رویا و اسطوره / مرجان آصفی

اگر پيش فرض هاي روانکاوي را نپذيريم، ، رويا ها (تصاويري که در حين خواب دچارشان هستيم) چيزي نيستند جز «مرور» سريع حوادث روز گذشته همراه با افکار، احساسات و خاطراتي که آن حوادث براي ما تداعي کرده اند.
بطور قطع بخش زيادي از رويا هاي ما چنين هستند: ترکيبی تصادفي و بي نظم از تصاويري که صرفا بر اساس«تداعي» بهم متصل شده اند! مغز، هنگاميکه ما در خواب هستيم، فارغ از انبوه داده هاي حسي است، شروع به «انبار گرداني» و مرتب کردن داده هاي روز قبل ميکند و هر حادثه اي را در کشويي ميچيند که به نوعي با خاطرات و تصاوير آن کشو تشابه معنايي دارد.
اينگونه است که ممکن است روزيکه به دليل ايستادن روي «خط عابر پياده» توسط افسر راهنمايي ورانندگي»جريمه» شده ايم، شب در خواب ببينيم که در حال نوشتن «جريمه هايي» هستيم که معلم کالس چهارم ابتدايي مان بابت «بد خطي» به ما داده بود و صبح که از خواب بر ميخيزيم حيرت زده باشيم که چگونه و چرا اين خاطره پس از چهل سال  براي ما زنده شده است.

 
براي مثال يکي از مراجعان «دکتر کارل گوستاو يونگ» که از کشوري ديگر براي روانکاوي به وي مراجعه کرده بود چنين خوابي مي بيند:
 خواب ديدم در حال عبور از مرز سوئيس هستم )exposition( مامور گمرک تصميم به بازرسي ساک دستي من گرفت )plot( من اظهار کردم چيز مهمي در ساک ندارم )culmination( ولي وقتي ساک را باز کرد يک تختخواب تاشو از درون آن بيرون آورد )solution( ببينيد چقدر اين خواب هوشمندانه طراحي شده است.
گويي فرد خردمندي که از گذشته اين فرد با خبر است (اقرب اليک من حبل الوريد)! دارد به او چنين ميگويد: «تو داري براي روانکاوي به نزد اين روانپزشک سوئيسي ميروي )exposition( و او براي درمان ميخواهد کوله بار سفر زندگيت را مرور کند )plot( اما تو در عين حال که براي درمان نزد او ميروي سعي ميکني اطالعات مهمي را از او پنهان نگه داري )culmination( و آن چيزيکه دوست نداري او بفهمد اين است که يک رابطهٔ ممنوعه”!)solution( داري گويا خردمند رويا پرداز پيش از مراجعه فرد به «يونگ» دارد به او راجع به آنچه در روانکاوي هاي گذشته انجام داده و احتماال در روانکاوي بعدي نيز انجام خواهد داد تذکر ميدهد و به نوعي به او ميگويد علت اين که روانکاوي هاي گذشته ات مثمر ثمر نبوده اند اين بوده که بخش مهمي از زندگيت را از روانکاو پنهان ميکردي و اگر با اين سوئيسي هم قرار باشد همين کار را بکني به نتيجه اي نخواهي رسيد.
 اينجاست که «آلفرد آدلر» روانکاو اهل وين برخالف «فرويد» اعتقاد دارد که رويا جهت گيري رو به آينده دارد، درست استکه گذشته را مرور ميکند ولي به گونه اي مرور ميکند که براي آينده و تصميمات آن تذکراتي بدهد. يونگ اعتقاد دارد که هر چه فردي مسئوليت جمع بزرگتري را به عهده داشته باشد روياهايش «جمعي تر» ميشوند، چنين کسي روياهايش راجع به زندگي شخصي اش نيست بلکه راجع به زندگي «قبيله اش» خواب ميبيند! «يونگ» چنين روياهايي را «روياهاي بزرگ» مينامد.

وقتي روياها جمعي تر باشند نمادهاي مندرج در آن هم غير شخصي ترو جمعي ترند. مثال وقتي يکنفر در رويا گربه ميبيند روانکاو ميپرسد: «گربه براي شما چه تجاربي را تداعي ميکند؟ چه خاطراتي را زنده ميسازد؟» ولي براي تعبير يک «روياي بزرگ» اين سوال درستي نيست.  «معبر»  بايد  بپرسد  براي  «قبيله  شما»  گربه  نماد  چه  چيزي است! «اسطوره» نام ديگر «روياي بزرگ» است و «اسطوره شناس» همان «معبر» روياي جمعي است  «اسطوره» بازنمايي زندگي جمعي ما است، پيامي راز آلود از «عمق زندگي» رويايي براي بيدار کردن