روش شناختی رفتاری برای کنترل مادران کودک‌آزار
کودک آزاری شامل آزار و غفلت از کودکـان زیـر ۱۸ سـال است
آموزش گروهی شناختی-رفتاری منجر به کاهش کودک آزاری از سوی مادران و بهبود کیفیت زندگی کودکان پیش دبستانی میشود. کودک آزاری، پدیده غیر انسانی و ناراحت کننده‌ای است که علاوه بر موارد آشکار، گاه به شکل پنهان نیز در برخی جوامع و توسط والدین خود کودک وجود دارد. در یک مطالعه پژوهشی در این خصوص، محققان روشی را برای کمک به مادران و کودکان برای رهایی از این پدیده آزاردهنده ارائه داده‌اند.
کودک‌آزاری و بی‌توجهی نسبت بـه کودکـان، یکـی از پیچیده ترین مشکلات روانی-اجتماعی است کـه در همـه جای دنیا دیده میشود.
از نظـر سـازمان جهـانی سلامت، کودک آزاری شامل آزار و غفلت از کودکـان زیـر ۱۸ سـال است که در برگیرنده انواع جسمی، جنسی، عاطفی، غفلـت و بی‌توجهی، سهل‌انگاری و سایر بهره کشی‌هایی میشود کـه به آسیب جدی بـه سـلامت، بقـا، رشـد یـا جایگـاه کودک در یک رابطه مسئولانه و قدرت و اعتماد آنها منجر میشود.
این آزارها میتوانند بـه تنهایی یا با هم اتفاق بیفتند و کودکـان از هـر نـژاد، جنسیت و سنی بـا هرگونـه وضـعیت اقتصـادی-اجتمـاعی ممکن است قربانی آنها شوند.
براساس گفته‌های متخصصان، با ایـنکـه سـالانه میلیون‌هـا کـودک، مـورد آزار قـرار می‌گیرند اما از میزان شیوع آن آمار دقیقی وجود نـدارد و فقدان آمار به منزله عدم وجود مشکل یا اهمیت پـایین آن نیست. آمارهای مختلـف حـاکی از شـیوع بـالای ایـن پدیده هستند و از نظر محققان، مداخلات به تنهایی نتوانسته به کاهش شـیوع خشـونت علیـه کودکـان منجر شـود.
طبق آخرین آمار مربوطه در سال ۲۰۲۰ تقریباً از هر چهار کودک ۲ تا ۴ ساله، سه نفر به وسیله والدین یـا مـراقبین مـورد آزار جسمی یا روانی قرار گرفته اند. همچنین طبق این آمارها، کودکـان زیـر سن مدرسه بیشـتر در معـرض آزار والـدین قرار داردند. بررسی‌ها همچنین نشان آن دارند که در کشور ما ایران نیز کودک آزاری روندی افزایشی دارد.
با توجه به اهمیت بسیار بالای این موضوع، محققانی از دانشگاه علوم پزشکی لرستان و دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد مطالعه‌ای را طرح ریزی و اجرا کرده‌اند که در آن، سعی شده است با اجرای آموزش گروهی شناختی-رفتاری برای مادران متهم به کودک آزاری، بهبود کیفیت زندگی کودکان پیش دبستانی آنها مورد بررسی قرار گیرد.
این تحقیق روی ۲۳ مادر که کودکانشان در آزمون مربوطه، نشانه‌های کودک آزاری توسط مادر داشتند انجام شده است. برای این افراد، طی ۸ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای، آموزش های شناختی-رفتاری ارائه شد و سپس وضعیت آنها مورد سنجش دوباره قرار گرفت.
نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان دادند که آموزش گروهی شناختی-رفتاری منجر به کاهش کودک آزاری از سوی مادران و بهبود کیفیت زندگی کودکان پیش دبستانی میشود.
آموزش گروهی شناختی-رفتاری منجر به کاهش کودک آزاری از سوی مادران و بهبود کیفیت زندگی کودکان پیش دبستانی میشود بــدرفتاری و غفلــت در دوره کــودکی با اختلالات خواب در بزرگسالی همراه است.آن گونه که علی فرهادی، پژوهشگر گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی لرستان و همکارانش می‌گویند: «هر گونه آزار و بدرفتاری و غفلت نسـبت بـه کودکـان، پیامـدهایی دارد کـه جسم و روان کودک را متأثر می‌سازد و طبعـاً کیفیـت زندگی مرتبط با سلامت کودکان را در همه ابعاد دسـتخوش تغییر میکند. طبق بررسی‌های محققان، عملکرد شناختی کودکـانی کـه مـورد بـدرفتـاری قـرار گرفته‌اند در مقایسه با سایر کودکان پایین‌تر است».
آنها می‌افزایند: «محققان نشان داده‌اند ضربه‌هایی که به سر کودکـان زیـر پنج سال وارد میشود و شکلی از کودک آزاری جسمی اسـت، بـا مشکلات جسمی شدید و ناتوانی های رشدی از جمله تـأخیر در رشـد، اخـتلالات یـادگیری و صـرع و همچنـین نقـص‌های حرکتـی، اخـتلالات رفتـاری، اخـتلالات دیـداری و مشکلات ارتباطی همراه می‌شـود».
در برخی مطالعات نیز نقش و اهمیت مراقبت از کودکـان در بُعـد جسـمی، تغذیـه، خواب و پرهیز از خشونت مورد تاکید قرار گرفته است. بر اساس این تحقیقات، تاریخچــه بــدرفتاری و غفلــت در دوره کــودکی با اختلالات خواب در بزرگسالی همراه است.
به گفته فرهادی و همکارانش، «هرگونـه بـدرفتاری و بـی‌تـوجهی بـه کودکـان، تـاثیرات فراگیـر و پایداری در زندگی آنها به جا می‌گذارد کـه با مشکلات مربوط به سـلامت و کیفیـت زنـدگی کودکـان همراه میشود و کارکردهای اجتماعی، شناختی، جسمی و عاطفی آنها را کاهش می‌دهد و نتایج بررسی ما نیـز در ارزیـابی اولیـه مـادران از کودکانشـان، مهر تأییـدی بـر این موضوع است».
آنها اشاره کرده‌اند: «با توجه به اثربخش بـودن برنامـه مداخلـه‌ای شــناختی-رفتــاری بــر کــاهش میــزان آزار و غفلــت، بــه متخصصان و مشاوران کلینیک‌های کودکان و مهد کـودک‌ها توصیه میشود از تکنیک‌های مربوطه برای آمـوزش مـادران استفاده کنند».
بنا بر همین گزازش از میکنا رسانه سلامت روان ایران علاقه مندان به روشهای شناختی رفتاری میتوانند از منابع معتبر و کتابهایی که در این خصوص ارایه شده است استفاده کنند زیرا دسترسی به دوره های آموزشی تخصصی روانشناسی عملا برای همه مقدور نیست از این جهت کتابهای که در زمینه کوچینگ شناختی رفتاری و یا پرورش تاب آوری فرزندان د رخانواده نوشته شده است میتواند مفید فایده باشد.
نکته جالب در این تحقیق آن جا بوده که در جریان آموزش بـه مـادران، بســیاری از آن‌هــا نمی‌دانستند کــه رفتارهـای تعـاملی آنهـا بـا کودکانشـان از مصـادیق آزار و غفلت بوده است. این مادران اظهار داشته‌اند که فقدان دانش کـافی منجـر بـه ارائه چنین رفتارهایی از سوی آنها گردیده است.
این یافته‌های ارزشمند علمی پژوهشی در فصل نامه «یافته» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی لرستان منتشر شده‌اند.
از نظـر سـازمان جهـانی سلامت، کودک آزاری شامل آزار و غفلت از کودکـان زیـر ۱۸ سـال است که در برگیرنده انواع جسمی، جنسی، عاطفی، غفلـت و بی‌توجهی، سهل‌انگاری و سایر بهره کشی‌هایی میشود کـه به آسیب جدی بـه سـلامت، بقـا، رشـد یـا جایگـاه کودک در یک رابطه مسئولانه و قدرت و اعتماد آنها منجر میشود.
این آزارها میتوانند بـه تنهایی یا با هم اتفاق بیفتند و کودکـان از هـر نـژاد، جنسیت و سنی بـا هرگونـه وضـعیت اقتصـادی-اجتمـاعی ممکن است قربانی آنها شوند.
براساس گفته‌های متخصصان، با ایـنکـه سـالانه میلیون‌هـا کـودک، مـورد آزار قـرار می‌گیرند اما از میزان شیوع آن آمار دقیقی وجود نـدارد و فقدان آمار به منزله عدم وجود مشکل یا اهمیت پـایین آن نیست. آمارهای مختلـف حـاکی از شـیوع بـالای ایـن پدیده هستند و از نظر محققان، مداخلات به تنهایی نتوانسته به کاهش شـیوع خشـونت علیـه کودکـان منجر شـود.
طبق آخرین آمار مربوطه در سال ۲۰۲۰ تقریباً از هر چهار کودک ۲ تا ۴ ساله، سه نفر به وسیله والدین یـا مـراقبین مـورد آزار جسمی یا روانی قرار گرفته اند. همچنین طبق این آمارها، کودکـان زیـر سن مدرسه بیشـتر در معـرض آزار والـدین قرار داردند. بررسی‌ها همچنین نشان آن دارند که در کشور ما ایران نیز کودک آزاری روندی افزایشی دارد.
با توجه به اهمیت بسیار بالای این موضوع، محققانی از دانشگاه علوم پزشکی لرستان و دانشگاه آزاد اسلامی بروجرد مطالعه‌ای را طرح ریزی و اجرا کرده‌اند که در آن، سعی شده است با اجرای آموزش گروهی شناختی-رفتاری برای مادران متهم به کودک آزاری، بهبود کیفیت زندگی کودکان پیش دبستانی آنها مورد بررسی قرار گیرد.
این تحقیق روی ۲۳ مادر که کودکانشان در آزمون مربوطه، نشانه‌های کودک آزاری توسط مادر داشتند انجام شده است. برای این افراد، طی ۸ جلسه ۹۰ دقیقه‌ای، آموزش های شناختی-رفتاری ارائه شد و سپس وضعیت آنها مورد سنجش دوباره قرار گرفت.
نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان دادند که آموزش گروهی شناختی-رفتاری منجر به کاهش کودک آزاری از سوی مادران و بهبود کیفیت زندگی کودکان پیش دبستانی میشود.
آموزش گروهی شناختی-رفتاری منجر به کاهش کودک آزاری از سوی مادران و بهبود کیفیت زندگی کودکان پیش دبستانی میشود بــدرفتاری و غفلــت در دوره کــودکی با اختلالات خواب در بزرگسالی همراه است.آن گونه که علی فرهادی، پژوهشگر گروه پزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی لرستان و همکارانش می‌گویند: «هر گونه آزار و بدرفتاری و غفلت نسـبت بـه کودکـان، پیامـدهایی دارد کـه جسم و روان کودک را متأثر می‌سازد و طبعـاً کیفیـت زندگی مرتبط با سلامت کودکان را در همه ابعاد دسـتخوش تغییر میکند. طبق بررسی‌های محققان، عملکرد شناختی کودکـانی کـه مـورد بـدرفتـاری قـرار گرفته‌اند در مقایسه با سایر کودکان پایین‌تر است».
آنها می‌افزایند: «محققان نشان داده‌اند ضربه‌هایی که به سر کودکـان زیـر پنج سال وارد میشود و شکلی از کودک آزاری جسمی اسـت، بـا مشکلات جسمی شدید و ناتوانی های رشدی از جمله تـأخیر در رشـد، اخـتلالات یـادگیری و صـرع و همچنـین نقـص‌های حرکتـی، اخـتلالات رفتـاری، اخـتلالات دیـداری و مشکلات ارتباطی همراه می‌شـود».
در برخی مطالعات نیز نقش و اهمیت مراقبت از کودکـان در بُعـد جسـمی، تغذیـه، خواب و پرهیز از خشونت مورد تاکید قرار گرفته است. بر اساس این تحقیقات، تاریخچــه بــدرفتاری و غفلــت در دوره کــودکی با اختلالات خواب در بزرگسالی همراه است.
به گفته فرهادی و همکارانش، «هرگونـه بـدرفتاری و بـی‌تـوجهی بـه کودکـان، تـاثیرات فراگیـر و پایداری در زندگی آنها به جا می‌گذارد کـه با مشکلات مربوط به سـلامت و کیفیـت زنـدگی کودکـان همراه میشود و کارکردهای اجتماعی، شناختی، جسمی و عاطفی آنها را کاهش می‌دهد و نتایج بررسی ما نیـز در ارزیـابی اولیـه مـادران از کودکانشـان، مهر تأییـدی بـر این موضوع است».
آنها اشاره کرده‌اند: «با توجه به اثربخش بـودن برنامـه مداخلـه‌ای شــناختی-رفتــاری بــر کــاهش میــزان آزار و غفلــت، بــه متخصصان و مشاوران کلینیک‌های کودکان و مهد کـودک‌ها توصیه میشود از تکنیک‌های مربوطه برای آمـوزش مـادران استفاده کنند».
بنا بر همین گزازش از میکنا رسانه سلامت روان ایران علاقه مندان به روشهای شناختی رفتاری میتوانند از منابع معتبر و کتابهایی که در این خصوص ارایه شده است استفاده کنند زیرا دسترسی به دوره های آموزشی تخصصی روانشناسی عملا برای همه مقدور نیست از این جهت کتابهای که در زمینه کوچینگ شناختی رفتاری و یا پرورش تاب آوری فرزندان د رخانواده نوشته شده است میتواند مفید فایده باشد.
نکته جالب در این تحقیق آن جا بوده که در جریان آموزش بـه مـادران، بســیاری از آن‌هــا نمی‌دانستند کــه رفتارهـای تعـاملی آنهـا بـا کودکانشـان از مصـادیق آزار و غفلت بوده است. این مادران اظهار داشته‌اند که فقدان دانش کـافی منجـر بـه ارائه چنین رفتارهایی از سوی آنها گردیده است.
این یافته‌های ارزشمند علمی پژوهشی در فصل نامه «یافته» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی لرستان منتشر شده‌اند.
مرجع : ایسنا
