بازی مافیا به مثابه زندگی واقعی

همان زمانی که «میخائیل گورباچف» در سال ۱۹۸۷ در حال ارائه اصلاحات پرسترویکا برای پایان یافتن جنگ سرد بود، بازی مافیا توسط یک دانشجوی جوان روان‌شناسی به نام «دیمیتری دیویدوف» ساخته شد. دیویدوف در حالی که تلاش می‌کرد دو سال از تحصیلش در مقطع کارشناسی را با پروژه بازی مافیا در یک سال جمع کند، این بازی را با شروع آموزش برای دانش‌آموزان دبیرستانی در سال ۱۹۸۷ طراحی کرد.

نخستین بازی در همان سال ۱۹۸۷ در بخش روان‌شناسی دانشگاه دولتی مسکو برگزار شد. این بازی هم‌زمان با سریال محبوب تلویزیونی «لا پیورا - La Piovra» که برای نخستین‌بار در سال ۱۹۸۶ پخش شد، در سایر دانشکده‌ها و مدارس روسیه، خوابگاه‌ها و کمپ‌های تابستانی محبوب شد. در دهه ۱۹۹۰ این بازی به سایر نقاط اروپا (در برخی کشورها با نام شهر پالرمو) راه یافت و پس از آن به ایالات متحده رسید. در اواسط دهه ۱۹۹۰، نسخه‌ای از این بازی به یک سریال تلویزیونی لتونی تبدیل شد (با فضای پارلمانی و توسط افراد مشهور لتونی بازی می‌شد).

۱۰ سال پس از طراحی و ابداع بازی مافیا، یکی از نویسندگان بازی به نام «اندروپلاتکین» مفهوم گرگ‌نما را به بازی اضافه کرد و معتقد بود خود مفهوم مافیا، طنین فرهنگی کمتری دارد، اما مفهوم گرگ‌نما، با ایده دشمن پنهانی که درطول روز عادی به نظر می‌رسد، مطابقت دارد.
بنابراین این بازی با نقش‌ها و داستان‌های مختلف، به عنوان بازی گرگینه هم شناخته می‌شود. بازی گرگینه در رویدادهای فناوری مهم مانند کنفرانس‌های مختلف بازی، ایتک و غیره گسترش پیدا کرد. به واسطه این بازی، کتاب‌های آموزشی مختلفی با عنوان ارتباطات غیرکلامی تدوین شد.

در سال ۲۰۰۰ یک کاربر آنلاین، این بازی را با محوریت پازل و حل پازل در صفحه خود قرار داد و پس از آن، مافیا به بسیاری از جوامع آنلاین گسترش یافت. در سال ۲۰۰۶ یک باشگاه مافیایی در روسیه تاسیس شد که در آن بازیکنان رتبه‌بندی می‌شدند و جوایزی مانند سفر به سیسیل برای قهرمان سری مسابقات در نظر می‌گرفت. مافیا یکی از ۵۰ بازی رومیزی مهم تاریخی و فرهنگی از سال ۱۸۰۰ است.

این بازی، درگیری میان دو گروه شهروندان (اکثریت ناآگاه) و افراد مافیا (اقلیت آگاه) در یک شهر با نقش‌های مختلف است. در شروع بازی به هربازیکن به طور مخفیانه نقشی وابسته به یکی از این دو گروه داده می‌شود. بازی دو مرحله دارد: «شب» که در آن افرادی که به‌دلیل نقش خود توانایی کشتن، نجات دادن و غیره را دارند، به طور مخفیانه، از توانایی خود استفاده می‌کنند؛ «روز» همه بازیکنان با «بحث، استدلال و گفت‌وگو» تلاش می‌کنند دیگری را پای میز مدافعه بکشانند و با رای دیگر شهروندان او را از شهر (بازی) خارج کنند. بازی تا زمانی ادامه می‌یابد که یکی از این گروه پیروز شود.

بازی مافیا
در این بازی شرکت‌کنندگان به دو گروه مافیا و شهروند تقسیم می‌شوند. همه‌ چیز در قالب یک جامعه و شهر طراحی شده است. افراد با هم تعامل دارند، گفت‌وگو می‌کنند و یک زندگی جمعی در نظامی متشکل از روابط خاص را تمرین می‌کنند. هدف نهایی بازی مافیا از بین بردن یا به عبارت بهتر، از بازی به در کردن شهروندها توسط گروه مافیا و یا برعکس آن از بین بردن مافیاهای بازی توسط شهروندها است.

زمانی که یکی از این دو گروه در اکثریت باشند، بازی مافیا به اتمام خواهد رسید. بازیکنان هیچ‌گاه نباید نقش خود را در ابتدای بازی برای افراد دیگر فاش کنند. بازی مافیا دو بخش یا قسمت اصلی دارد: روز و شب. هنگام شب، تمام افرادی که در بازی نقش دارند، موظف‌اند چشمان خود را بسته نگه دارند تا زمانی که روایتگر به ترتیب اسم نقش‌های بازی را صدا بزند. روایتگر به ترتیب نقش‌های مافیا، دکتر و کارآگاه را صدا خواهد زد. لازم به ذکر است که از طریق این روش، مافیاها در سکوت برای اولین بار همکاران خود را خواهند شناخت.


بعبارت دیگر بازی مافیا یک بازی نقش‌آفرینی و استراتژیک است؛ یعنی شما باید در قالب نقشی که دارید فرو بروید و در عین‌حال هم نگذارید تا دیگران متوجه نقش شما شوند. هر بازیکنی باید در طول شب نقش خود را ایفا کند و در طول روز، تمرکز خود را روی برد بگذارد. در طول روزهای بازی، بازیکنان با یکدیگر صحبت می‌کنند و سعی می‌کنند دیگران را قانع کنند که حرف آن‌ها درست است و از آن‌جایی که هیچ‌کس نباید نقش دیگری را متوجه شود و در برخی بازی‌ها اعلام نقش جریمه دارد، پس بازیکنان مجبور به پنهان‌کاری هم می‌شوند. اما این همه‌ی ماجرا نیست؛ کسانی که مافیا بازی می‌کنند، باید مهارت‌های خاصی را در خود پرورش بدهند تا بتوانند تبدیل به یک بازیکن خوب بشوند و یکی از این مهارت‌ها (که همیشه هم بد نیست) مهارت پنهان‌کاری و گمراه کردن دیگران است. اما بازی مافیا درکنار این مسئله، چندین و چند مهارت خوب را هم به بازیکنان خود می‌آموزد.


از مافیا تا انسان گرگ‌نما
گاهی بازی مافیا را انسان گرگ‌نما می‌نامند. البته که دلیل خوبی نیز برای این نام‌گذاری وجود دارد؛ چون اعضای مافیا در روز خود را در نقش شهروندانی آرام نشان می‌دهند؛ اما در شب از این لباس خارج شده و روی دیگر خود را نشان می‌دهند. آن‌‌ها باید برای برنده شدن، دروغ بگویند و هرچه دروغ‌گوی ماهرتری باشند، شانس برنده شدنشان بیشتر می‌شود.

موضوعی که یکی از آسیب‌های مهم و غیر قابل ‌انکار این بازی است. ریخته شدن قبح دروغ‌گویی، ترویج دورویی و تقویت شک و تردید، آسیب‌های دیگری است که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت.
 

به همه شک داشته باش، حتی بغل‌دستی
شک حالت‌ پسندیده‌ای نیست. آدم‌ها روابطشان را بر مبنای اعتماد می‌سازند. بارها در روایت‌های مختلف، انسان‌ها به خوش‌بینی و خوش‌گمانی تشویق شده‌اند؛ اما مافیا در بدو ورود به مسابقه، شک و اتهام را در آستین خود دارد. بازیکنان مجبورند به همه بدبین باشند، ظن بزنند و حرف هیچ‌کس را باور نکنند. هرچند انجام این بازی می‌تواند به ما کمک کند تا هر حرفی را به آسانی نپذیریم و در پی شواهد تأیید کننده برای ادعاها باشیم، اما توجه داشته باشید انجام این بازی به مدت طولانی، می‌تواند در برخی افراد شک و بدبینی بی‌ جا در خصوص دیگران ایجاد کند. صرف‌ نظر از نتیجه بازی، اگر این خصلت در آدمی نهادینه یا حداقل قوی شود، زندگی به شدت سخت خواهد شد.

دروغ‌گویی استراتژیک
در مافیا، شما عمداً دروغ می‌گویید. دروغ‌هایی از پیش تعیین‌شده و از روی فکر. دروغ شاه‌کلید شما برای پیروزی است. هر چه دروغ‌گوی قهارتری باشید، موفق‌تر خواهید بود. مهم‌ترین هشدار در خصوص بازی مافیا، بحث دروغ‌گویی و کسب مهارت در آن است. توجه داشته باشید که صرف زمان زیاد برای این بازی می‌تواند به نتیجه ناخوشایند تبحر در دروغ‌گویی منجر شود. باور این مسئله که دروغ می‌تواند راه شما را برای سعادت باز کند، آسیبی است که با بازی افراطی مافیا در کمین شما خواهد بود.

خودخواهی
در شهر مافیایی، افراد فقط به خودشان فکر می‌کنند. همه با گفتن «ما می‌خوایم شهر رو نجات بدیم»، دیگران را فریب می‌دهند تا در حصار این فریب خودشان در امنیت باشند. خودخواهی، در هیچ کجای دنیا مورد تأیید نیست. اگر شهر، قرار است نمادی از شهر واقعی باشد، باید نمودی از روابط انسانی در آن دیده شود.

تصمیم‌گیری بر اساس ظن
شب نقاب مافیا کنار می‌رود، سپس تک‌تیرانداز بازی می‌تواند بیدار شود و بر اساس ظن و گمان به یک نفر شلیک کند. یک نفری که شاید شهروند بی‌گناه بازی باشد. این در حالی است که در واقعیت، ما بر اساس واقعیت و یقین پیش می‌‌رویم و بیشتر مواقع از تصمیم‌های هیجانی بر اساس گمان و ظن آسیب می‌بینیم.

تاریخچه بازی مافیا در ایران
در کشور ما این بازی در دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه رونق قابل ‌توجهی پیدا کرده است و حتی برخی از کافه‌ها، مشتریان خود را با تدارک گسترده این بازی جذب می‌کنند. به تازگی این بازی به عنوان مسابقه تلویزیونی از شبکه سلامت نیز پخش می‌شود.

نمایش بازی مافیا از تلویزیون و شبکه نمایش خانگی باعث شد افراد در سنین و اقشار مختلف و در جمع‌های خانوادگی و دوستانه درباره این بازی که از رسانه می‌دیدند، با هم گفت‌وگو کرده، تصمیم بگیرند و انتخاب کنند که این بازی را در جمع خود امتحان کنند.


هدف دیمیتری چه بود؟
پس از اینکه بازی مافیا به همه کلاس‌های درسی در روسیه کشیده شد، برخی از خانواده‌ها نگران تأثیرات این بازي روی فرزندانشان شدند؛ بعضی افراد در دیگر کشورها هم نگران نفوذ فرهنگی؛ اما دیویدوف معتقد بود که این بازی بسیار آموزنده است. هدف دیمیتری از خلق این بازی، کمک به تحقیقات روانشناسی، آموزش روش‌های مختلف خواندن زبان بدن، آموزش چگونگی دریافت سیگنال‌های غیرکلامی و همین‌طور تدریس ارتباطات غیرکلامی به دانش‌آموزان بود. البته این هدف را می‌توان خوش‌بینانه‌ترین هدف دانست. طراح این بازی می‌گفت: «مافیا به بچه‌ها یاد می‌دهد که حق را از اشتباه تشخیص بدهند. این بازی افراد را مجبور می‌کند با صحبت کردن از خود دفاع کنند و روش مناسبی برای بهبود بخشیدن به فن بیان افراد است. استمرار در انجام بازی مافیا باعث می‌شود با زبان بدن آشنا شده، لحن قاطعی کسب کنید و یاد بگیرید که چطور قانع‌کننده صحبت کنید. این بازی روش مناسبی است تا افراد کم‌حرف و یا افرادی که با صحبت کردن در جمع‌ها مشکل دارند، کمی خود را به چالش کشیده و اجتماعی‌تر شوند. در کل می‌توان گفت که مافیا تنها یک بازی نیست. این بازی فکری با مطالعات روانشناسی طراحی شده و برای رشد شخصیتی، بهبود فن بیان و شناخت زبان بدن بسیار مفید است».

بازی مافیا به مثابه زندگی واقعی
علت محبوبیت این بازی، نزدیک بودن روایت داستانش به زندگی شهری آدم‌هاست. هر کدام از افراد که در یک شهر و جامعه زندگی می‌کنند، نقشی را ایفا می‌کنند و با انجام درست یا اشتباه نقش خود، اثر منفی و مثبت بر حضور خود و دیگران دارند. فارغ از نقش راوی یا «خدا»ی بازی که دانای کل بازی است و بازی را می‌چرخاند، در بازی مافیا، نقش‌های مهم و مختلفی مانند «کارآگاه (شهروند)»، «تفنگدار (شهروند)»، «دکتر (هم در گروه شهروند و هم در گروه مافیا)»، «پدرخوانده (رئیس مافیا)»، «بادیگارد(مافیا)»، «جوکر (مافیا)» و غیره وجود دارد.

در کمیت، شهروندان بیشترند اما در کیفیت، گروه مافیا آگاهی و قدرت بیشتری دارد. «آگاهی» کلید گمشده شهروندان در این بازی است که به کمک نقش‌های خود و «خوب و درست شنیدن»، باید بتوانند درست استدلال کنند، قدرت اقناع و اجماع برای رای‌گیری از افراد داشته باشند و افراد مقابل خود یعنی مافیاها را تشخیص داده و به کمک دیگر شهروندان از شهر خارج کنند؛ در غیر این صورت، با «آگاهی» و دانشی که گروه مافیا از شهر دارد و همچنین قدرت کشتاری که در شب به او داده شده، شهر به دست مافیا می‌افتد و شهروندان بازی را می‌بازند.

در اینجا، بازی به‌گونه‌ای روایت شد که هر فرد در زندگی روزمره‌اش آن را به صورت درونی، تصویرسازی کند. یک نمونه کوچک از نقش‌ها در بازی و تصویر آن در زندگی واقعی ارائه می‌شود. «دکتر» یکی از نقش‌های شهر به عنوان ناجی شهر است که هر شب می‌تواند یکی از شهروندان را (که بر مبنای شناخت، استدلال و حدس باید تصمیم بگیرد چه کسی به نظرش شهروند است) نجات دهد.

قانون در بسیاری از سناریوهای بازی مافیا اینگونه است که دکتر فقط شب اول بازی می‌تواند خود را نجات دهد. حالا دکتری را در نظر بگیرید که در شب اول به جای نجات خود، فرد دیگری را نجات دهد. از قضا همان شب، تیر گروه مافیا به او بخورد و کشته شود. از فردا، همه شهر بدون سپر، حفاظ و ناجی خواهند بود. بنابراین تفکر، تصمیم و انتخاب یک رفتار، کلام و حضور در بحث در زمان مناسب، همان چیزی است که در زندگی روزمره به آن نیاز است و در واقع در این بازی تمرین می‌شود.

خیر، شر، خنثی و خاکستری، اثرگذار و تاثیرپذیر، پرحرف و بازنده، کم‌حرف و پیروز، کسی که «کارِ درست» را انجام می‌دهد و کسی که کارش را درست انجام می‌دهد، همگی در این بازی تصویرسازی و نشان داده شده و در سبکی تفریحی و آموزشی در افراد درونی می‌شود.

این بازی دروغ نیست!
مافیا، یک بازی است که در آن سبک و سیاق تفکر استراتژیک و گفت‌وگوی مستدل تمرین می‌شود. شاید عجیب باشد که علاقمندان و غیرعلاقمندان به این بازی در دوسر طیف هستند؛ ینی افرادی که به این بازی علاقه دارند در انتهای طیف علاقه‌اند و افرادی که به این بازی تمایل ندارند، از آن بیزارند.

یکی از دلایل عدم تمایل به این بازی، شکل‌گیری این تصور قالبی درباره بازی مافیاست که این بازی، یک بازی دروغ است و به افراد آموزش داده می‌شود که دروغ بگویند؛ یا بازی‌است که روان افراد را تخریب می‌کند. اگرچه بسته به روحیه و سبک تفکر افراد بتوان این نقاط ضعف را برای این بازی برشمرد؛ اما باید دانست که این بازی در صورت تکرار، تمرین و علاقه، به‌دلیل نزدیکی مفهومی و شکلی که با زندگی روزمره افراد در مواجهه با مسائل مختلف دارد، آموزنده بوده و به طور کاملا ناآگاهانه و غیرمستقیم، با نظم‌دادن به نوع تفکر افراد، نقاط ضعف و قوت، فرصت‌ها و تهدیدهای هر نقش را در بازی به آنها نشان می‌دهد و کمک می‌کند که با صبر و تفکر دقیق، کار درست را در زمان درست انجام دهند و این همان چیزی است که اغلب ما در زندگی روزمره و مواجه مختلف با خود و دیگران، به آن نیاز داریم.

دیویدوف در پاسخ به اعتراض والدین درباره بازی مافیا و اثر آن بر روی بچه‌ها گفت: به عنوان والدی که ۲۵ سال در زمینه روان‌شناسی کودک تحصیل کرده است، باید بگویم این بازی می‌تواند به بچه‌ها بیاموزد که درست را از نادرست تشخیص دهند و پیام مثبت «صادق بودن» می‌تواند بر اثرات منفی آن غلبه کند.

مافیا، فراتر از یک بازی مافیا
شاید یک مسابقه گروهی ساده به نظر بیاید، اما واقعاً این‌طور نیست. این مسابقه، فراتر از یک بازی معمولی است، پس برای اینکه از آسیب‌های آن در امان بمانید، در تماشای آن تعادل داشته باشید، با فرزندانتان بازی را نقد کنید و نقاط قوت و ضعفش را به زبان بیاورید. گفت‌وگو، تفکر و اثبات عقلانی بعضی از آسیب‌ها، بهترین راه نجات نوجوان‌ها و جوان‌ها از مافیای مهیج اما خاکستری است.

مهارت‌هایی که از مافیا یاد می‌گیریم
خوب صحبت کردن: یکی از اصلی‌ترین مهارت‌هایی که بازی مافیا به ما یاد می‌دهد، هنر خوب حرف زدن است؛ تمام بازی مافیا، روی حرف و بحث می‌چرخد و همیشه کسانی در این بازی برنده‌اند که بلد باشند چه چیزی را در چه زمانی بگویند، تن صدا و لحن خود را کنترل کنند، محکم و با اطمینان صحبت کنند و از کلمات درستی استفاده کنند. این مهارت به‌جز بازی مافیا، در تمام زندگی ما به‌کار می‌آید. وقتی بتوانید خوب صحبت کنید و دیگران را مجذوب کلمات خود کنید، می‌توانید کارهای زیادی را به جهت مثبت پیش ببرید. از یک ارائه‌ ساده در دانشگاه گرفته تا ارائه‌ یک پروپوزال مهم کاری!

قدرت تصمیم‌گیری و تشخیص درست: بازیکنان مافیا،‌ علی‌الخصوص زمانی که نقش‌های گروه شهروندی را دارند، باید سعی کنند تا در زمانی کم، درست‌ترین تصمیم ممکن را بگیرند و سرنوشت بازی را با تصمیم‌های خود معین کنند. برای درست تصمیم گرفتن، باید به‌دقت گوش کنید، خوب بیاندیشید و موشکافانه تحلیل کنید. فقط درصورت رعایت این نکات است که می‌توانید بهترین تصمیم را بگیرید و مافیا بازی کردن،‌ یکی از بهترین تمرین‌ها برای درست تصمیم گرفتن در موقعیت‌های مختلف است.

بالا رفتن اعتمادبه‌نفس: بازی مافیا یک بازی جمعی و گروهی است و شما خواه ناخواه باید در جمع کسانی که می‌شناسید یا نمی‌شناسید، قوی و محکم صحبت کنید تا بتوانید تبدیل به یک بازیکن خوب شوید. ارتباطی که با جمع می‌گیرید و متکلم وحده شدن در یک جمع بزرگ، باعث می‌شود تا اعتمادبه‌نفس شما تا حد خوبی بالا برود و راحت‌تر بتوانید با دیگران ارتباط بگیرید، حرف خود را بزنید و از در مواقع لزوم از حق‌تان دفاع کنید!

مهارت کار تیمی: بازی مافیا از دو تیم شهروند و مافیا تشکیل می‌شود. هر بازیکنی باید سعی کند با هم‌تیمی‌های خود ارتباط بگیرد و جای درست خود را در تیم پیدا کند؛ برد در بازی مافیا با یکه‌تازی و اهمیت ندادن به حرف و خواسته‌های هم‌تیمی، کاری بسیار سخت و نشدنی است، پس وقتی مافیا بازی می‌کنید، باید به هم‌تیمی‌های خود، خواسته‌های‌شان و جهتی که پیش می‌گیرند بسیار دقت کنید و در ساختار تیم جای بگیرید تا موفق به برد بازی شوید. مهارت کار تیمی و گروهی از آن مهارت‌هایی است که به جد، در تمام مراحل زندگی به کارتان خواهد آمد و همیشه در مدرسه، دانشگاه و محیط کار،‌ تجربه‌های موفق‌تری کسب می‌کنید و دیگران از بودن درکنار شما لذت خواهند برد.

راحت اعتماد نکردن: بله! راحت اعتماد نکردن یک مهارت است. قبل از این‌که به افراد اعتماد کنید، باید با طرف منطقی مغز خود، خوب موقعیت را تحلیل کنید تا ببینید فرد موردنظر شما و موقعیتی که ایجاد شده قابل اعتماد کردن هست یا نه! البته اشتباه نکنید، راحت اعتماد نکردن با شکاک بودن متفاوت است و می‌تواند برخلاف شکاک بودن، اتفاقات خوب بیش‌تری را برای شما رقم بزند.


معایب و مزایای بازی مافیا
بازی مافیا مثل بقیه بازی‌های گروهی مها‌رت‌های فردی و اجتماعی فرد را تقویت می‌کند.

منابع:

https://en.wikipedia.org/wiki/Mafia_(party_game)
https://www.wired.co.uk/article/werewolf
http://boardgames.about.com/od/gamehistories/p/werewolf.htm
https://rayad.org/%D۸%AA%D۸%A۷%D۸%B۱%DB%۸C%D۸%AE%DA%۸۶%D۹%۸۷-%D۸%A۸%D۸%A۷%D۸%B۲%DB%۸C-%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۹%۸۱%DB%۸C%D۸%A۷
https://web.archive.org/web/۲۰۰۷۱۱۰۳۱۹۱۷۳۲/http://boardgames.about.com/od/gamehistories/p/werewolf.htm
http://boardgames.about.com/cs/gamehistories/a/timeline.htm
Braverman, M., Etesami, O., & Mossel, E. (۲۰۰۸). Mafia: A theoretical study of players and coalitions in a partial information environment‏
https://www.roshdmag.ir/fa/article/۲۴۱۷۳/%D۹%۸۵%D۸%A۷%D۹%۸۱%DB%۸C%D۸%A۷-%DB%۸C%DA%A۹-%D۸%A۸%D۸%A۷%D۸%B۲%DB%۸C-%D۸%BA%DB%۸C%D۸%B۱%D۹%۸۵%D۸%B۹%D۹%۸۵%D۹%۸۸%D۹%۸۴%DB%۸C