مراقب منزلت سالمندان باشیم

براساس برآوردهای انجام شده در سال1401، نزدیک به 9میلیون و 200هزار نفر سالمند در ایران زندگی می کنند و در آینده ای نه چندان دور، ساختار جمعیتی به نقطه پیری خود می رسد و شاهد عارضه سالمندی خواهیم بود.حمایت از سالمندان یکی از مسائل مهمی است که فقط معطوف به افزایش امید به زندگی در آنان نیست، بلکه شامل حمایت های اجتماعی نیز می شود. به این معنی که سالمند باور کند مورد احترام و علاقه دیگران و دارای شان و ارزشمندی است.
غفلت از این مورد تبعات روانی فراوانی را برای آنها به همراه دارد. فرد سالمند اگر با واقع بینی و انعطاف پذیری، خود را با تغییرات و فقدان ها سازگار سازد، قادر خواهد بود سا ل های عمر خود را با احساس ارزشمندی و موثر بودن بگذراند.برخلاف فرهنگ غرب که وجود سالمندان را در خانواده‏ها مزاحم می ‏پندارد و تلاش می کند برای آن که آزادی های شخصی‏ شان محدود نشود و مزاحمی نداشته باشند، به نحوی آنان را از محیط خانه و روابط خانوادگی دور کنند اما اسلام به آنان ارج می ‏نهد و برای شان حرمت قائل است.
همچنین دین مبین اسلام به رعایت حقوق و احترام آنان و به بهره‏گیری از تجارب و افکار پخته شان سفارش و تشویق کرده است. یکی از بزرگ ترین چالش های سالمندان، عدم حفظ شان و احترام آنان از سوی اطرافیان است. با ورود افراد به دوره سالمندی، برقراری ارتباط با آنها شاید به آسانی گذشته نباشد.
این در حالی است که برای افراد سالخورده، مواجهه با محدودیت های بالقوه ای که استقلال آنها را تهدید می کند، مانند چالش های حرکتی بسیار مشکل است. بنابراین برقراری ارتباط موثر با سالمندان در چنین شرایطی، اهمیت ویژه ای دارد.
  سالمندی، کمال انسان را نشان می هد چرا که انسان پس از تلاش های خود در طول زندگی وارد دورانی می شود که می تواند از فرصت و موقعیت های جدید در راه تکامل و درست اندیشیدن استفاده کند. از سوی دیگر افراد سالمند می توانند موقعیت خود را در جامعه و خانواده محکم تر کنند. با وجود این حفظ حرمت و جایگاه سالمندان در خانواده، موجب تقویت حس ارزشمندی در آنها می شود. از این رو افراد باید به دوران سالمندی و راهکارهای رفتاری با آنها، توجه ویژه ای داشته باشند.
علیرضا چاواری، مدیر روابط عمومی آسایشگاه خیریه کهریزک استان البرز ضمن بیان حفظ کرامت افراد سالمند به جام جم می گوید: «حفظ شان و منزلت سالمندان بسیار مهم است، چرا که آنان زمانی ستون خانواده بودند و باید رفتاری درخور با آنان داشته باشیم. برگزاری اردوهای تفریحی، جشن، شرکت در کارگاه های آموزشی و دوره های مربوط به سلامت جسم و ذهن را برای سالمندان در نظر بگیریم. البته گوش دادن به صحبت ها و همکلام شدن با آنان نیز دارای اهمیت است، به سبب این که حس همدلی در آنان از این طریق میسر می شود.» از این رو اطرافیان نقش موثری در کمک به سالمندان دارند به این دلیل که بسیاری از آنان نیاز به مراقبت دارند، بیمار و تنها هستند، افسرده یا بی حوصله شده اند. آنها به راحتی عزت نفس خود را از دست می دهند و در صورتی که ضعف و ناتوانی شان را به رخ شان بکشیم، به شخصیت شان آسیب وارد می شود.
  معمولا سالمندان با وجود ضعف و ناتوانی جسمی یا آسیب پذیری در برابر انواع بیماری ها همواره سعی می کنند به خود و اطرافیان شان این موضوع را ثابت و یادآوری کنند که هنوز مانند گذشته سالم هستند و می توانند فرد موثری باشند. حتی در برخی مواقع با مشقت تمام امور زندگی خود را به تنهایی انجام می دهند تا به اطرافیان شان از این بابت نیاز نداشته باشند. در واقع آنان با این کار می خواهند بگویند که همچنان از عهده تمامی کارها برمی آیند. حال اگر اطرافیان بتوانند از نظر ذهنی حس موثر و مفید بودن را به سالمندان القا کنند، نه تنها باعث می شوند آنان جایگاه خود را مخاطره آمیز نبینند بلکه با افزایش اعتماد به نفس شان، موجب کاهش احساس ترس و اضطراب نیز می شوند.
همان طور که این کارشناس می گوید: «حس مفید بودن در سالمندان زمانی ایجاد می شود که ما به آنها بها و ارزش دهیم. بها دادن به آنان یعنی شکوفا شدن استعدادهایی که در دوره جوانی و نوجوانی داشته اند و درحال حاضر به عرصه ظهور می رسد. همچنین آموزش های هنری و برپایی کارگاه های شاهنامه خوانی، قرآن خوانی، گلیم بافی و... و دادن نقش به آنها از جمله مواردی است که این حس را در افراد سالخورده ایجاد می کند.»زمانی که افراد سالمند از توانایی خودشان ناامید می شوند، احساسات پیچیده ای را تجربه می کنند که باعث می شود کم کم از نظر روحی فرسوده تر شوند. از این رو رفتار دیگران در این خصوص بسیار موثر است.

اگر با سالمندان رفتاری از روی ترحم شود، آنها بهتر از هر کسی این واقعیت را درک می کنند و از این که موقعیت قابل ترحم دارند، سخت دلگیر می شوند. چاواری نیز بر این باور است که برخورد خوب با سالمندان نتیجه مثبتی را در پی دارد و به ایجاد حس ارزشمند بودن و قابل احترام بودن در آنان منجر می شود، اما بر عکس اگر برخورد بدی با آنها صورت پذیرد، موجب حس افسردگی، گوشه گیری، در خود فرورفتگی و... می شود به گونه ای که بار غم و ناراحتی را از درون با خود همراه می کنند.
  رفتار خوب با سالمندان به خودی خود اتفاق نمی افتد بلکه این کار از شناخت ودرک متقابل ناشی می شود ونیازمند تقویت احساس همدلی و افزایش آگاهی از این سن است. تمرین مداوم صبر و شکیبایی برای کسانی که با سالمندان زندگی می کنند، بسیار مهم است؛ زیرا نحوه کلام و رفتار برخی سالمندان ممکن است باعث ناراحتی اطرافیان شده و صبر آنها را از بین ببرد. در چنین شرایطی باید دنیا را از دید آن افراد دید تا بتوان برخورد مناسبی با آنان داشت. به هرحال ما مامور به تربیت سالمندان نیستیم چرا که تغییر اخلاق و رفتار در دوران پیری تقریبا بعید است. تنها کاری که می توان انجام داد این است که از ایجاد تنش و رفتارهای نادرست جلوگیری کرد. با مدارا و حفظ آرامش می توانیم به راحتی با آنها کنار بیاییم.