اشاره قرآن به خطای دید
مقدمه:
خطاهای ادراکی موارد محدودی هستند که نشان می‌دهند ادراک موجودات زنده و به ویژه ما انسانها، هرگز باتاب سادة واقعیت فیزیکی خارجی نیست و به عبارت دیگر انعکاس صحیح واقعیت خارجی نیست. ما همه اشیاء و پدیده های اطراف خود را به صورتی که هستند درک نمی‌کنیم بلکه بر حسب نگرش‌های خود و موقعیت آن پدیده و زمان ادراک آنها، به صورتهای مختلف درک می‌کنیم. وقتی ادراک با واقعیت منطبق نمی‌شود، اصطلاحاً می‌گوییم به خطای ادراکی دچار شده‌ایم.
به تصویر زیر بنگرید:
كدام خط بزرگ‌تر به نظر مى‌رسد، A یا B ؟
پاسخ این سئوال آن است كه هر دو خط به یك اندازه است.(1)
در قرآن كریم در مواردى به خطاى چشم اشاره شده است كه در اینجا به بیان یك نمونه از آن بسنده مى‌شود:
وَ إِذْ یُرِیكُمُوهُمْ إِذِ اِلْتَقَیْتُمْ فِی أَعْیُنِكُمْ قَلِیلاً وَ یُقَلِّلُكُمْ فِی أَعْیُنِهِمْ لِیَقْضِیَ اَللّٰهُ أَمْراً كٰانَ‌مَفْعُولاً وَ إِلَى اَللّٰهِ تُرْجَعُ اَلْأُمُورُ.(2)
و آنگاه كه چون با هم برخورد كردید،آنان را در دیدگان شما اندك جلوه داد و شما را[نیز]در دیدگان آنان كم نمودار ساخت تا خداوند كارى را كه‌انجام شدنى بود تحقّق بخشید،و كارها به سوى خدا بازگردانده مى‌شود.
این آیهء شریفه به جنگ«بدر»اشاره دارد و به مۆمنین یادآورى مى‌كند كه شما را در چشم‌دشمن كم جلوه دادیم تا دشمن به طمع شكست شما عقب نشینى نكند. آنها را نیز در چشم‌شما كم جلوه دادیم تا وحشت شما را فرا نگیرد و فكر كنید كه تعداد دشمن كم است.
لازم به‌ذكر است تعداد مسلمانان در جنگ بدر حدود 313 نفر بود،در حالى كه تعداد كفار تقریبا بیش‌از ده برابر تعداد مسلمانان بود.
علامه طباطبایى در این باره مي نویسد:
«خداى سبحان، مومنین را در اولین برخورد در نظر مشركین اندك جلوه داد تا مغرور شوند و مومنین را ناچیز تلقى كنند. همین امر ایشان را بر پیاده شدن و جنگیدن دلیر كرد؛ ولى وقتى دست بكار شدند و درهم آمیختند، خداوند همان مومنینى را كه به نظرشان اندك مىآمد، در نظرشان دو برابر كرد و همین امر باعث شد كه عزم آنان سست شده، در نتیجه شكست بخورند.» (3)
مىتوان این طور نتیجه گرفت كه خداوند با استفاده از یك اثر فیزیكى در محیط، تاثیر نور و عوامل دیگر در حواس بینایى انسان، امدادهاى غیبى را به نفع مومنین به كار گرفته، تا سپاه مشركین شكست بخورند.
در تفسیر نور چنین آمده است:
«خداوند براى یارى مسلمانان، ولایت تكوینى و تصرف در دیدهها را بكار مىگیرد. همچنین بهرهبردارى از حواس ظاهرى نیز به دست خداست.» (4)
پیش از جنگ بدر، ابوجهل به مشركین گفت: «یاران محمد فقط به اندازه خوراك یك شترند.» این سخن كنایه از تعداد بسیار كم یاران پیامبر صلى الله علیه و آله است. همان طور كه مىدانیم در جنگ بدر پشت سپاه كفار شكسته شد و پس از این جنگ، مسلمانان و دین اسلام در دنیاى آن زمان به رسمیت شناخته شدند.
تبیان
--------------------------------------------------------------------------------
منبع:
آنسوى آیه ها، نگرشى بر اعجازهاى پزشكى قرآن، نویسنده: نوری زاد، صمد
پی‌نوشت‌ها:
(1) اصول روان شناسى، ج 2، ص 423.
(2) انفال (8): 44.
3. المیزان،ج 9،ص 144.
4. تفسیر نور،ج 4،ص 347.
خطاهای ادراکی موارد محدودی هستند که نشان می‌دهند ادراک موجودات زنده و به ویژه ما انسانها، هرگز باتاب سادة واقعیت فیزیکی خارجی نیست و به عبارت دیگر انعکاس صحیح واقعیت خارجی نیست. ما همه اشیاء و پدیده های اطراف خود را به صورتی که هستند درک نمی‌کنیم بلکه بر حسب نگرش‌های خود و موقعیت آن پدیده و زمان ادراک آنها، به صورتهای مختلف درک می‌کنیم. وقتی ادراک با واقعیت منطبق نمی‌شود، اصطلاحاً می‌گوییم به خطای ادراکی دچار شده‌ایم.
به تصویر زیر بنگرید:
كدام خط بزرگ‌تر به نظر مى‌رسد، A یا B ؟
پاسخ این سئوال آن است كه هر دو خط به یك اندازه است.(1)
در قرآن كریم در مواردى به خطاى چشم اشاره شده است كه در اینجا به بیان یك نمونه از آن بسنده مى‌شود:
وَ إِذْ یُرِیكُمُوهُمْ إِذِ اِلْتَقَیْتُمْ فِی أَعْیُنِكُمْ قَلِیلاً وَ یُقَلِّلُكُمْ فِی أَعْیُنِهِمْ لِیَقْضِیَ اَللّٰهُ أَمْراً كٰانَ‌مَفْعُولاً وَ إِلَى اَللّٰهِ تُرْجَعُ اَلْأُمُورُ.(2)
و آنگاه كه چون با هم برخورد كردید،آنان را در دیدگان شما اندك جلوه داد و شما را[نیز]در دیدگان آنان كم نمودار ساخت تا خداوند كارى را كه‌انجام شدنى بود تحقّق بخشید،و كارها به سوى خدا بازگردانده مى‌شود.
این آیهء شریفه به جنگ«بدر»اشاره دارد و به مۆمنین یادآورى مى‌كند كه شما را در چشم‌دشمن كم جلوه دادیم تا دشمن به طمع شكست شما عقب نشینى نكند. آنها را نیز در چشم‌شما كم جلوه دادیم تا وحشت شما را فرا نگیرد و فكر كنید كه تعداد دشمن كم است.
لازم به‌ذكر است تعداد مسلمانان در جنگ بدر حدود 313 نفر بود،در حالى كه تعداد كفار تقریبا بیش‌از ده برابر تعداد مسلمانان بود.
علامه طباطبایى در این باره مي نویسد:
«خداى سبحان، مومنین را در اولین برخورد در نظر مشركین اندك جلوه داد تا مغرور شوند و مومنین را ناچیز تلقى كنند. همین امر ایشان را بر پیاده شدن و جنگیدن دلیر كرد؛ ولى وقتى دست بكار شدند و درهم آمیختند، خداوند همان مومنینى را كه به نظرشان اندك مىآمد، در نظرشان دو برابر كرد و همین امر باعث شد كه عزم آنان سست شده، در نتیجه شكست بخورند.» (3)
مىتوان این طور نتیجه گرفت كه خداوند با استفاده از یك اثر فیزیكى در محیط، تاثیر نور و عوامل دیگر در حواس بینایى انسان، امدادهاى غیبى را به نفع مومنین به كار گرفته، تا سپاه مشركین شكست بخورند.
در تفسیر نور چنین آمده است:
«خداوند براى یارى مسلمانان، ولایت تكوینى و تصرف در دیدهها را بكار مىگیرد. همچنین بهرهبردارى از حواس ظاهرى نیز به دست خداست.» (4)
پیش از جنگ بدر، ابوجهل به مشركین گفت: «یاران محمد فقط به اندازه خوراك یك شترند.» این سخن كنایه از تعداد بسیار كم یاران پیامبر صلى الله علیه و آله است. همان طور كه مىدانیم در جنگ بدر پشت سپاه كفار شكسته شد و پس از این جنگ، مسلمانان و دین اسلام در دنیاى آن زمان به رسمیت شناخته شدند.
تبیان
--------------------------------------------------------------------------------
منبع:
آنسوى آیه ها، نگرشى بر اعجازهاى پزشكى قرآن، نویسنده: نوری زاد، صمد
پی‌نوشت‌ها:
(1) اصول روان شناسى، ج 2، ص 423.
(2) انفال (8): 44.
3. المیزان،ج 9،ص 144.
4. تفسیر نور،ج 4،ص 347.
