آسیب های حقیقی در فضای مجازی

فضای مجازی برای کودکان دیگر فقط یک ابزار نیست بلکه بخشی اجتناب ناپذیر از سبک زندگی آنهاست. برای کودکان و افراد نوپایی که برای نخستین بار جست وجو و کاوش خود را در دنیای پهناور اینترنت آغاز کرده اند، وب سایت های دوست داشتنی بسیاری وجود دارد که تنوع موجود در آن برای کودکان در سنین مختلف بسیار جذاب است.
در این بین کاربلد بودن و مهارت توصیف ناپذیر آنان نسبت به فضای مجازی و سایر وسایل ارتباطات جمعی، بی نظیر است، تا جایی که این سوال مطرح می شود که پدر و مادرها باید با چه میزان دقت و مراقبت در فضای مجازی از فرزندان شان محافظت کنند تا آنها آسیبی نبینند؟ با وجود همه امکاناتی که این روزها در اینترنت فراهم است و با یک گوشی یا لپ تاپ بچه ها می توانند به سراسر دنیا وصل شده یا به انواع بازی ها و نرم افزارها مرتبط شوند و حتی براساس کنجکاوی، محتواهای نامناسب و بالاتر از سن خودشان را ببینند.

حجم زیاد داده های نامناسب و غیراخلاقی در اینترنت در کنار خطر مجرمان و سوء استفاده کنندگان اینترنتی از کودکان ایجاب می کند تا والدین برای حفاظت و مراقبت از فرزندان خود در فضای مجازی اهمیت بیشتری قائل شوند. با وجود این که امروزه هم سن استفاده از اینترنت پایین آمده و بچه ها از سنین کم صاحب گوشی و تبلت شده و با اینترنت آشنا می شوند، دغدغه والدین نحوه ایمن سازی این فضا برای کودکان است تا آنان نتوانند به هر قسمتی از آن دسترسی پیدا کنند. حجم بالای استفاده از این فضا برای افراد کم سن وسال، آن هم بدون هیچ گونه نظارت، می تواند خطراتی را نیز به همراه داشته باشد. در این گزارش به این نگرانی پاسخ خواهیم داد که چگونه اینترنت را برای حضور کودکان امن کنیم. والدین می توانند در بهترین موقعیت ممکن هدایت دقیق و مسئولانه فرزندان خود را در فضای مجازی به عهده بگیرند. از این رو آگاهی و شناخت از خطرات موجود در این زمینه و برنامه ریزی مناسب پیش از فراهم کردن دسترسی به اینترنت برای کودکان از اهمیت ویژه ای در دنیای امروز که شاهد آهنگ سریع پیشرفت فناوری هستیم، برخوردار می شود.

صفورا دهقانی، روان شناس و کارشناس رسانه با اشاره به چگونگی افزایش ایمنی کودکان در فضای مجازی به جام جم می گوید: «شناخت کلی فضای مجازی توسط پدر و مادرها و آگاهی آنان در مرحله اول بسیار مهم است، چرا که در صورت آشنا نبودن والدین با این فضا، عدم توانایی آنها را در مقابله با کودکان خواهیم دید. آشنا کردن کودکان با این فضا به عهده والدین است و فرزندان اگر سوالی در این خصوص دارند باید بدون داشتن احساس ترس یا هر حس بازدارنده ای به سراغ پدر و مادرشان بروند. پدر و مادر هم موظف هستند اطلاعات مورد نیاز کودک را با توجه به سن او در اختیارش قرار دهند. از طرفی فرزندان هم باید بیاموزند که هر خانه ای حد و مرزی دارد و به آن قائل باشند.» برای محافظت از کودکان در فضای مجازی نخستین گام این است که پدران و مادران دانش خود را از فناوری های ارتباطی افزایش بدهند تا از کودکان در برابر محتواهای نامناسب محافظت کنند. دهقانی نیز ضمن بیان پیش نیازهای حضور کودکان در فضای مجازی می افزاید: «در حال حاضر حضور بچه ها پس از دوران کرونا در فضای مجازی ناگزیر شده است اما تا زمانی که سن، شناخت، قاعده و منطق آنان اجازه نمی دهد که در این فضا حضور پیدا کنند؛ بهتر آن است که تا حد ممکن کودکان را از این فضا دور کنیم.

در جایی که کودکان نسبت به این فضا احساس نیاز پیدا کردند و با آن آشنا شدند، همچنین حدود و مرزهایی برای شان تعریف شود و به نظر می رسد استفاده از فضای مجازی مشکلی نداشته باشد. اما از طرفی نمی شود مانع حضور بچه ها در این دنیای رنگارنگ شد.» این روان شناس بر این باور است که هر چه رابطه کودک با خانواده اش مثبت تر و دوستانه تر باشد، فضای اطراف آن هم امن تر باقی می ماند و پدر و مادر باید به نوع رابطه خود با فرزندان شان اهمیت بدهند چرا که اگر روابط پدر و مادری، همراه با رفاقت باشد، قاعدتا فرزندان پذیرش بیشتری از والدین خود دارند.
وی همچنین تصریح می کند: «پیش از همه اینها احساس نزدیکی کودکان و اندازه دوست داشتن آنان نسبت به پدر و مادرشان نیز حائز اهمیت است. همه این اتفاقات در همان سنین ابتدایی کودکان شکل می گیرد و بحث تربیت آنان بسیار در این امر موثر است. از سوی دیگر مدل رابطه فرزندان با والدین و تعامل و روابط بین پدر و مادر باید متناسب با هر خانه ای باشد.» همان طور که این کارشناس هم مطرح کرد در بسیاری از مواقع فقط حضور داشتن و شنونده بودن پدر و مادر بدون برچسب زنی و قضاوت بسیار موثر خواهد بود. طبق اظهارات دهقانی، سن ورود بچه ها به فضای مجازی مهم است اما در حال حاضر و با توجه به برگزاری کلاس های درسی در دوران کرونا و پس از آن در بستر فضای مجازی، کودکان ناگزیرند دراین فضا حضور داشته باشند. این روان شناس می گوید: «مراقبت والدین باید بیشتر باشد و آنان باید محیط هایی که بچه ها درمعرض آن قرار دارند همچون همکلاسی و دوستان شان را شناسایی کنند و با آنان آشنا باشند.» البته تجربه نشان داده که اقدامات سلبی و قهری دیگر برای محافظت از کودکان در برابر خطرات فضای مجازی پاسخگو نیست و این کارشناس رسانه هم معتقد است سیستم ورود مستقیم به این مساله و برخورد قهری با کودکان دیگر پاسخگوی این موضوع نیست و نظارت و کنترل از راه دور شاید روش مناسب تری باشد.