گردشگري پزشکي؛ فرصتي که به آساني تقديم ديگران مي‌کنيم
"چه سري درست کرديم برات يا حبيبي! مرحبا.". سپس عينک بزرگ جراحي را از روي چشمش بر مي دارد وآينه کوچکي به دست مرد درشت هيکل کويتي مي دهد تا سري را که برايش درست کرده اند ببيند.
مرد دستش را لاي موهاي پراکنده اي که شباهت زيادي به يک مزرعه ملخ خورده دارد مي برد و با تعجب و صدايي بلند از عمق وجودش مي گويد:"وا... هذا الشعرات خمسه الاف فکيف تدعي اثنا عشر الف".
آقاي دکترنگاه استفهامي به مترجم تور مي اندازد و مترجم مي گويد:"ميگه به خدا اينا 5 هزار تار مو هم نيست چه برسه به 12 هزارتا". دکتر خنده اي مي کند، دست هايش را به هم مي مالد و مي گويد: "نه به جان عزيزت يا حبيبي. انت مفهوم اني دروغگو؟! 12 هزار تاست. شايد بيشتر هم باشد. ميگي نه بشمار".
مترجم با بي تفاوتي گفته هاي دکتر را براي عرب ترجمه مي کند ولي اوضاع بدتر مي شود. مرد به سرعت از روي صندلي مخصوص بر مي خيزد. لبه دشداشه اش به سيني وسايل کار گير مي کند و همه چيز پخش برزمين مي شود. مرد پيش بند را از دور گردنش باز مي کند و بلند تر از دفعه قبل مي گويد:"انا طبيب و ما رايت مثل هذا الغش في علم الطبابه ابدا". کار خراب تر مي شود. ظاهرا طرف خودش در کويت پزشک است و . . .
به عنوان يک فرد بي طرف، نشمرده حاضرم قسم بخورم که حق با مرد بيچاره است و امکان ندارد اين تعداد موي پراکنده بيشتر از 5 هزار تار مو باشد. نمي دانم اکنون او را بايد چه ناميد؛ گردشگرپزشکي يا شکار برخي تورهاي مسافرتي؟
مي بينيد؟ برخي شرکت هاي مسافرتي يا تورهاي پزشکي و گردشگري به همين سادگي فرصت طلايي جذب روزافزون گردشگرپزشکي را مي سوزانند و حتي باعث رويگرداني اين گونه خاص گردشگرها از سفر به ايران مي شوند.
گردشگري پزشکي
تقريبا يک دهه است که صنعتي به نام "گردشگري پزشکي" به عنوان يکي از زير مجموعه هاي صنعت پر رونق و سودآور گردشگري پا به عرصه وجود گذاشته و روز به روز هم از اهميت ويژه اي در سطح جهان برخوردار مي شود و از سوي ديگر همين رشد و گسترش باعث رشد سرمايه گذاري هاي بسيار هنگفت در زيرساخت هاي وابسته به اين صنعت شده است. اما متاسفانه خبري از پيشرفت ايران در اين صنعت به گوش نمي رسد.
امروزه منطقه خاورميانه و آسيا با توجه به توانمندي هاي تخصصي و ارزان قيمت خود به عنوان جذاب ترين منطقه براي اين گردشگران و البته سرمايه گذاران در اين زمينه تبديل شده، در منطقه خاورميانه برخي از کشورها مثل هندوستان و امارات متحده عربي با درک درست از اين موقعيت استثنايي و سرمايه گذاري هاي بسيار حساب شده از نام نيک و ويژه اي در اين صنعت نوظهور برخوردار شده‌اند.
به عنوان مثال تا اواخر سال 2008 ميلادي کشور تايلند به عنوان يکي از بزرگ ترين مقاصد گردشگري پزشکي در جهان بوده است و به همين دليل توانسته چيزي حدود 2 بيليون دلار درآمد از صنعت گردشگري پزشکي خود داشته باشد.
کشور امارات نيز با توجه به اين موقعيت طي برنامه اي قصد دارد با سرمايه گذاري هاي بسيار سنگين در بخش خدمات پزشکي تا سال 2015 ميلادي به عنوان برترين مقصد گردشگران پزشکي در منطقه خليج فارس باشد.
طبق آمار ثبت شده در کشور ترکيه نيز در سال 2007 ميلادي چيزي حدود 150 هزار گردشگر پزشکي وارد کشور ترکيه شده اند، اين درحالي است که سال 2008 ميلادي تعداد اين گردشگران رشدي معادل 40 درصد داشته يعني آمار رسمي سازمان گردشگري و بهداشت ترکيه تعداد اين افراد ورودي به کشور را حدود 200 هزار نفر اعلام کرده است البته فقط در زمينه گردشگري پزشکي نه جنبه عمومي گردشگري.
بنابراين با توجه به اين روند پي به اهميت نقش سرمايه گذاري در صنايع و زيرساخت هاي اين صنعت خواهيم برد و به اين سئوال مي رسيم که در کشور پهناور ايران با توجه به ظرفيت بسيار بالاي خدمات درماني چه سرمايه گذاري هايي انجام شده است؟
بيشتر کارشناسان پزشکي در سطح جهان و طبق تاييد مجلات بسيار معتبر پزشکي در مجامع بين المللي، ايران را داراي بهترين متخصصان پزشکي از نظر سطح علمي مي دانند و با توجه به توانمندي تخصصي ايران و همچنين امکانات معتقدند ايران توانايي کسب عالي ترين مقام در جذب گردشگر پزشکي را در منطقه دارد.
تا همين اواخر گردش مالي گردشگري پزشکي 60 ميليارد دلار بود که سالانه 20 درصد نيز به آن افزوده مي‌شود. هرچند در سال هاي اخير گردشگري سلامت در ايران رشد قابل توجهي داشته اما با توجه به جايگاه و چهره ايران در گردشگري و پيشرفت هاي روزافزون پزشکي در ايران سهم کشور ما از درآمدهاي گردشگري پزشکي در مقايسه با کشورهاي هم جوار، آن‌گونه که بايد نيست اما با سرمايه گذاري مناسب و استفاده از ظرفيت هاي موجود در ايران مي توان در اين زمينه موفق بود.
جاذبه‌هاي گردشگري درماني ايران
متخصصان علوم پزشکي ايران مي گويند که ايران مي تواند به قطب گردشگري سلامت خاورميانه تبديل شود.منوط به اين که ظرفيت هاي کشور در اين زمينه مورد توجه جدي سياست گذاران قرار گيرد.
"علي صادقي تبار" عضو هيئت علمي پژوهشکده بيوتکنولوژي توليد مثل پژوهشگاه فناوري علوم زيستي ابن‌سينا در اين باره مي گويد: ميزان تعرفه خدمات آزمايشگاهي ايران نسبت به کشورهاي منطقه خاورميانه کمتر است.
وي اضافه مي کند: ايران همواره مي‌تواند به‌عنوان يک مزيت رقابتي در مقايسه با ساير کشورهاي منطقه، مطرح باشد. عواملي همچون وجود متخصصان، پزشکان متبحر، آشنا به علوم و تکنيک‌هاي روز دنيا، نيروي انساني کارآمد، وجود مراکز تخصصي و فوق‌تخصصي مجهز به انواع فناوري‌هاي جديد در عرصه پزشکي، هزينه‌هاي اندک و قابل تأمين توسط گردشگران چه در زمينه خدمات پزشکي و پاراکلينيکي و چه در زمينه اقامت و مسافرت به نقاط مختلف کشور همگي شرايطي مطلوب و مناسب را در جذب گردشگران عرصه سلامت ايجاد مي‌کنند.
اين متخصص مي گويد: وجود طبيعتي زيبا و امکان دست يابي به فصول چهارگانه، در يک دوره زماني خاص و همچنين جاذبه‌هاي تاريخي و فرهنگي اين سرزمين مي‌تواند زمينه‌ساز جذب گردشگران عرصه سلامت باشد.
صادقي‌تبار اضافه مي کند: هزينه‌هاي مناسب و پايين خدمات درماني در کشور ما که در مقايسه با بسياري از کشورها از تعرفه‌هاي بسيار ناچيزي برخوردار است، زمينه مناسبي را براي جذب گردشگر سلامت فراهم مي‌کند.
وي متذکر مي شود: براساس الزامات سازمان بهداشت جهاني مبني بر آموزش و اجراي استانداردهايي از ايزو 15189در آزمايشگاه‌هاي تشخيص طبي براي کشورهاي عضو Emro تا پايان سال 2009ميلادي، پيشروترين کشوري که در حال حاضر موفق به اجراي اين برنامه شده است، ايران است.
يک کارشناس مسئول در سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي نيز در اين باره هشدار مي دهد که اگر به اين صنعت نوظهور توجه نکنيم شايد ديگر فرصتي براي جبران نداشته باشيم. "حيدرزاده" اضافه مي کند: به دليل حضور کشورهايي چون ترکيه و هندوستان در منطقه آسيا و خاورميانه ما در حال از دست دادن فرصت ها هستيم. پس بايد سريع تر عمل کنيم چون بسياري از اين کشورها به سرعت رشد اين صنعت و پايه ريزي زيرساخت هاي آن در داخل مرزهايشان افزوده‌اند و برنامه هاي بلند مدتي را مدون کرده و در دست اقدام دارند.
وي توضيح مي دهد: به عنوان مثال هندوستان که تا همين چند دهه قبل به عنوان يکي از بزرگ ترين صادر کنندگان نيروي کار و گردشگر پزشکي به ديگر کشورهاي جهان به ويژه انگلستان بوده است امروزه خود به يکي از کشورهاي عمده پذيراي گردشگران پزشکي تبديل شده است.
وي تاکيد مي کند: بنابراين اصلي ترين نکته اين است که واقعا بايد با توجه به پشتوانه بسيار بالاي تخصصي پزشکي در ايران و همچنين وجود ظرفيت بسيار بالا براي رونق بخشيدن به اين صنعت در کشور هرچه سريع تر اقدام مناسبي در دو مجموعه پزشکي و گردشگري انجام شود تا ايران هم به عنوان يکي از اصلي ترين کشورهاي جاذب گردشگر پزشکي در جهان و منطقه شناخته شود.
يک درآمد کلان
کارشناسان و دست اندرکاران اين حوزه معتقدند با سرمايه گذاري، برنامه ريزي و معرفي و اطلاع رساني توانمندي ها و ظرفيت هاي پزشکي و درماني ايران و ارائه خدمات تخصصي به گردشگران خارجي مي توان علاوه بر رونق بخشيدن حوزه گردشگري زمينه اشتغال زايي و درآمدهاي قابل توجهي را براي کشورمان فراهم آورد.
"راشدي" دبير کميته گردشگري سلامت دي ماه سال گذشته در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران گفت : هر فردي که به عنوان گردشگر وارد کشور مي شود و از خدمات درماني استفاده مي کند حداقل بين 3 تا 4 هزار دلار درآمد براي آن کشور از طريق ورود آن فرد حاصل مي شود.
وي قول جالبي نيز داد: به کشورهاي ديگر منطقه از جمله عراق، تاجيکستان و آذربايجان قول مي دهيم که با همکاري وزارت بهداشت و وزارت امور خارجه و سازمان ميراث فرهنگي تسهيلات لازم را براي اين کشورها فراهم کنيم.
به گزارش همين منبع و درهمايش سلامت، مدير يک تور گردشگري سلامت از کشورآمريکا هم گفت: وقتي امکانات پزشکي ايران را از نزديک ديدم بسيار هيجان زده شدم و از طرف ديگر کشور آمريکا در شرايط اقتصادي خوبي نيست و گردشگران به اين کشور کمتر سفر مي کنند و کشور ايران به عنوان بهترين کشور براي جذب گردشگراست .
مدير يک تور گردشگري ترکيه نيز گفت: بيماران زيادي در ترکيه علاقه مند براي درمان در ايران هستند ما نيز علاقه مند به همکاري بيشتر با ايران هستيم.
مدير تور گردشگري مصر نيز گفت: در کشور ما هم بيماراني که دچار بيماري هاي صعب العلاج هستند دوست دارند به ايران سفر کنند و در اين کشور درمان شوند چرا که کشور ايران در حوزه درمان اين گونه بيماري ها در منطقه و دنيا الگوست.
رئيس کميته سلامت سفارت عراق نيز تصريح کرد : آمار نشان مي دهد که بيماراني که به صورت رسمي از بغداد به ايران اعزام مي شوند در يک سال حدود 400 نفر هستند که اکثر آن ها دچار بيماري هاي صعب العلاج از جمله بيماري قلبي کودکان و سرطان هستند.
نقاط ضعف
در حالي که ايران داراي بهترين منابع طبيعي و غيرطبيعي درمان است، ديگر رقبا گوي رقابت در اين زمينه را از ايران ربوده و ما هنوز نتوانسته‌ايم با توجه به ظرفيت هاي موجود، آمار قابل توجهي از گردشگران درماني را به سوي ايران جذب کنيم.
"دکترهويدا" از فعالان صنعت گردشگري پزشکي در اين باره مي گويد: يکي از دلايلي که ايران را در زمينه گردشگري درماني پايين‌تر از ديگر کشورها نگاه داشته متوليان متعدد در مديريت گردشگري درماني است. اين امر سبب شده تا زمان زيادي را صرف هماهنگي‌هاي بين دستگاهي و درون دستگاهي کنيم، زماني که مي‌تواند صرف رشد و گسترش اين صنعت در کشور ايران باشد. مسئولان بايد در نظر داشته باشند، که براي پيشبرد اهداف اقتصادي قبل از هر چيز بايد اقتصاد ايران را از شکل تک بعدي و وابستگي مطلق به صنعت نفت رها کنند. موضوعي که سال‌هاست تنها در حرف‌ها و نشست‌هاي خبري به آن پرداخته مي‌شود و در ميدان عمل هيچ تحرکي براي رسيدن به اين مهم صورت نگرفته است.
وي به نکته جالبي اشاره مي کند: يکي از ارکان برنامه چهارم توسعه تامين 30 درصد از نيازهاي درماني و بهداشتي کشور از طريق صدور کالاي خدمات پزشکي و گردشگري درماني بوده است، اتفاقي که هنوز رخ نداده در حالي که کشورهاي آسيايي چون سنگاپور، تايلند، هند، ترکيه و حتي کشورهاي تازه استقلال يافته شمال ايران به طور چشمگيري در حال تبليغ سرويس‌هاي درماني خود در ميان بيماران منطقه و جهان هستند.
دکتر هويدا اضافه مي کند: از سوي ديگر تهيه طرح جامع گردشگري درماني کشور يکي از اين برنامه‌هاست که هنوز به نتيجه نهايي نرسيده است. اين در حالي است که ما هنوز به يک سيستم واحد براي سرشماري تعداد اندکي از گردشگران درماني که به کشور وارد مي‌شوند هم نتوانسته‌ايم دست يابيم.
وي متذکر مي شود: از طرفي وجود دلالان درماني مستقر در مرزها و آن سوي کشور که هدايت‌کننده انتفاعي و کور بيماران خارجي به داخل کشور است، باعث سردرگمي آماري مسئولان شده است. با اين حال ارزاني و کيفيت بالاي خدمات پزشکي از جاذبه‌هاي درماني ايران براي خارجي‌ها و به ويژه کشورهاي منطقه است. اين در حالي است که بيمارستان‌هاي بخش خصوصي هم بدون نظارت و البته رعايت تعاريف لازمه مشغول خدمت رساني به تعداد اندک گردشگران پزشکي که به ايران وارد مي‌شوند، هستند.
فرصت سوزي
اما همان گونه که در ابتداي گزارش اشاره شد همه مشکل ما ناديده گرفتن و استفاده نکردن از فرصت ها نيست، درد آن جاست که در بسياري موارد ما فرصت هاي موجود را مي سوزانيم و تبعات آن تا مدت ها گريبان کشور را خواهد گرفت و اصلاح و احياي آن به سادگي ميسر نيست.
آن گردشگرکويتي را که خاطرتان هست؟ پس از آن که با دلخوري و در کمال نارضايتي دفتر ترميم موي سر را ترک مي کند به همراه راننده تور که همان مترجم نيز هست، به آژانس هوايي مي رود که قرار است بليت بازگشتش را بگيرد ولي در کمال ناباوري تخم بليت کويت را ملخ خورده! تا 3 روز بعد هيچ بليتي وجود ندارد. مرد به شدت ناراحت مي شود ولي راننده با شوخي و خنده مي گويد که غصه نخورد. در اين مدت آن قدر او را به جاهاي ديدني خواهد برد که از وقتش بهترين استفاده را ببرد. مرد هم چاره اي جز پذيرفتن ندارد.
پس از آن ها من به همان آژانس مي روم و پرس و جويي مي کنم. اتفاقا براي صبح زود روز بعد بليت موجود است. داستان را که با خانم فروشنده مطرح مي کنم خيلي خصوصي و نه در قالب مصاحبه مي‌گويد: راستش موضوع اين است که شرکت هايي که گردشگر پزشکي مي آورند با ما هماهنگ هستند. در صورتي که گردشگري از نتيجه عمل پزشکي اش راضي نباشد به بهانه نبود بليت، بازگشت او را به تاخير مي اندازند تا گروه بعدي وارد ايران شود و به محض ورود آن ها اين گردشگر يا گردشگران را از ايران خارج مي کنند.
وي اضافه مي کند: به اين ترتيب گردشگر ناراضي فرصت آن را پيدا نمي کند تا در بازگشت به گروهي که قصد آمدن دارند حقيقت را بگويد. وقتي هم که آن ها وارد ايران مي شوند اين گردشگر بلافاصله بازگردانده مي شود تا هيچ ارتباطي با گردشگران جديد برقرار نکند.
ما همين مشکل را با برخي از صادرکنندگان داريم. اين ها افراد بي صلاحيتي هستند که به ثبات و پايداري بازار کارشان توجهي ندارند و فقط در يک مقطع کوتاه به فکر کسب سودهاي نامشروع هستند. بدون توجه به عواقب تلخ ملي آن.
يک کارشناس مسئول در سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در همين باره مي گويد: به غير از مسائل و زيرساخت ها بيشترين زيان را واسطه هاي اين صنعت به گردشگري پزشکي ايران وارد کرده اند آن هم با تبليغات و فعاليت هاي غير اصولي خود براي جلب مشتري هرچه بيشتر و سودجويي شخصي خود از گردشگران و همچنين نظام پزشکي ايران، که بسياري معتقدند اين گونه فعاليت هاي کنترل نشده شايد مهلک ترين آسيب را به بدنه اين صنعت در ايران خواهد زد.
"حيدر زاده" اضافه مي کند: البته نبايد از صنعت گردشگري تفريحي ايران غافل شد زيرا اين دو صنعت لازم و ملزوم يکديگر هستند و بايد هم زمان با هم رشد کنند اما صنعت گردشگري پزشکي در ايران نيازمند مراقبت هاي ويژه اي است تا بتواند در جايگاه اصلي خود در کشورهاي منطقه قرار گيرد.
البته اين مراقبت ويژه هم براي نجات صنعت گردشگري ايران از رکود و هم براي جلوگيري از ورود واسطه ها يا دلال هاي گردشگري پزشکي به مجموعه بايد انجام شود.
چکيده گزارش
تقريبا يک دهه است که صنعتي به نام "گردشگري پزشکي" به عنوان يکي از زير مجموعه هاي صنعت پر رونق و سودآور گردشگري پا به عرصه وجود گذاشته است و روز به روز هم از اهميت ويژه اي در سطح جهان برخوردار مي شود و از سوي ديگر همين رشد و گسترش باعث رشد سرمايه گذاري هاي بسيار هنگفت در زيرساخت هاي وابسته به اين صنعت شده است. اما متاسفانه خبري از پيشرفت ايران در اين صنعت به گوش نمي رسد. تا همين اواخر گردش مالي گردشگري پزشکي 60 ميليارد دلار برآورد شده است که سالانه 20 درصد نيز به آن افزوده مي‌شود. هرچند در سال هاي اخير گردشگري سلامت در ايران رشد قابل توجهي داشته اما با توجه به جايگاه و چهره ايران در گردشگري و پيشرفت هاي روزافزون پزشکي در ايران سهم کشور ما از درآمدهاي گردشگري پزشکي در مقايسه با کشورهاي هم جوار، آن‌گونه که بايد، نيست اما با سرمايه گذاري مناسب و استفاده از ظرفيت هاي موجود در ايران مي توان در اين زمينه موفق بود. نويسنده: مجيد فکري خراسان/ شماره انتشار 18145
مرد دستش را لاي موهاي پراکنده اي که شباهت زيادي به يک مزرعه ملخ خورده دارد مي برد و با تعجب و صدايي بلند از عمق وجودش مي گويد:"وا... هذا الشعرات خمسه الاف فکيف تدعي اثنا عشر الف".
آقاي دکترنگاه استفهامي به مترجم تور مي اندازد و مترجم مي گويد:"ميگه به خدا اينا 5 هزار تار مو هم نيست چه برسه به 12 هزارتا". دکتر خنده اي مي کند، دست هايش را به هم مي مالد و مي گويد: "نه به جان عزيزت يا حبيبي. انت مفهوم اني دروغگو؟! 12 هزار تاست. شايد بيشتر هم باشد. ميگي نه بشمار".
مترجم با بي تفاوتي گفته هاي دکتر را براي عرب ترجمه مي کند ولي اوضاع بدتر مي شود. مرد به سرعت از روي صندلي مخصوص بر مي خيزد. لبه دشداشه اش به سيني وسايل کار گير مي کند و همه چيز پخش برزمين مي شود. مرد پيش بند را از دور گردنش باز مي کند و بلند تر از دفعه قبل مي گويد:"انا طبيب و ما رايت مثل هذا الغش في علم الطبابه ابدا". کار خراب تر مي شود. ظاهرا طرف خودش در کويت پزشک است و . . .
به عنوان يک فرد بي طرف، نشمرده حاضرم قسم بخورم که حق با مرد بيچاره است و امکان ندارد اين تعداد موي پراکنده بيشتر از 5 هزار تار مو باشد. نمي دانم اکنون او را بايد چه ناميد؛ گردشگرپزشکي يا شکار برخي تورهاي مسافرتي؟
مي بينيد؟ برخي شرکت هاي مسافرتي يا تورهاي پزشکي و گردشگري به همين سادگي فرصت طلايي جذب روزافزون گردشگرپزشکي را مي سوزانند و حتي باعث رويگرداني اين گونه خاص گردشگرها از سفر به ايران مي شوند.
گردشگري پزشکي
تقريبا يک دهه است که صنعتي به نام "گردشگري پزشکي" به عنوان يکي از زير مجموعه هاي صنعت پر رونق و سودآور گردشگري پا به عرصه وجود گذاشته و روز به روز هم از اهميت ويژه اي در سطح جهان برخوردار مي شود و از سوي ديگر همين رشد و گسترش باعث رشد سرمايه گذاري هاي بسيار هنگفت در زيرساخت هاي وابسته به اين صنعت شده است. اما متاسفانه خبري از پيشرفت ايران در اين صنعت به گوش نمي رسد.
امروزه منطقه خاورميانه و آسيا با توجه به توانمندي هاي تخصصي و ارزان قيمت خود به عنوان جذاب ترين منطقه براي اين گردشگران و البته سرمايه گذاران در اين زمينه تبديل شده، در منطقه خاورميانه برخي از کشورها مثل هندوستان و امارات متحده عربي با درک درست از اين موقعيت استثنايي و سرمايه گذاري هاي بسيار حساب شده از نام نيک و ويژه اي در اين صنعت نوظهور برخوردار شده‌اند.
به عنوان مثال تا اواخر سال 2008 ميلادي کشور تايلند به عنوان يکي از بزرگ ترين مقاصد گردشگري پزشکي در جهان بوده است و به همين دليل توانسته چيزي حدود 2 بيليون دلار درآمد از صنعت گردشگري پزشکي خود داشته باشد.
کشور امارات نيز با توجه به اين موقعيت طي برنامه اي قصد دارد با سرمايه گذاري هاي بسيار سنگين در بخش خدمات پزشکي تا سال 2015 ميلادي به عنوان برترين مقصد گردشگران پزشکي در منطقه خليج فارس باشد.
طبق آمار ثبت شده در کشور ترکيه نيز در سال 2007 ميلادي چيزي حدود 150 هزار گردشگر پزشکي وارد کشور ترکيه شده اند، اين درحالي است که سال 2008 ميلادي تعداد اين گردشگران رشدي معادل 40 درصد داشته يعني آمار رسمي سازمان گردشگري و بهداشت ترکيه تعداد اين افراد ورودي به کشور را حدود 200 هزار نفر اعلام کرده است البته فقط در زمينه گردشگري پزشکي نه جنبه عمومي گردشگري.
بنابراين با توجه به اين روند پي به اهميت نقش سرمايه گذاري در صنايع و زيرساخت هاي اين صنعت خواهيم برد و به اين سئوال مي رسيم که در کشور پهناور ايران با توجه به ظرفيت بسيار بالاي خدمات درماني چه سرمايه گذاري هايي انجام شده است؟
بيشتر کارشناسان پزشکي در سطح جهان و طبق تاييد مجلات بسيار معتبر پزشکي در مجامع بين المللي، ايران را داراي بهترين متخصصان پزشکي از نظر سطح علمي مي دانند و با توجه به توانمندي تخصصي ايران و همچنين امکانات معتقدند ايران توانايي کسب عالي ترين مقام در جذب گردشگر پزشکي را در منطقه دارد.
تا همين اواخر گردش مالي گردشگري پزشکي 60 ميليارد دلار بود که سالانه 20 درصد نيز به آن افزوده مي‌شود. هرچند در سال هاي اخير گردشگري سلامت در ايران رشد قابل توجهي داشته اما با توجه به جايگاه و چهره ايران در گردشگري و پيشرفت هاي روزافزون پزشکي در ايران سهم کشور ما از درآمدهاي گردشگري پزشکي در مقايسه با کشورهاي هم جوار، آن‌گونه که بايد نيست اما با سرمايه گذاري مناسب و استفاده از ظرفيت هاي موجود در ايران مي توان در اين زمينه موفق بود.
جاذبه‌هاي گردشگري درماني ايران
متخصصان علوم پزشکي ايران مي گويند که ايران مي تواند به قطب گردشگري سلامت خاورميانه تبديل شود.منوط به اين که ظرفيت هاي کشور در اين زمينه مورد توجه جدي سياست گذاران قرار گيرد.
"علي صادقي تبار" عضو هيئت علمي پژوهشکده بيوتکنولوژي توليد مثل پژوهشگاه فناوري علوم زيستي ابن‌سينا در اين باره مي گويد: ميزان تعرفه خدمات آزمايشگاهي ايران نسبت به کشورهاي منطقه خاورميانه کمتر است.
وي اضافه مي کند: ايران همواره مي‌تواند به‌عنوان يک مزيت رقابتي در مقايسه با ساير کشورهاي منطقه، مطرح باشد. عواملي همچون وجود متخصصان، پزشکان متبحر، آشنا به علوم و تکنيک‌هاي روز دنيا، نيروي انساني کارآمد، وجود مراکز تخصصي و فوق‌تخصصي مجهز به انواع فناوري‌هاي جديد در عرصه پزشکي، هزينه‌هاي اندک و قابل تأمين توسط گردشگران چه در زمينه خدمات پزشکي و پاراکلينيکي و چه در زمينه اقامت و مسافرت به نقاط مختلف کشور همگي شرايطي مطلوب و مناسب را در جذب گردشگران عرصه سلامت ايجاد مي‌کنند.
اين متخصص مي گويد: وجود طبيعتي زيبا و امکان دست يابي به فصول چهارگانه، در يک دوره زماني خاص و همچنين جاذبه‌هاي تاريخي و فرهنگي اين سرزمين مي‌تواند زمينه‌ساز جذب گردشگران عرصه سلامت باشد.
صادقي‌تبار اضافه مي کند: هزينه‌هاي مناسب و پايين خدمات درماني در کشور ما که در مقايسه با بسياري از کشورها از تعرفه‌هاي بسيار ناچيزي برخوردار است، زمينه مناسبي را براي جذب گردشگر سلامت فراهم مي‌کند.
وي متذکر مي شود: براساس الزامات سازمان بهداشت جهاني مبني بر آموزش و اجراي استانداردهايي از ايزو 15189در آزمايشگاه‌هاي تشخيص طبي براي کشورهاي عضو Emro تا پايان سال 2009ميلادي، پيشروترين کشوري که در حال حاضر موفق به اجراي اين برنامه شده است، ايران است.
يک کارشناس مسئول در سازمان ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي نيز در اين باره هشدار مي دهد که اگر به اين صنعت نوظهور توجه نکنيم شايد ديگر فرصتي براي جبران نداشته باشيم. "حيدرزاده" اضافه مي کند: به دليل حضور کشورهايي چون ترکيه و هندوستان در منطقه آسيا و خاورميانه ما در حال از دست دادن فرصت ها هستيم. پس بايد سريع تر عمل کنيم چون بسياري از اين کشورها به سرعت رشد اين صنعت و پايه ريزي زيرساخت هاي آن در داخل مرزهايشان افزوده‌اند و برنامه هاي بلند مدتي را مدون کرده و در دست اقدام دارند.
وي توضيح مي دهد: به عنوان مثال هندوستان که تا همين چند دهه قبل به عنوان يکي از بزرگ ترين صادر کنندگان نيروي کار و گردشگر پزشکي به ديگر کشورهاي جهان به ويژه انگلستان بوده است امروزه خود به يکي از کشورهاي عمده پذيراي گردشگران پزشکي تبديل شده است.
وي تاکيد مي کند: بنابراين اصلي ترين نکته اين است که واقعا بايد با توجه به پشتوانه بسيار بالاي تخصصي پزشکي در ايران و همچنين وجود ظرفيت بسيار بالا براي رونق بخشيدن به اين صنعت در کشور هرچه سريع تر اقدام مناسبي در دو مجموعه پزشکي و گردشگري انجام شود تا ايران هم به عنوان يکي از اصلي ترين کشورهاي جاذب گردشگر پزشکي در جهان و منطقه شناخته شود.
يک درآمد کلان
کارشناسان و دست اندرکاران اين حوزه معتقدند با سرمايه گذاري، برنامه ريزي و معرفي و اطلاع رساني توانمندي ها و ظرفيت هاي پزشکي و درماني ايران و ارائه خدمات تخصصي به گردشگران خارجي مي توان علاوه بر رونق بخشيدن حوزه گردشگري زمينه اشتغال زايي و درآمدهاي قابل توجهي را براي کشورمان فراهم آورد.
"راشدي" دبير کميته گردشگري سلامت دي ماه سال گذشته در گفت وگو با باشگاه خبرنگاران گفت : هر فردي که به عنوان گردشگر وارد کشور مي شود و از خدمات درماني استفاده مي کند حداقل بين 3 تا 4 هزار دلار درآمد براي آن کشور از طريق ورود آن فرد حاصل مي شود.
وي قول جالبي نيز داد: به کشورهاي ديگر منطقه از جمله عراق، تاجيکستان و آذربايجان قول مي دهيم که با همکاري وزارت بهداشت و وزارت امور خارجه و سازمان ميراث فرهنگي تسهيلات لازم را براي اين کشورها فراهم کنيم.
به گزارش همين منبع و درهمايش سلامت، مدير يک تور گردشگري سلامت از کشورآمريکا هم گفت: وقتي امکانات پزشکي ايران را از نزديک ديدم بسيار هيجان زده شدم و از طرف ديگر کشور آمريکا در شرايط اقتصادي خوبي نيست و گردشگران به اين کشور کمتر سفر مي کنند و کشور ايران به عنوان بهترين کشور براي جذب گردشگراست .
مدير يک تور گردشگري ترکيه نيز گفت: بيماران زيادي در ترکيه علاقه مند براي درمان در ايران هستند ما نيز علاقه مند به همکاري بيشتر با ايران هستيم.
مدير تور گردشگري مصر نيز گفت: در کشور ما هم بيماراني که دچار بيماري هاي صعب العلاج هستند دوست دارند به ايران سفر کنند و در اين کشور درمان شوند چرا که کشور ايران در حوزه درمان اين گونه بيماري ها در منطقه و دنيا الگوست.
رئيس کميته سلامت سفارت عراق نيز تصريح کرد : آمار نشان مي دهد که بيماراني که به صورت رسمي از بغداد به ايران اعزام مي شوند در يک سال حدود 400 نفر هستند که اکثر آن ها دچار بيماري هاي صعب العلاج از جمله بيماري قلبي کودکان و سرطان هستند.
نقاط ضعف
در حالي که ايران داراي بهترين منابع طبيعي و غيرطبيعي درمان است، ديگر رقبا گوي رقابت در اين زمينه را از ايران ربوده و ما هنوز نتوانسته‌ايم با توجه به ظرفيت هاي موجود، آمار قابل توجهي از گردشگران درماني را به سوي ايران جذب کنيم.
"دکترهويدا" از فعالان صنعت گردشگري پزشکي در اين باره مي گويد: يکي از دلايلي که ايران را در زمينه گردشگري درماني پايين‌تر از ديگر کشورها نگاه داشته متوليان متعدد در مديريت گردشگري درماني است. اين امر سبب شده تا زمان زيادي را صرف هماهنگي‌هاي بين دستگاهي و درون دستگاهي کنيم، زماني که مي‌تواند صرف رشد و گسترش اين صنعت در کشور ايران باشد. مسئولان بايد در نظر داشته باشند، که براي پيشبرد اهداف اقتصادي قبل از هر چيز بايد اقتصاد ايران را از شکل تک بعدي و وابستگي مطلق به صنعت نفت رها کنند. موضوعي که سال‌هاست تنها در حرف‌ها و نشست‌هاي خبري به آن پرداخته مي‌شود و در ميدان عمل هيچ تحرکي براي رسيدن به اين مهم صورت نگرفته است.
وي به نکته جالبي اشاره مي کند: يکي از ارکان برنامه چهارم توسعه تامين 30 درصد از نيازهاي درماني و بهداشتي کشور از طريق صدور کالاي خدمات پزشکي و گردشگري درماني بوده است، اتفاقي که هنوز رخ نداده در حالي که کشورهاي آسيايي چون سنگاپور، تايلند، هند، ترکيه و حتي کشورهاي تازه استقلال يافته شمال ايران به طور چشمگيري در حال تبليغ سرويس‌هاي درماني خود در ميان بيماران منطقه و جهان هستند.
دکتر هويدا اضافه مي کند: از سوي ديگر تهيه طرح جامع گردشگري درماني کشور يکي از اين برنامه‌هاست که هنوز به نتيجه نهايي نرسيده است. اين در حالي است که ما هنوز به يک سيستم واحد براي سرشماري تعداد اندکي از گردشگران درماني که به کشور وارد مي‌شوند هم نتوانسته‌ايم دست يابيم.
وي متذکر مي شود: از طرفي وجود دلالان درماني مستقر در مرزها و آن سوي کشور که هدايت‌کننده انتفاعي و کور بيماران خارجي به داخل کشور است، باعث سردرگمي آماري مسئولان شده است. با اين حال ارزاني و کيفيت بالاي خدمات پزشکي از جاذبه‌هاي درماني ايران براي خارجي‌ها و به ويژه کشورهاي منطقه است. اين در حالي است که بيمارستان‌هاي بخش خصوصي هم بدون نظارت و البته رعايت تعاريف لازمه مشغول خدمت رساني به تعداد اندک گردشگران پزشکي که به ايران وارد مي‌شوند، هستند.
فرصت سوزي
اما همان گونه که در ابتداي گزارش اشاره شد همه مشکل ما ناديده گرفتن و استفاده نکردن از فرصت ها نيست، درد آن جاست که در بسياري موارد ما فرصت هاي موجود را مي سوزانيم و تبعات آن تا مدت ها گريبان کشور را خواهد گرفت و اصلاح و احياي آن به سادگي ميسر نيست.
آن گردشگرکويتي را که خاطرتان هست؟ پس از آن که با دلخوري و در کمال نارضايتي دفتر ترميم موي سر را ترک مي کند به همراه راننده تور که همان مترجم نيز هست، به آژانس هوايي مي رود که قرار است بليت بازگشتش را بگيرد ولي در کمال ناباوري تخم بليت کويت را ملخ خورده! تا 3 روز بعد هيچ بليتي وجود ندارد. مرد به شدت ناراحت مي شود ولي راننده با شوخي و خنده مي گويد که غصه نخورد. در اين مدت آن قدر او را به جاهاي ديدني خواهد برد که از وقتش بهترين استفاده را ببرد. مرد هم چاره اي جز پذيرفتن ندارد.
پس از آن ها من به همان آژانس مي روم و پرس و جويي مي کنم. اتفاقا براي صبح زود روز بعد بليت موجود است. داستان را که با خانم فروشنده مطرح مي کنم خيلي خصوصي و نه در قالب مصاحبه مي‌گويد: راستش موضوع اين است که شرکت هايي که گردشگر پزشکي مي آورند با ما هماهنگ هستند. در صورتي که گردشگري از نتيجه عمل پزشکي اش راضي نباشد به بهانه نبود بليت، بازگشت او را به تاخير مي اندازند تا گروه بعدي وارد ايران شود و به محض ورود آن ها اين گردشگر يا گردشگران را از ايران خارج مي کنند.
وي اضافه مي کند: به اين ترتيب گردشگر ناراضي فرصت آن را پيدا نمي کند تا در بازگشت به گروهي که قصد آمدن دارند حقيقت را بگويد. وقتي هم که آن ها وارد ايران مي شوند اين گردشگر بلافاصله بازگردانده مي شود تا هيچ ارتباطي با گردشگران جديد برقرار نکند.
ما همين مشکل را با برخي از صادرکنندگان داريم. اين ها افراد بي صلاحيتي هستند که به ثبات و پايداري بازار کارشان توجهي ندارند و فقط در يک مقطع کوتاه به فکر کسب سودهاي نامشروع هستند. بدون توجه به عواقب تلخ ملي آن.
يک کارشناس مسئول در سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در همين باره مي گويد: به غير از مسائل و زيرساخت ها بيشترين زيان را واسطه هاي اين صنعت به گردشگري پزشکي ايران وارد کرده اند آن هم با تبليغات و فعاليت هاي غير اصولي خود براي جلب مشتري هرچه بيشتر و سودجويي شخصي خود از گردشگران و همچنين نظام پزشکي ايران، که بسياري معتقدند اين گونه فعاليت هاي کنترل نشده شايد مهلک ترين آسيب را به بدنه اين صنعت در ايران خواهد زد.
"حيدر زاده" اضافه مي کند: البته نبايد از صنعت گردشگري تفريحي ايران غافل شد زيرا اين دو صنعت لازم و ملزوم يکديگر هستند و بايد هم زمان با هم رشد کنند اما صنعت گردشگري پزشکي در ايران نيازمند مراقبت هاي ويژه اي است تا بتواند در جايگاه اصلي خود در کشورهاي منطقه قرار گيرد.
البته اين مراقبت ويژه هم براي نجات صنعت گردشگري ايران از رکود و هم براي جلوگيري از ورود واسطه ها يا دلال هاي گردشگري پزشکي به مجموعه بايد انجام شود.
چکيده گزارش
تقريبا يک دهه است که صنعتي به نام "گردشگري پزشکي" به عنوان يکي از زير مجموعه هاي صنعت پر رونق و سودآور گردشگري پا به عرصه وجود گذاشته است و روز به روز هم از اهميت ويژه اي در سطح جهان برخوردار مي شود و از سوي ديگر همين رشد و گسترش باعث رشد سرمايه گذاري هاي بسيار هنگفت در زيرساخت هاي وابسته به اين صنعت شده است. اما متاسفانه خبري از پيشرفت ايران در اين صنعت به گوش نمي رسد. تا همين اواخر گردش مالي گردشگري پزشکي 60 ميليارد دلار برآورد شده است که سالانه 20 درصد نيز به آن افزوده مي‌شود. هرچند در سال هاي اخير گردشگري سلامت در ايران رشد قابل توجهي داشته اما با توجه به جايگاه و چهره ايران در گردشگري و پيشرفت هاي روزافزون پزشکي در ايران سهم کشور ما از درآمدهاي گردشگري پزشکي در مقايسه با کشورهاي هم جوار، آن‌گونه که بايد، نيست اما با سرمايه گذاري مناسب و استفاده از ظرفيت هاي موجود در ايران مي توان در اين زمينه موفق بود. نويسنده: مجيد فکري خراسان/ شماره انتشار 18145
