فواید روزه داری از دیدگاه روانشناسی مدرن
با پیچیده تر شدن زندگی انسانها و پیشرفت تکنولوژی، شاهد افزایش احساس نیاز افراد در کسب مهارت های شیوه زندگی صحیح تر هستیم که نتیجه آن افزایش تعداد افراد متقاضی دریافت خدمات روانشناختی میباشد. بعضی از رویکردهای روانشناسی مدرن سعی دارند تا با استفاده از مفاهیم ساده و عامه پسند همچون تمثیل و داستان ها افراد را با فرایندهای ذهنی آشنا سازد.
هم اکنون با استفاده از یک تمثیل به بررسی نحوه تاثیر روزه برای سلامت روان خواهیم پرداخت:
تصور کنید شما و همسرتان به یک آپارتمان 100 متری که به تازگی خریده اید نقل مکان کردهاید. شما تصمیم میگیرید که یکی از دوستان قدیمیتان را به همراه همسر و فرزند 3سالهاش به صرف شام به خانهتان دعوت کنید. شب موعود فرا میرسد اما با توجه به حضور پسر3ساله شب سختی را پشت سر میگذارید چرا که به جای لذت بردن از مهمانی مدام حواستان به کودک است که در حال بازی با توپ و سرو صدا کردن است. چند روز بعد از مهمانی به طور اتفاقی یکی دوستان خود را که در یک خانه ویلایی 300 متری زندگی میکند میبینید و بعد از احوالپرسی ماجرای مهمانی چند شب گذشته را که همراه با سر وصدای زیاد و شیطنت فرزندشان گذشت تعریف میکنید اما وی در کمال تعجب به شما میگوید که آنها چندین بار به خانه من آمدهاند ولی اینگونه نبوده و صحبتهای شما را انکار میکند. شما باز به شیطنت زیاد کودک اشاره میکنید و میگویید که من دیگر آنها را به خانهام دعوت نمیکنم.او به شما پیشنهاد میکند که به جای اینکه دیگران را دعوت نکنی به خانه بزرگتری نقل مکان کن، برای اینکه مشکل از آنها نبوده بلکه مشکل فضای کوچک خانه تو است که فعالیتهای عادی کودک مثل بازی کردن به چشم شما بزرگ میآید و باعث ناراحتی شما شده است.
رویکردهای جدید روانشناسی بیان میکند که یکی از دلایلی که امروزه انسانها در مقابل رفتارهای دیگران و وقایع بیرونی واکنشهای سریع و نادرستی (که بعدا هم پشیمان هم میشوند) انجام میدهند، به زبان ساده، کوچک بودن فضای ذهنی بعضی از افراد است. افراد با فضاهای ذهنی اندک، از نگهداری افکار و احساسات ناخوشایند(همچون بازی کودک 3ساله در آپارتمان 100 متری) بسیار آزرده خاطر میشوند به همین دلیل در هنگام قرار گرفتن در موقعیتهای ناخوشایند میخواهند مانع ازورود این احساسات شوند که نتیجه آن واکنشهای سریعی همچون پرخاشگری، داد زدن، قهرکردن و ... (همچون دعوت نکردن مهمان) است تا به صورت موقت دچار آرامش شوند در صورتی که پیامد بلند مدت برای هر دو شامل ناراحتی دیگران و مشکلات ارتباطی و شخصی میشود.
چگونه فضای ذهنی خود را گسترش دهیم؟
روانشاسان مدرن معتقدند که میل به تجربه افکار و احساسات ناخوشایند بدون تلاش برای بیرون کردن یا عمل کردن به آنها به مرور زمان باعث افزایش فضای ذهنی میشود یا به زبان سادهتر یعنی در لحظه ای که خشم، ناراحتی، بی حوصلگی و ... به سراغ ما آمد با داد زدن یا فعالیتهای ناپسند صرفا برای کسب آرامش موقتی آنها را تخلیه نکنیم بلکه اجازه دهیم این احساسات وجود داشته داشته باشد( داشتن آگاهی نسبت به آنها) و برای حل آن موقعیت راه حل مناسبی را پیدا کنیم چون به تصور ابن افراد واکنشهای ناگهانی که صرفا به دلیل فضای ذهنی کوچک ماست برای حل مشکل موقعیتی است در صورتی که با کمی تامل به این نتیجه میرسیم که در این مواقع این عکس العمل ها نه تنها مشکلی را حل نکرده است چه بسا شرایط را هم وخیم تر کرده است، در صورتی که به مرور زمان با ایجاد فضای ذهنی بیشتر فرد میتواند در حضور احساسات ناخوشایند تصمیم معقولی را جهت حل مشکل بیرونی اتخاذ کند.(رویکردهای مدرن روانشناسی به صورت گسترده بر چگونگی ایجاد نحوه رابطه درست با افکار و احساسات به عنوان عاملی موثر جهت حل مشکل موقعیتی و توجه بیشتر بر پیامدهای بلندمدت به جای پیامدهای کوتاه مدت رفتار تاکید دارند.)
تاثیر روزه داری بر سلامت روان
یکی از راههای موثر برای افزایش فضای ذهنی از طریق تجربه احساسات ناخوشایند، روزه داری است. زمانی که فرد روزه است گرسنگی و تشنگی به وی فشار می آورد و احساسهای ناخوشایندی(بی حوصلگی، خستگی، ناراحتی و ...) در افراد روزه دار به وجود می آید که فرد در واقع با وجود این امیال و از طریق پاسخ ندادن به آنها(نخوردن و نیاشامیدن) به نحوی در حال گسترش فضای ذهنی خود است که نتیجه بلند مدت آن عدم واکنش سریع، تکانشی و نامناسب است که فرد در این حالت میتواند عملکرد موثرتری را در برخورد با افراد و اطرافیان داشته باشد.
با توجه به مطالب ذکر شده میتوان با روزه داری که خداوند متعال قرنها پیش بر انسان ها واجب کرده و فواید این فریضه الهی که در طول زمان و با پیشرفت علم آشکار شده است، جهت ارتقا بعد معنوی و روحی و همچنین بعد جسمانی که در پژوهشهای مختلف به اثبات رسیده است، استفاده نمود.
هم اکنون با استفاده از یک تمثیل به بررسی نحوه تاثیر روزه برای سلامت روان خواهیم پرداخت:
تصور کنید شما و همسرتان به یک آپارتمان 100 متری که به تازگی خریده اید نقل مکان کردهاید. شما تصمیم میگیرید که یکی از دوستان قدیمیتان را به همراه همسر و فرزند 3سالهاش به صرف شام به خانهتان دعوت کنید. شب موعود فرا میرسد اما با توجه به حضور پسر3ساله شب سختی را پشت سر میگذارید چرا که به جای لذت بردن از مهمانی مدام حواستان به کودک است که در حال بازی با توپ و سرو صدا کردن است. چند روز بعد از مهمانی به طور اتفاقی یکی دوستان خود را که در یک خانه ویلایی 300 متری زندگی میکند میبینید و بعد از احوالپرسی ماجرای مهمانی چند شب گذشته را که همراه با سر وصدای زیاد و شیطنت فرزندشان گذشت تعریف میکنید اما وی در کمال تعجب به شما میگوید که آنها چندین بار به خانه من آمدهاند ولی اینگونه نبوده و صحبتهای شما را انکار میکند. شما باز به شیطنت زیاد کودک اشاره میکنید و میگویید که من دیگر آنها را به خانهام دعوت نمیکنم.او به شما پیشنهاد میکند که به جای اینکه دیگران را دعوت نکنی به خانه بزرگتری نقل مکان کن، برای اینکه مشکل از آنها نبوده بلکه مشکل فضای کوچک خانه تو است که فعالیتهای عادی کودک مثل بازی کردن به چشم شما بزرگ میآید و باعث ناراحتی شما شده است.
رویکردهای جدید روانشناسی بیان میکند که یکی از دلایلی که امروزه انسانها در مقابل رفتارهای دیگران و وقایع بیرونی واکنشهای سریع و نادرستی (که بعدا هم پشیمان هم میشوند) انجام میدهند، به زبان ساده، کوچک بودن فضای ذهنی بعضی از افراد است. افراد با فضاهای ذهنی اندک، از نگهداری افکار و احساسات ناخوشایند(همچون بازی کودک 3ساله در آپارتمان 100 متری) بسیار آزرده خاطر میشوند به همین دلیل در هنگام قرار گرفتن در موقعیتهای ناخوشایند میخواهند مانع ازورود این احساسات شوند که نتیجه آن واکنشهای سریعی همچون پرخاشگری، داد زدن، قهرکردن و ... (همچون دعوت نکردن مهمان) است تا به صورت موقت دچار آرامش شوند در صورتی که پیامد بلند مدت برای هر دو شامل ناراحتی دیگران و مشکلات ارتباطی و شخصی میشود.
چگونه فضای ذهنی خود را گسترش دهیم؟
روانشاسان مدرن معتقدند که میل به تجربه افکار و احساسات ناخوشایند بدون تلاش برای بیرون کردن یا عمل کردن به آنها به مرور زمان باعث افزایش فضای ذهنی میشود یا به زبان سادهتر یعنی در لحظه ای که خشم، ناراحتی، بی حوصلگی و ... به سراغ ما آمد با داد زدن یا فعالیتهای ناپسند صرفا برای کسب آرامش موقتی آنها را تخلیه نکنیم بلکه اجازه دهیم این احساسات وجود داشته داشته باشد( داشتن آگاهی نسبت به آنها) و برای حل آن موقعیت راه حل مناسبی را پیدا کنیم چون به تصور ابن افراد واکنشهای ناگهانی که صرفا به دلیل فضای ذهنی کوچک ماست برای حل مشکل موقعیتی است در صورتی که با کمی تامل به این نتیجه میرسیم که در این مواقع این عکس العمل ها نه تنها مشکلی را حل نکرده است چه بسا شرایط را هم وخیم تر کرده است، در صورتی که به مرور زمان با ایجاد فضای ذهنی بیشتر فرد میتواند در حضور احساسات ناخوشایند تصمیم معقولی را جهت حل مشکل بیرونی اتخاذ کند.(رویکردهای مدرن روانشناسی به صورت گسترده بر چگونگی ایجاد نحوه رابطه درست با افکار و احساسات به عنوان عاملی موثر جهت حل مشکل موقعیتی و توجه بیشتر بر پیامدهای بلندمدت به جای پیامدهای کوتاه مدت رفتار تاکید دارند.)
تاثیر روزه داری بر سلامت روان
یکی از راههای موثر برای افزایش فضای ذهنی از طریق تجربه احساسات ناخوشایند، روزه داری است. زمانی که فرد روزه است گرسنگی و تشنگی به وی فشار می آورد و احساسهای ناخوشایندی(بی حوصلگی، خستگی، ناراحتی و ...) در افراد روزه دار به وجود می آید که فرد در واقع با وجود این امیال و از طریق پاسخ ندادن به آنها(نخوردن و نیاشامیدن) به نحوی در حال گسترش فضای ذهنی خود است که نتیجه بلند مدت آن عدم واکنش سریع، تکانشی و نامناسب است که فرد در این حالت میتواند عملکرد موثرتری را در برخورد با افراد و اطرافیان داشته باشد.
با توجه به مطالب ذکر شده میتوان با روزه داری که خداوند متعال قرنها پیش بر انسان ها واجب کرده و فواید این فریضه الهی که در طول زمان و با پیشرفت علم آشکار شده است، جهت ارتقا بعد معنوی و روحی و همچنین بعد جسمانی که در پژوهشهای مختلف به اثبات رسیده است، استفاده نمود.
کارشناس ارشد روانشناسی بالینی