تروما Trauma / مریم فرجی

کلمۀ تروما  در فارسی بسیار جا افتاده است. تروما (trauma) ریشۀ یونانی دارد و به معنای زخم، جراحت است، اما در روان شناسی، تروما به تأثیر منفی و بدی که یک واقعه در یک فرد بر جای می گذارد اشاره دارد. زنده ماندن از زلزله می تواند در یک نفر تأثیر به شدت منفی بگذارد و برایش تروماتیک باشد، اما در یک نفر دیگر تأثیر ملایم تری بگذارد و فرد زودتر از پیامدهای عاطفی و هیجانی ناشی از آن آزاد شود. در کتاب DSM-5  تروما  را آسیب ترجمه نکرده اند زیرا به معنای آسیب نیست، بلکه به معنای "تأثیر آسیب" است.

از طرف دیگر، در صورت ترجمۀ trauma به "آسیب"، traumatology نیز باید آسیب شناسی ترجمه شود در حالی که آسیب شناسی ترجمۀ pathology است. علاوه بر آن، اصطلاح بسیار مهم traumatic brain injury، احتمالاً چنین ترجمه می شود: جراحتِ مغزیِ آسیبی!

تعریف تروما به عنوانِ خودِ رویداد منفی و زخم و صدمۀ ناشی از آن (در معنای یونانی آن) می تواند تعریف خوبی باشد زیرا تروما می تواند هم جسم و هم روان را زخمی کند. اگر از شما بخواهیم به کلمۀ تروما فکر کنید، ممکن است در ذهنتان تصویری ازیک رویداد غیرعادی را تجسم کنید، مثلاً طوفان، زلزله، یا فرو ریختن برج های دوقلو در نیویورک. اما تروما به هیچ عنوان یک رویداد نادر نیست و به همین دلیل، خبر اکثر تروماها به اخبار و روزنامه ها نمی رسد. در عمل همۀ مردم در زندگی خود حداقل یک ترومای بزرگ را تجربه می کنند.


تروما چهار عنصر دارد:

رویدادی به شدت از پای درآورنده، زمین گیر کننده و استرس آمیز است و فرقی نمی کند بزرگ است یا کوچک. آنچه که اهمیت دارد میزان رنج و عذاب است که آن رویداد ایجاد می کند نه بزرگی آن. هرچیزی، از یک بیماریِ جدی و کشنده گرفته تا یک فاجعۀ طبیعی می تواند باعث ایجاد تروما شود.

تروما زندگی را به خطر می اندازد (زندگی شما یا یکی از عزیزانتان را).یک استثنا، ترومای ثانویه
(secondary trauma) است که می تواند در افسران پلیس، رانندگان آمبولانس، پرسنل پاسخ به بحران، تیم های جستجو و نجات و سایر کسانی که به هنگام وقوع یک بحران وارد عمل می شوند به وجود بیاید. گاهی اوقات، این افراد با چنان صحنه هایی از رنج و عذاب انسان ها مواجه می شوند که
نمی توانند به وظایف خود رسیدگی کنند. بنابر این، ممکن است تروما را تجربه کنند هر چند جان خودشان یا جان عزیزانشان به خطر نیفتاده است.

تروما غیر منتظره است. معمولاً، تروما (تصادف اتومبیل، تهاجم فیزیکی یا تجاوز جنسی، یا فاجعۀ طبیعی) درست زمانی روی می دهند که اصلاً انتظار و آمادگی آن را ندارید.

رویدادی است که باعث ایجاد ترس، درماندگی، یا وحشت می شود. یک رویداد فاجعه آمیز، فی النسه، همیشه نمی تواند فرد را تروماتیزه کند. اگر احساس می کنید که بر آنچه در حال وقوع است تا اندازه ای کنترل دارید، هم از لحاظ فیزیکی و هم از لحاظ هیجانی، ممکن است از حادثه صرفاً با چند جای زخم روانی (psychic scars) بیرون بیاید.

تکرار می کنیم: خودِ آن رویداد نیست که تروما را تشکیل می دهد، این که آن رویداد چگونه در شما تأثیر می گذارد است که تروما را می سازد. در یک تصادف رانندگی، ممکن است فقط شما تروماتیزه بشوید و سایر سرنشینان اتومبیل، حتی اگر جراحت بیشتری از شما داشته باشند، ممکن است تروماتیزه نشوند یا شدت تروماتیزاسیون آنها به شدت شما نباشد.

به طور خلاصه، تروما عبارت است از یک رویداد خطرناک و شوکه کننده که جسم و روح شما را می لرزاند و باعث می شود نگران جان و امنیت خود، یا جان و امنیت عزیزان خود شوید. تروما تمام مکانیسم های دفاعی شما را در هم می شکند و احساس ایمنی و امنیت شما را خرد می کند.