شناسایی عوامل خطر مرتبط با خودکشی برای گروه های در معرض خطر

فاطمه شنبدی
در دوران همه­ گیری ویروس کرونا، شاهد افزایش موارد مشکلات سلامت روانی و میزان مرگ و میر ناشی از خودکشی بوده ­ایم. این مطالعه با هدف شناسایی عوامل خطر مرتبط با خودکشی و عوامل استرس­ زا برای تعیین گروه­هایی که در معرض خطر بیشتری در برابر اقدام به خودکشی در طول قرنطینه کووید-19 قرار داشتند، انجام شد. انجمن روانشناسی ایران
   اقدام به خودکشی یک رفتار آسیب به خود است که با هدف مرگ صورت می­گیرد. اقدام به خودکشی 30 برابر بیشتر از خودکشی­ های کامل است و به عنوان یک عامل پیش­بینی ­کنندۀ خطر مرگ که با اقدام­ به خودکشی­ های آینده همراه است، تلقی می­شود.
بازماندگان خودکشی، در معرض افزایش خطر ابتلا به اختلالات پس از سانحه، رفتارهای تکرارشوندۀ خودکشی­گرایانه، احساس گناه، شرم و انگ­ های اجتماعی قرار دارند. خودکشی یک رویداد تک علتی نیست بلکه پدیدۀ پیچیده­ای است که در برگیرندۀ عوامل مختلف زیستی،روان­شناختی و اجتماعی-فرهنگی است.
در حالیکه بعضی از این عوامل بیانگر خطر خودکشی طولانی مدت هستند، مابقی نشان­دهندۀ رنج کنونی است که فرد در حال رویارویی با آن است.
مطالعات قبلی حاکی از آن است که زندگی پراسترس نقش بسیار مهمی در خودکشی ایفا می­کند. رایج­ ترین عوامل استرس­ زای شناخته شده در اقدام به خودکشی و خودکشی کامل با رکود اقتصادی، مشکلات ارتباطی و بیماری­های مزمن مرتبط ­اند و ارزیابی این رویدادها در درک خطر خودکشی و تشخیص رفتار خودکشی توسط افراد در هر زمانی حائز اهمیت است.
همچنین مطالعات نشان می­دهند شرایط کنونی همه­ گیری کرونا و اقدامات بهداشتی نظیر فاصله ­گذاری اجتماعی، قرنطینه و محدودیت­های مسافرتی تهدیدی برای سلامت روانی به شمار می­آیند و موجب بدترشدن عوامل خطر خودکشی می­شوند.
شرایط همه­ گیری کرونا موجب افزایش سطح رنج شخصی، اضطراب، سوگ، افسردگی، احساس تنهایی، تعارضات بین فردی، مشکلات مالی و تشدید بیماری­های روانی از قبل موجود همراه با کاهش دسترسی به خدمات مراقبت از سلامت روانی شده است.

   مطالعۀ گذشته ­نگر حاضر که در عربستان سعودی انجام شده است، 29 بیمار زن و مرد را که بالای 16 سال داشتند و از اقدامات خودکشی قبلی جان سالم به در برده بودند، در طی سه ماه قرنطینۀ کووید-19 مورد بررسی قرار داد. در این مطالعه علاوه بر مصاحبۀ تشخیصیِ خودکشی توسط روانپزشک، از مقیاس اصلاح شدۀ SAD PERSONS (MSPS) برای ارزیابی عوامل خطر خودکشی استفاده شد.
نام این مقیاس مخففی است از: سن، جنسیت، افسردگی، اقدام قبلی به خودکشی، مصرف افراطی الکل، فقدان افکار منطقی، وضعیت اجتماعی، برنامه سازمان­یافته، نبود حمایت­های اجتماعی و اظهار قصد و نیت آینده. این مقیاس شامل متغیرهای جمعیت شناختی- اجتماعی زیر می­باشد:
جنسیت، سن، وضعیت تأهل، و حمایت اجتماعی؛ وضعیت روانی و سابقه روانپزشکی از جمله نا­امیدی وافسردگی، سابقه اقدام به خودکشی قبلی، مراقبت سرپایی یا بستری روانپزشکی، اعتیاد مزمن یا استفاده مکرر از مواد، سایکوز یا سندروم مغزی حاد؛ و توصیفی از برنامۀ اقدام به خودکشی فعلی.
   عوامل استرس­ زا در دوران قرنطینه که ممکن است سبب راه­ اندازی رفتارهای خودکشی­ گرایانه شوند و در این مطالعه شناسایی شدند عبارتند از: رنج روانشناختی، مشکلات ارتباطی (تعارضات زناشویی، تعارضات در ارتباط با والدین، تعارضات خانوادگی و مشکلات با دوستان)، مشکلات مالی (مانند نگرانی درباره آینده شغلی نامطمئن و از دست دادن شغل) و ترس شدید از سرایت کووید-19.
   براساس این مطالعه زنان بیشتر از مردان اقدام به خودکشی می­کنند (65.6% در برابر 34.5%) و میزان اقدام به خودکشی در شرکت کنندگان گروه سنی پرخطر 45-19 سال بیشتر از سایر گروه­های سنی بود.
   نتایج این مطالعه نشان داد در حالیکه در همه گروه­های سنی خطر اقدام به خودکشی در طول قرنطینه وجود دارد، بیماران دارای اختلالات روانپزشکی و زنان به ترتیب 69% و 65.5% همدوره ­های خود را تشکیل می­دادند. عواملی مثل ناامیدی و افسردگی، همچنین اظهار قصد تکرار اقدام به خودکشی در آینده، به ترتیب 72.4% و 65.5% به میزان بالایی با اقدام به خودکشی مرتبط بودند. تقریباً دو سوم اقدامات صورت گرفته جدی بودند و بسیاری از زنان، در طول قرنطینه، در خانه­ هایشان احساس ناامنی می­کردند.
   علاوه بر این، نتایج پژوهش حاکی از آن بود که بیماران دارای اختلالات روانپزشکیِ از قبل موجود و زنان به ویژه زنان قربانی خشونت خانگی، در معرض خطر بالای اقدام به خودکشی در طول قرنطینه کووید-19 قرار دارند. دو سوم بیماران سابقه اقدام به خودکشی قبلی داشتند و مراقبت روانپزشکی دریافت می­کردند و در اکثر موارد اقدام کنندگان به وسیلۀ داروهای روانپزشکی اقدام به خودکشی کرده بودند.
   اگرچه تعدادی از اقدامات جدی به خودکشی برنامه ریزی شده و سازمان­ یافته هستند، با توجه به نتایج پژوهش جالب توجه است که بیشتر اقدام به خودکشی­ هایی که در طول قرنطینه صورت گرفته، تکانشی و بدون برنامه ریزی بودند. تقریباً دو سوم اقدام­ کنندگان روش­های مرگ­ آوری مانند خودسوزی، پریدن از ارتفاع، خوردن دوز بالای داروهای روانپزشکی و مسمومیت با ترکیبات اورگانوفسفر را انتخاب کرده بودند. در طول مصاحبه­ ها، این افراد آیندۀ خود را با نیت به مرگ توصیف کردند و یا درباره مقصودشان مبهم بودند و جملاتی نظیر "هیچ چیز تغییر نخواهد کرد"، "دیگر نمی­توانم تحمل کنم" و "من الان هم مرده­ام" را به زبان می­آوردند.
   این مطالعه پیشنهاد می­کند باتوجه به اینکه افرادی که در طول قرنطینه از آسیب­ هایی رنج می­برند به بیشترین مراقبت و امکانات مناسب نیاز دارند، نیاز داریم تا خدمات خود را بهبود ببخشیم؛ خدماتی نظیر: خطوط بحران، شبکه­ های حمایت اجتماعی آنلاین، خطوط تلفنی مراقبت از سلامت روان، بهبود خدمات در حوزه خشونت خانگی و تقویت استراتژی­ های پیشگیری از خودکشی. بنابراین فراهم کردن مداخلات پرقوت و توجه بیشتر به بازماندگانِ اقدام به خودکشی­های جدی، برای مدیریت آسیب­های جسمی و روانی و پیشگیری از خطر اقدامات بعدی، امری ضروری است.



ترجمه فاطمه شنیدی
خبرنامه پاییز 1400 انجمن روان‌شناسی ایران

بیشتر بخوانید :
پیشگیری از خودکشی در ایران: چالش‌ها و راهکارها

خودکشی در زمان COVID-19: بررسی و توصیه ها

درک رابطه بین بدرفتاری در دوران کودکی و رفتارهای خودکشی