، تفکر خلاق، استقلال ذهنی و توانایی فکرکردن را در دانش‌آموزان پرورش می‌دهد، به رشد منطق دانش‌آموزان، تفکر انتزاعی، تخیل فضایی و توسعه گفتمان ریاضی کمک می‌کند و به دانش‌آموزان در این مقطع می‌آموزد تا استدلال کنند، از دیدگاه خود دفاع کنند و آن را توجیه کرده، بین قضاوت‌های غیرمنطقی و موجه تمایز قائل شوند و به دنبال اطلاعات صحیح باشند.
اهمیت این موضوع، گروهی از محققان کشورمان از دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی را بر آن داشته تا در خصوص آن پژوهشی را انجام دهند. در این پژوهش، مفاهیم ارائه شده در کتاب‌های درسی ریاضی مقطع ابتدایی کشورهای ایران و ژاپن به صورت تحلیلی مورد مقایسه قرار گرفته‌اند.
در این پژوهش تطبیقی، ابزار گردآوری داده‌ها، فرم‌های تحلیل محتوایی بوده‌اند که روایی صوری و محتوایی آن را اساتید آموزش ریاضی و معلمان باسابقه تأیید کردند.
نتایج این بررسی و مقایسه نشان داد که برخی مفاهیم به صورت مشترک در کتاب‌های درسی ریاضی دو کشور ارائه شده‌اند و بعضی دیگر از مباحث تنها در کتاب‌های درسی ریاضی یک کشور وجود دارند.
به گفته نرگس یافتیان، استادیار و محقق گروه ریاضی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و دیگر همکارش در این تحقیق، «از مفاهیم مشترک در کتاب‌های ریاضی مقطع ابتدایی دو کشور، پرداختن به مفاهیم اعداد و عملیات، الگویابی، کسرها و عملیات روی آنها، اعداد اعشاری و عملیات روی آنها، تقارن، اندازه‌گیری، هندسه، نسبت و تناسب، آمار و تقریب و تخمین زدن است».
این محققان می‌گویند: «از مباحث غیرمشترک در کتاب‌های ریاضی مورد بررسی دو کشور نیز می‌توان به ارائه مفاهیم شمارش، سرعت، سیستم متریک، شمارش و انجام عملیات با چرتکه در کتاب‌های ژاپن اشاره داشت. همچنین مباحثی مانند احتمال، ارائه قواعد بخش‌پذیری، آشنایی با اعداد صحیح منفی تنها در کتاب‌های درسی ریاضی مقطع ابتدایی ایران مطرح شده‌اند».
بر اساس این تحقیق و با توجه به عملکرد متفاوت دانش‌آموزان ایرانی و ژاپنی در مطالعه بین‌المللی موسوم به تیمز در این خصوص، نتایج این پژوهش می‌تواند برنامه‌ریزان درسی و مؤلفان را نسبت به تفاوت‌ها و اشتراکات مفاهیم مطرح شده در کتاب‌های درسی ریاضی مقطع ابتدایی این دو کشور آگاه کند و به آنها برای بهبود کتاب‌های درسی یاری رساند.
یافتیان و همکارش در انتهای پژوهش خود پیشنهاد داده‌اند که «علاقه‌مندان به پژوهش در این حوزه، به بررسی و مقایسه مسائل کتاب‌های درسی ریاضی کشورهای مختلف به‌ویژه کشورهای مطرح در مطالعات بین‌المللی با کشور ایران و پیدا کردن ارتباط بین نحوه طراحی مسائل و میزان موفقیت در مطالعات بین‌المللی مبادرت ورزند».
نتایج این مطالعه علمی پژوهشی را نشریه «پژوهش‌های برنامه درسی» که متعلق به دانشگاه شیراز بوده و با همکاری انجمن مطالعات برنامه درسی به صورت دوفصلنامه منتشر میشود، به چاپ رسانده است.
مرجع : خبرگزاری ایسنا
