ورود فرزند به خانواده همراه با خود تغييرات و هيجانات زيادي را نيز وارد فضاي خانواده مي کند. در کنار اين تغييرات و هيجانات، شور و اشتياق و آرزوهاي دور و دراز نيز به شکل آشکاري خود را نشان مي دهد. در اين ميان نداشتن تجربه کافي در زوج هاي جوان و نداشتن برنامه تربيتي مناسب و معين در شيوه فرزندپروري بروز مي کند.
امروز خوشبختانه کسي انکار نمي کند که براي تربيت صحيح فرزند و آماده ساختن او براي زندگي در جواني و بزرگسالي بايد پدر و مادر از آگاهي هاي کافي برخوردار باشند. البته جاي افسوس باقي است که با وجود رسانه هاي فراگير و منابع قابل دسترس براي خانواده ها متاسفانه هنوز هم در جامعه شيوه هاي ناصحيح فرزندپروري به طور آشکار به چشم مي خورد. والدين بايد بدانند که هرگونه برخورد با کودک و مسائل او آثار عميق تربيتي و شخصيتي در او به جاي مي گذارد که اگرچه بسياري از آن ها در آينده در صورت همت گماردن خود فرد و خواستن و آمادگي او براي تغيير قابل رفع هستند اما اين امر مستلزم هزينه هاي سنگين و زيادي است که هيچ آدم عاقلي در صورت داشتن راه پيش گيري حاضر به پرداخت چنين هزينه سنگيني در آينده نيست.
پس بايد نهايت تلاش را به منظور مطالعه و آگاهي از شيوه هاي صحيح فرزندپروري و آثار آن ها به خرج داد تا مسئوليت خطير و حساس تربيت فرزند تا حد ممکن در مسير متعالي طي شود.
در پرونده اي از زندگي که امروز آن را مي خوانيم با شخصيت مسعود رو به رو هستيم که در کودکي تحت مراقبت شديد پدر و مادر و حساسيت عميق آن ها در مقابل او قرار داشت که اجازه تجربه هيچ گونه ناکامي حتي در سطح بسيار اندک و معمولي را هم به او ندادند.
مسعود امروز خوب به خاطر دارد که در کودکي والدين اجازه نمي دادند که او به تنهايي از سرسره استفاده کند به دليل اين که مبادا زمين بخورد. غذاي خانه بر اساس ميل و انتخاب مسعود طبخ مي شد. او در خاطراتش روزي را به ياد دارد که به خاطر پرواز يک زنبور در اطراف سرش چه فريادي به راه انداخته بود و اقدام پدرش که سراسيمه وارد اتاق شد و زنبور را کشت در حالي که مسعود ۱۵ ساله در گوشه اي خود را از مسير زنبور دور نگه داشته بود.
۱۸ ساله که بود والدين کروکي مسيرها را برايش مي کشيدند تا او به راحتي پشت فرمان ماشينش بنشيند و مبادا نياز به جست وجوي مسير و مقصدش باشد.مسعود هيچ مشکلي را به ياد ندارد چون والدين پيش از هرگونه تجربه او موانع را رفع مي کردند. شايد بخواهيد بدانيد مسعود الان چند ساله است و چه مي کند.
مسعود مردي ۴۰ ساله است که از همه عالم و آدم طلبکار است و در هر مسئله و مشکلي ديگران را مقصر مي داند و به آن ها غرولند مي کند. او از پس ساده ترين مسائلي که ديگران به راحتي با آن رو به رو مي شوند، بر نمي آيد و احساس ناتواني مي کند.
او قدرت انتخاب و تصميم گيري ندارد و به همين دليل نمي تواند براي خود همسري انتخاب کند. احساس درماندگي گاهي او را به گريه وا مي دارد.
به راستي مسعود چند ساله است؟
نسيم نوروزي- مژگان پايدار
تحليل مشاور
رضا زيبايي، روان شناس باليني توجه به فرزند را در فرآيند تربيت يادآور مي شود و مي گويد: مطلبي را به من بگويي، فراموش مي کنم. مطلبي را به من بياموزي، به خاطر مي سپارم. مرا درگير مسئله اي کن تا آن را درک کنم. در اين ضرب المثل چيني فرآيند تغيير رفتار از سطح دانش صرف(حافظه) تا عملکرد(رفتار) به روشني و به زبان ساده توصيف شده است. در تربيت مسعود يکي از شيوه هاي فرزندپروري طرح شده که بارزترين خصوصيت اين شيوه ناديده انگاشتن مهم ترين بخش فرآيند تربيت يعني خود فرزند است والديني که دائم به جاي کودک و براي راحتي او تصميم مي گيرند وکودک خود را از يادگيري مهم ترين مهارت زندگي يعني«مهارت فکر کردن و حل مسئله »محروم مي کنند.
نتيجه نداشتن مهارت حل مسئله
اين مشاور خانواده نتايج نياموختن مهارت حل مسئله به فرزند را چنين مي شمارد: ناتواني در تصميم گيري مطمئن و انتخاب صحيح و حتي ناصحيح. ترس از انتخاب اشتباه.
خيلي ساده است وقتي هميشه با جليقه نجات شنا کرده ايد (تصميم گيري والدين) بعيد است بدون آن حتي در يک متري بدون ترس شنا کنيد، پايتان بر کف استخر است ولي نامطمئن ايد و پر از دلهره غرق شدن!
مرداني که به جاي همسر در جست وجوي مادري ديگرند!
زيبايي معتقد است که نداشتن مهارت کافي در حل مشکلات بين فردي از کودکي و بازي با دختر بچه همسايه آغاز مي شود و در بزرگسالي با دختري که همسر اوست ادامه پيدا مي کند. مسعود ۴۰ ساله همسر نمي خواهد، مادري ديگر مي خواهد تا نازش را بکشد و تيمارش کند و متاسفانه آن قدر ناپخته است که ابزار حل مسئله او داد و بيداد است و زمين به زمان دوختن و مظلوم نمايي و ديگران را مقصر دانستن.
راه حل چيست؟
اين مشاور به پژوهش هايي اشاره مي کند که نشان داده است کودکان بهتر از پدر و مادر خود از عهده حل مشکلات شان بر مي آيند و مي گويند: ما به عنوان مربي بايد تربيت شويم تا تربيت کنيم پس به عنوان والد چند اصل را باور کنيم.
۴ اصل تربيت فرزند
۱ -تربيت و تغيير رفتار تدريجي و زمان بر است و درست مثل انتظار براي رسيدن ميوه نياز به رسيدگي و زمان مناسب خود دارد پس از تعجيل و فشار آوردن وسواسي بر کودک ، خردسال و نوجوان خود پرهيز کنيد.
يک باور اشتباه: فرزند ما مثل ما مي انديشد!
اين باور والدين را به بدرفتاري و تعجيل در رفتار با فرزند خود مي کشاند.
او نه مي تواند مثل شما فکر کند و اصلا قرار نيست مثل شما فکر کند!( به خصوص در مورد نوجوانان)
هشدار!
اگر به او در خردسالي و نوجواني اجازه و فرصت فکر کردن به روش خود، را ندهيد انتظار خود شدن او را هم نداشته باشيد.مسعود نمونه بي خود شدن ها و محصول روش هاي تن پروري به جاي انسان پروري است.
به او اجازه و فرصت اشتباه بدهيد(همان چيزي که والدين وسواسي به شدت از آن مي ترسند و مانع آن مي شوند) و باز زمان بدهيد تا با پيامد رفتار درست و غلط خود در حد خود رو به رو شود تا به مغز و چرايي رفتار پي برد و نه صرفا خواسته شما در انجام يا انجام ندادن آن.
۲ -تربيت شدن يعني عامل شدن به رفتار و نه صرفا دانستن شيوه رفتار کردن، از دانش و دانستن تا عمل راه زيادي است پس از دستورات کلامي بپرهيزيد و با خودسازي خود به عنوان مربي و الگوي فرزند ساعي باشيد و توان درک و فهم را برايش فراهم کنيد و نه صرفا حفظ آن مثال بسيار شيرين آن آموزش وضوي امام حسن و امام حسين(ع) به پيرمردي است که وضو اشتباه مي گرفت.
۳ -اگر مي خواهيد واقعا چيزي ياد گيريد، آن را ياد بدهيد، وقتي درگير آن مي شويد تازه مي فهميد چقدر ياد داريد و نداريد، موقعيت هايي فراهم کنيد تا فرزند شما ياددهنده باشد ونه يادگيرنده(بازي معلم و شاگرد براي خردسالان) از آن ها بخواهيد درباره مسائل خود و خانواده راه حل بدهند و فکر کنند اگر کاري را که دوست دارند بکنند بعدا چه خواهد شد و براي مراحل بعد آن چه انديشيده اند(نوجوانان و نونهالان).
۴ -معلمي شغل انبياست، براي فرزندان خود پيامبري کنيد اگر امت صالح و سالمي مي خواهيد ابتدا نيازبه بعثتي دروني داريد. آغاز، خودمان هستيم نه فرزندان!
خراسان - مورخ شنبه 1390/11/01 شماره انتشار 18036
