از نگاه منشوری به نگاه مکعبی در شخصیت شناسی دیسک/ قهرمان احمدیان
قهرمان احمدیان
"هر که خود را شناخت، خداى خویش را شناخته است."
یک سوال همزاد بشر از ابتدای ظهور در این کره خاکی مطرح شده است: "من کیستم؟". هزار سال قبل از میلاد مسیح در سردرب معبد دلفی روم سنگ‌نبشته‌ای به گونه‌ای نصب شده که هرکس بخواهد وارد معبد شود آنرا مشاهده کند، خواجه عبدالله انصاری گفته است: " در عجبم از کسی که کوه را می‌شکافد تا به معدن جواهر برسد، ولی خویش را نمی‌کاود تا به درون خود راه یابد.". جبران خلیل جبران جمله‌ای دارد: "هرگز در پاسخ عاجزانه‌ای در نمانده‌ام مگر در برابر کسی که از من پرسید: تو کیستی؟". لائوتسه تذکری دارد: " شناخت دیگران هوش است؛ اما شناخت خود خرد واقعی است. تسلط بر دیگران قدرت است؛ اما تسلط بر خود توانایی مسلم است."
دانش و تجربه انسان در تمامی علوم از یک سطح پایه اولیه شروع شده و با رشد، توسعه و پیشرفت وی روز به روز درحال تکامل بوده، اما پس از کشف و رمزگشایی از هر پدیده زیستی و غیرزیستی سوالات و مجهولات برای بشر بیشتر شده و تحقیقات، آموزش و ترویج این دستاوردها تاکنون ادامه داشته و دارد.
دربین تمامی علوم زیستی و غیر زیستی، علوم انسانی از پیچیدگی ویژه‌ای برخوردار است لذا؛ فرضیات و نظریه‌های علوم‌انسانی مستمر در معرض انتقاد، تغییر و تکامل، رد یا قبول هستند.
وجود انسان از دو جنبه مهم قابل بحث و بررسی است: یک، زیست شناختی دو، روانشناختی، همچنین اندیشمندان وجود انسان را محل احساس و عاطفه ، منطق و استدلال می‌دانند.
اگر دقت کنیم جایگاه این دو ویژگی به ترتیب در نیمکره سمت راست و چپ مغز جانمایی شده است. براساس تحقیقات و مطالعه در علم زیست‌شناسی میزان دانش و تجربه از وجود فیزیک و شیمی و بیوشیمی انسان زیاد و روز به روز با جزئیات بیشتر در حال گسترش و ترقی است. اما، رمز و راز اجزای مغز و ارتباط تک‌تک سلولهای آن و همچنین ارتباط بین دو نیمکره مغز دارای پیچیدگی ویژه‌ای است لذا؛ دانشمندان مستمر درپی کشف حقایق پشت پرده آن هستند.
بر اساس آگاهی و تجربه از کشفیات زیست‌شناختی و روانشناختی با استفاده از ابزار آمار و احتمالات منجر به ابداع آزمون‌های شخصیت‌شناسی، رفتارشناسی، استعدادسنجی و...به منظور آگاهی از اندیشه، احساس و رفتار فردی، خانوادگی، تحصیلی، شغلی، کسب وکار، سازمانی و اجتماعی فراهم شده است.
آزمون‌های مذکور و مشابه توسط محققان مختلف، در زمان و مکان متنوع با اهداف متفاوت و استفاده از دانش و تجارب موجود در قالب علم آمارواحتمالات دنبال شده است.
برای درک و فهم بهتر و بیشتر از تفاوت بین افراد معمولا آنها را به رنگ‌های مختلف تشبیه کرده‌اند مثلا تیلور هارتمن در گروه‌بندی الگوهای شخصیتی افراد را به چهار رنگ قرمز، آبی، سفید و زرد، ویلیام مارستون الگوی رفتاری افراد را در چهار گروه قرمز، زرد،سبز و آبی تقسیم کرده‌اند....
وقتی که فردی در بوته آزمون قرار می‌گیرد با توجه به نتایج بدست آمده الگو، تیپ، درصد یا میزان اعداد و حتی گراف شخصیتی، رفتاری، استعداد و...وی تا حدود قابل قبولی برای ما روشن میشود.
از منظری دیگری با توجه به توصیه "نگاه مکعبی" در علوم انسانی بطور عام و در روانشناسی به طور خاص در انتخاب اصول و روش آماری، روایی، پایایی و دقت آزمون قابل بحث، بررسی، تامل و دقت نظر است. با تشخیص، تفکیک، انتخاب و اجرای آزمون مناسب و رعایت اصول منطقی و آمار و احتمالات و تجارب میزان آگاهی از نتیجه آزمون در بهترین شرایط تا هشتاد درصد قابل اعتماد وبهره‌برداری است.
حال تصور کنیم این نتایج مانند نور سفید و روشن شناخت ما را با "نگاه مکعبی" به ظاهر کامل و قابل اعتماد بکند اما، هنوز بیست درصد شک و شبهه در نتیجه‌گیری همچنان در بخش ناشناخته‌ها باقی است
لذا بنظر میرسد بتوانیم هم آیندی ویژه ای بین "نگاه مکعبی" و "نگاه منشوری" را به اساتید، محققان و دانشجویان فعال در انجام آزمون‌های مختلف روانشناسی را بعنوان پیشنهاد ارایه کنیم .
همان‌طوری که وجود نور سفید میدان دید ما را از محیط روشن می‌کند اما، اگر همین نور سفید از فیلتر منشور بگذرد آنگاه در می‌یابیم که رنگین‌کمان هفت‌رنگ است.
حال قدری تامل و دقت را بیشتر کنیم و ابزار کار را ارتقا بدهیم متوجه خواهیم شد که غیر از هفت‌رنگ رنگین‌کمان، نور ماورای‌بنفش و مادون‌قرمز با طول موج و سطح انرژی متفاوت و بسیار مهم و موثر نیز وجود دارد اما، توسط ابزارهای ساده برای ما قابل مشاهده نیست.
شخصیت و منش انسانی هم میتواند در مقام مثال ترکیبی از نورهای مریی و نامریی باشد که با چشم مسلح و با ایزارهای ویژه میتوان بخشی را آن رویت کرد.
حال اگر همین مثال فیزیک نور را با آزمون‌های روانشناسی مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که انسانها نه تنها در چند رنگ نمی‌گنجند بلکه رنگین‌کمان هستند و چنانچه بیشتر دقت کنیم ویژگی‌های ماورای‌بنفش و مادون‌قرمز هم در افکار، احساس و رفتار آنها وجود دارد که ممکن است جزیی از ناشناخته‌های غیرقابل دسترسی توسط دانش تجربه، اصول و روش آماری در آزمون‌های موجود روانشناسی باشد.
شایان ذکر است در انتخاب نوع آزمون ضمن رعایت روایی، پایایی، دقت و همچنین توجه به "نگاه مکعبی" و برتر از آن به پیشنهاد پیش گفته "نگاه منشوری " را بطور جدی در ملاحظات نتایج و بکار گرفتن آن مدنظر داشته‌باشیم.
