تاب آوری سازمانی چیست و سازمان تاب آور کدامست ؟

تاب آوری سازمانی بیانگر اجرا و پیاده سازی برنامه‌های مناسب در موقعیت های اضطراری یک سازمان است. در واقع تاب آوری سازمانی نشان دهنده توانایی پیش بینی، مقاومت و پاسخ دهی مناسب در برابر تغییرات رخ داده است.
تاب آوری سازمانی باعث می‌شود رهبر یک مجموعه بتواند با توجه به پتانسیل‌ها و توانایی منعطف سازی سیستم خود، در شرایط وقوع یک رخداد غیر منتظره و یا یک تغییر غیر قابل اجتناب، برنامه‌های مناسبی را طراحی و اجرا نماید.
به بیان دیگر عبارت تاب‌آوری سازمانی به برنامه ها و عملکرد یک سازمان در مواجه با یک موقعیت خاص و یک بحران غیر قابل پیشبینی اطلاق می شود.
شایان توجه است که تاب آوری سازمانی فنی به معنای توانمندی مجموعه در نگهداری و تعمیر زیرساخت های فنی در موقعیت بحرانی می‌باشد.
همچنین تاب آوری عملکردی بیانگر توان تیم برای ادامه فعالیت ها در موقعیت های خاص است.
 
سه ستون تاب آوری مک مانوس
مک‌ مانوس در خصوص سنجش میزان توانایی تاب آوری در سازمان‌ها به طراحی یک پرسشنامه 66 سوالی درباره تاب آوری پرداخته است. این پرسشنامه دارای سه ستون اصلی است. در واقع مک مانوس برای تاب‌آوری سازمانی سه مولفه اصلی را تعریف نموده است که در ادامه به شرح آن می‌پردازیم:
Situational awareness  یا موقعیت شناسی – آگاهی موقعیتی
Adaptive capacity  یا ظرفیت سازگاری – تطابق پذیری
Key stone vulnerabilities یا آسیب‌پذیری‌های کلیدی

موقعیت شناسی یا آگاهی موقعیتی
اگر سازمان را به یک انسان تشبیه کنید، مولفه موقعیت شناسی را می‌توان به خودآگاهی تمثیل کرد. درواقع آگاهی از موقعیت در یک سازمان، یک ابزار برای درک محیط عملیاتی آن سازمان در هر شرایط است. همچنین توانایی یک مجموعه برای یافتن امکان‌ها و شناخت صحیح شرایط بحرانی و عواقب این شرایط و درک ریشه‌های خلق بحران نیز از نتایج وجود این ویژگی می باشد.
 
آسیب پذیری‌های کلیدی
بخش‌های پر اهمیت و کلیدی یک سازمان که در صورت وقوع بحران تاثیر می پذیرند و باید از آن ها مراقبت صحیح به عمل بیاید، تا یک سازمان در شرایط حساس تاب آور محسوب شود، نقاط کلیدی آسیب پذیر نامیده می شوند.
دارایی‌های فیزیکی مانند محل کسب‌وکار، تجهیزات، ابزار، ماشین‌آلات، تأسیسات و منابع انسانی اعم از مدیران در سطوح مختلف، مشاوران، افراد متخصص و همچنین دارایی‌هایی که کم‌تر به آن‌ها توجه می‌شود مانند شبکه‌ها و ارتباطات اثرگذار بیرون سازمانی جزء نقاط کلیدی اسیب پذیر سازمان قرار دارند.
 
ظرفیت تطابق‌پذیری
یک سازمان پویا توان تطابق‌پذیری بالایی دارد و اجازه می دهد که تصمیمات لازم در شرایط عادی و شرایط خطیر به درستی اتخاذ و اجرا شود. سازمان منعطف نیازمند یک بدنه مدیریتی و تصمیم گیرنده قوی و روان، توان تهیه و حفظ اطلاعات به روز و داده های مورد نیاز، خلاقیت و منعطف بودن است.
 
پرسشنامه تاب آوری مک‌ مانوس چگونه به تشخیص میزان توانمندی سازمان می‌پردازد؟
پرسشنامه تاب آوری سازمان مک مانوس به وسیله دریافت اطلاعات در خصوص موارد زیر، سعی در تشخیص میزان این توانمندی در یک سازمان می نماید:
1 سطح آگاهی نیروهای سازمان از وظیفه خود در شرایط بحرانی
2 میزان سرعت سازمان در پذیرش برای گذار از شرایط معمولی به موقعیت بحرانی
3 بررسی امکان جایگزینی افراد کلیدی با فرد مناسب در حالت فقدان حضور آن فرد
4 میزان اطلاع افراد یک سازمان از آنچه که در آن درجریان است
5 آیا مدیران سازمان برای بهبود پاسخدهی در شرایط بحرانی و رفع نقایص تلاش پایداری دارند یا خیر
6 آگاهی افراد سازمان از موقعیت بحرانی و عواقبی که ممکن است ایجاد نماید
7 بیشترین زمانی که امکان دارد سازمان بتواند کار را متوقف نماید
8درک میزان ارتباط موثر واحدهای مختلف مجموعه با یکدیگر
9 درک اثرات از دست دادن مشتریان و شرکای کلیدی و پراهمیت
10 اینکه آیا می دانید وقوع بحران در سازمان شما چه تاثیری بر دیگر سازمان ها می گذارد
 
ویژگی‌های یک سازمان تاب آور

• حفظ جایگاه قابل قبول با وجود بحران
  حفظ بازار با وجود بحران
  پشتوانه مالی قوی برای شرایط بحرانی
  توان ریکاوری
  تلاش برای تنوع در تولید برای کاهش اثرگذاری تهدیدات خارجی بر روی یک محصول یا خدمت خاص
  در نظر گرفتن موقعیت بحرانی ذی نفعان در سازمان
  نگاه مثبت‌ و تلاش برای حفظ انگیزه ها
  تلاش برای حفظ اعتبار برند

شرط های لازم برای داشتن یک سازمان تاب آور و انعطاف پذیر
انعطاف‌پذیری سازمان می تواند به اندازه نوآوری، کیفیت کار خروجی و پشتوانه مالی یک مجموعه، مهم و اثرگذار باشد. در همین راستا برای افزایش انعطاف پذیری در سازمان، بهتر است به تغییراتی در بدنه و ساختار  سازمان، پروسه ها و روند انجام کارها، نگاه و فرهنگ جاری در سازمان شکل بگیرد.
علاوه بر این، ضرورت دارد سازمان برای تحول دیجیتال آمادگی لازم را داشته باشد.
بهتر است رهبر یک سازمان برای رسیدن به یک مجموعه منعطف موارد زیر را در نظر بگیرد:

• شناخت نقاط قوت و ضعف
  رسیدن به بهترین استراتژی
  ایجاد فرایندهای بهتر انجام کار

 
معایب و چالش‌های ناشی از عدم تاب آوری سازمان

• آگاهی لازم درباره شناخت بحران‌ها و پیامدهای آن وجود ندارد
  مدیران از نقاط شکننده و حساس آگاهی ندارند
  درباره بودجه و منابع مورد نیاز در موقع بحران توافق و تصمیمی وجود ندارد
  فقدان مهره های ماهر و با تجربه که بتوانند در شرایط خاص تصمیم های پخته و صحیح بگیرند حس می شود