ارکان و ابعاد انیاگرام / محبوبه حاجی قاسمی

 
1- مرکز احساس2- مرکز ذهنی3- مرکز حرکتی


هر کدام از این مراکز نیازها و هیجانات مربوط به خود را دارند. همه ما خصوصیات این سه مرکز را در خود داریم اما تنها یکی از آنها در ما غالب است و با نیازها و احساسات همان مرکز غالب وارد ارتباط می‌شویم. حال اگر طرف مقابلمان مرکز غالبش با ما متفاوت باشد مسلماً با چالش روبرو خواهیم شد چونکه نیازها و هیجانات دیگری دارد.
فرض کن خانم و آقایی بعد از پنج سال زندگی مشترك، در دادگاه برای جدایی حاضر شده‌اند.
قاضی از خانم می‌پرسد:‌ «به چه علت قصد طلاق دارید؟»
زن می‌گوید:‌ «شوهرم مرا دوست ندارد.»
مرد درحالی‌كه كاملاً شوكه شده، با تعجب مـی‌گوید:‌ «چطور این حرف را می‌زنی؟! مگر من اولین روز ازدواجمان به تو نگفتم دوستت دارم؟»
مطمئناً مرد دروغ نمی‌گوید. او پنج سال پیش نیاز به محبت، عشق و دیده‌شدن زن را مرتفع كرده است؛ زنی که در مرکز احساسی بوده و این‌ها نیاز هرروزه‌اش بوده اما تنها یکبار شنیده است.
 
نه‌گانه‌هایی در دل سه‌گانه‌ها
در انیاگرام قانون سه‌تایی داریم. ابتدا با 3 مرکز مفصل آشنا شده و پس از آن به سراغ 9 تیپ می‌رویم. بعد از 9 تیپ باید 27 تیپ جانبی را بیاموزیم. شاید بپرسید چرا اول یادگیری 3 مرکز؟
سوال کاملاً بجایی است. اگر مستقیم سراغ 9 تیپ برویم در انتخاب تیپ شخصیتی اصلی و غالبمان دچار سردرگمی می‌شویم. چون از هر 9 تیپ، خصوصیاتی در خود می‌یابیم و این کاملاً طبیعی است. اما زمانی که از 3 مرکز شروع می‌کنیم و مرکز غالبمان را تشخیص می‌دهیم انتخاب ما به 3 تیپ خلاصه می‌شود. همانطور که در تصویر می‌بینید در دل هر مرکز 3 تیپ شخصیتی است.
مثلاً در مرکز احساسی، تیپ‌های 2، 3 و 4 هستند. حالا اگر مرکز غالبمان احساسی باشد بعد از مطالعه دقیق سه تیپ 2، 3 و 4 یکی از آنها تیپ غالب ما می‌شود. انتخاب ما از 9 تیپ به 3 تیپ رسید و احتمال خطا بسیار کمتر می‌شود.
شخصیت‌ها در انیاگرام با کلمه تیپ یا شخصیت شناخته می‌شوند: تیپ 1، تیپ 2، تیپ 3 و... یا شخصیت نوع اول،‌ شخصیت نوع دوم و... . هر کدام از تیپ‌های شخصیتی نُه‌گانه نیازها، هیجانات، دوران کودکی، ارتباط مؤثر، راه‌های رشد و بالندگی، مشاغل و ... مخصوص به خود دارند. سعی می‌کنم در مقالات بعدی با جزییات به آنها بپردازم.
 
 آنچه در ظاهر می‌بينيم!
وقتی شکل انیاگرام را نگاه می‌کنیم ارتباط بین تیپ‌ها که با خطوط به هم متصل شده‌اند کاملاً مشخص است. این نشان می‌دهد که همه شخصیت‌ها باهم در ارتباط و از یکدیگر تأثیرپذیرند. نُه نقطه روی دایره به فواصل مساوی قرار دارند. فاصله هر تیپ تا مرکز دایره یکسان است و این نشان می‌دهد که هیچ تیپ‌ شخصیتی بر دیگری برتری ندارد. چون هریک از نقاط روی یکی از شعاع‌های دایره قرار دارند و همه شعاع‌های دایره نیز یکسان‌اند. پس نمی‌گوییم تیپ 1 اولین عدد است و ارجحیت دارد یا تیپ 9 عدد بزرگتر و بهترین است.

هدف از یادگیری انیاگرام این است که  هر فردي مرکز و تيپ غالبش را تشخيص دهد، خصوصيات مثبت و خصوصيات قابل‌بهبود و همچنين نقاط امن، ناامن (استرس) و همسایگان تيپ خودش را شناسايي کند تا در جهت قوت‌بخشيدن به خصوصيات مثبت و تعديل خصوصيات قابل‌بهبود گام بردارد. وگرنه دانستن شماره تيپ به‌خودي‌خود ارزش ندارد.
 
شخصیت منحصربفرد
شخصیت هرکس مانند اثرانگشتش منحصر به خود اوست. هرکس نقشه ذهنی خاص خود را دارد. هر شخصی بنا بر سطح آگاهی خود، برداشت‌هایی از اتفاقات این دنیا دارد که برای خودش واقعی و درست هستند. اگر مسئله‌ای برایش پیش بیاید، طبق نقشه ذهنی و تجربیات گذشته‌اش راه‌حلی می‌یابد؛ اما لزوماً راهکارهای او برای رویارویی با مسائل، برای دیگری کاربردی نیست. پس راه منطقی کدام است؟
به نظر استفاده از یک‌سری دستورالعمل‌های کاربردی و جهان‌شمول کارآمد‌تر است؛ یعنی هرکس مجموعه رفتارهای خود را با مرجعی اصلی بسنجد و با نگاهی به آن، ضعف‌ها و توانمندی‌های خود را تشخیص دهد. پس باید به‌دنبال مرجع و الگوی شایسته‌ای بود؛ چیزی که گرجیف سالها به دنبال آن بود و سرانجام توانست با عنوان انیاگرام به دنیا معرفی کند.