تقریبا هیچ فردی نیست که دائم خوشحال باشد

تقریبا هیچ فردی نیست که دائم خوشحال باشد و ناراحتی برای اکثر افراد، تجربه ای معمول است، اما با توجه به بررسی های جدید، به نظر می رسد که سن، عاملی است که تاثیر بسزایی در ناراحتی و غمگینی دارد. به نقل از سایکولوژی نیوز، بسیاری از افراد، کودکی را دوران شادی و میانسالی که با اصطلاح «بحران میانسالی» شناخته می شود را دوران سختی می دانند و فرد در این دوران احساس می کند به نیمه راه رسیده و فرصت حضورش در این دنیا رو به پایان است.
معمولا این دوره با اضطراب و افسردگی همراه است و اگر فرد نتواند درگذشته اش دستاوردی رضایت بخش بیابد، با ناامیدی و سرگشتگی مواجه می شود. بااین حال، هنوز مشخص نیست که افزایش ناراحتی مرتبط با سن، تنها گزارش های فردی است یا پدیده ای عمومی که در بیشتر کشورهای مختلف مشاهده می شود.

در یک تحقیق، اطلاعات مرتبط با بیش از 14 میلیون شرکت کننده در بیش از 40 کشور مختلف موردبررسی قرارگرفته و شرکت کنندگان به سوالات مرتبط با موضوعات مربوط با ناراحتی و نارضایتی پاسخ داده اند که نتایج بررسی نشان داد، در سراسر اروپا و ایالات متحده، ناراحتی در اواخر دهه چهل، به ویژه در 49 سالگی به اوج خود می رسد.

به طورکلی، ناراحتی در طول عمر، منحنی تپه ای شکل را دنبال می کند. بنابراین، این منحنی با ناراحتی اندک دوران کودکی آغاز و تا سن 49 سالگی به اوج می رسد و بعدازآن، ناراحتی کاهش می یابد و افراد مسن، به طور متوسط، از افراد 49 ساله اطرافشان احساس نارضایتی کمتری دارند. نتایج این بررسی، به شدت، از وجود «بحران میانسالی» به عنوان یک پدیده عمومی در کشورهای مختلف حمایت می کند.

محقق این تحقیق سه نظریه متفاوت برای کاهش احساس نارضایتی بعد از 49 سالگی ارائه کرده است. اول اینکه، افراد ممکن است بعد از 49 سالگی از تحقق آرزوهای غیرممکن منصرف شوند و به اهداف واقع بینانه بسنده کنند که ممکن است در کاهش نارضایتی موثر باشد. دوم اینکه، افراد با نارضایتی کمتر، ممکن است، عمر طولانی تری داشته باشند و این موضوع منجر به کاهش نارضایتی در سنین پیری خواهد شد.
سوم اینکه، ممکن است اثر متقابل داشته باشد و به دلیل سلامت خود در مقابل همسالان بیمار شکرگذاری کنند و نارضایتی خود را کاهش دهند.

حاصل این 40 سال چه بود؟
در همین ارتباط، فرید براتی به عنوان روانشناس معتقد است: بحران میانسالی به یک معنا، طبق نظریه پردازی هایی که درگذشته انجام شده، مبنای علمی دارد: با نگاه به منابع علمی می بینیم که یونگ، روانشناس مشهور و صاحب نظر، نخستین کسی بود که درباره بحران میانسالی صحبت کرد و گفت افراد در آستانه دهه چهارم زندگی شان یعنی در آستانه چهل تا پنجاه سالگی، دچار بحرانی معنوی می شوند و از خودشان می پرسند حاصل این 40 سال گذشته چه بوده؟ چه شده؟ من کجا هستم؟ و ممکن است تجدیدنظری در مورد جنبه های زندگی برایشان پیش بیاید یا نگاهشان به زندگی و فلسفه زندگی عوض شود. یونگ بروز چنین امری را بحران میانسالی نامید.

اما مراد از بحران در این عبارت، معنای دقیق بحران نیست و بیشتر دلالت دارد بر رسیدن به سطح بالاتری از «شناخت». این موضوع مورد تایید مطالعات علمی قرارگرفته و در اینجا کاری به مقوله بحرانی بودن یا نبودن آن نداریم اما این یک یافته علمی است که افراد از 40 سال به بالا هم به لحاظ اینکه قوای شناختی و عقلانی شان براثر تجربیات زندگی گسترش پیداکرده، وارد تراز بالاتری از قوای شناختی و عقلانی می شوند و این دقیقا چیزی است که در اشعار چهل سالگی شاملو هم هست که می گوید «من آن مفهوم مجرد را جسته ام». آن مفهوم مجردی که شاعر می گوید همین بحران میانسالی به نظر می رسد.

این روانشناس در ادامه تاکید می کند: یونگ به بحث های معنوی خاصه با نگاه های غربی و شرقی بسیار علاقه مند بود. روانشناسان معتقدند این تغییر دیدگاه، تغییر ایده یا در حقیقت تغییر فلسفه زندگی برای فرد پیش می آید و لزوما با بحران همراه نیست. چراکه وقتی ما از بحران حرف می زنیم حدی از تنش و فشار مطرح می شود ولی در باطن امر ممکن است این طور نباشد و آن تغییر نگاه روی بدهد. بنابراین بسیاری از روانشناسان اعتقادی ندارند که این پدیده بحران است.اما شواهد علمی تایید کرده که در چهل تا چهل وپنج سالگی و حداکثر تا پنجاه سالگی این تراز بالاتر است. اریکسون در نظریه رشد می گوید در دهه پنجم رشد روانی و اجتماعی، صمیمیت و زایندگی به میان می آید که دقیقا با همین سن متناسب است و درواقع منظور همان تراز بالاتر است.

این روانکاو مشهور در نظریه رشد، تکلیف انسانی را که دچار بحران میانسالی می شود صمیمیت و زایندگی می داند؛ صمیمیت به معنای نگاه به زندگی مشترک با دیگران (مثلا با همسر، خانواده و همکاران) و زایندگی هم به معنای اینکه این عمر چه دستاوردی برای نسل های بعدی من داشته است. لزوما بحران به معنای تنش و اضطراب و فشار نیست. البته یونگ می گوید اگر فرد نتواند این بحران را به سلامت پشت سر بگذارد، ممکن است دچار تنش و اضطراب بشود. بنابر آنچه یونگ می گوید ما باید به پیامد آن هم نگاه کنیم؛ یعنی اگر نتوانیم این بحران را از جنبه موردعلاقه یونگ، جنبه عقلانی برای خودمان حل کنیم، منجر به اضطراب و تنش می شود.به این معنا ازنظر یونگ یک بحران است. براتی خاطرنشان می کند: همه ما در مرحله آخر زندگی، که پس از 50 سالگی است، نتیجه می گیریم که آیا زندگی خوبی داشتیم یا نه؟ ممکن است با پاسخ هایی که به خودمان می دهیم ناامید و دچار تنش ها و اضطراب هایی شویم.
این اضطراب وجودی در مرگ و در نحوه برخورد شخص با مرگ هم مهم است. اگر بخواهیم بحث روانشناس ها را جمع بندی کنیم این می شود که در 40 سالگی تا انتهای عمر، گویی انسان به کیفیت های تجردی تر و انتزاعی تر نگاه می کند، به دستاوردهایش برای نسل های بعدی و برای بشریت و به ارتباط خودش با هستی می پردازد. این ها مسائلی است که از 40 سالگی به بعد می شود به آن ها فکر کرد. می شود گفت چون انسان احساس می کند از جوانی فاصله گرفته و به مرگ نزدیک تر شده، جاودانگی برایش مسئله می شود و درنتیجه فکر می کند که دستاوردهایش در زندگی چه بوده؟
بله از طرفی هم می داند که می میرد؛ می داند که رفتنی است، می داند که مرگ برگشت پذیر نیست و آن مولفه های چندگانه مرگ را، که یکی از آن ها برگشت نا پذیری و یکی دیگرش کنش ناپذیری و غیره است، در نظر می گیرد. می داند که دیگر به عقب برنمی گردد؛ بنابراین به دستاوردها، به جنبه هایی از زندگی اش، که چه چیزی برایم داشت و در آن چه کار کردم، به خانواده اش، به فرزندانش، به خودش، به محصول زندگی اش می پردازد. این مسائل برای او مهم می شود و پاسخ دادن به آن ها دغدغه اساسی اش.