چگونه با احساس زشت بودن مبارزه کنیم؟

در روان‌شناسی اختلال بدریخت انگاری (body-dysmorphic disorder یا BDD) که گاهی اوقات هنوز به آن dysmorphophobia (دیس مورفو فوبیا) نیز گفته می شود ، یک اختلال روانی است که با این ایده وسواس گونه توصیف می شود که برخی از جنبه های بدن یا ظاهر خود به شدت ناقص است و بنابراین اقدامات پنهانی را برای پنهان کردن یا رفع آن انجام می دهد. اختلالی است که مهم‌ترین تظاهر آن اشتغال ذهنی مفرط به وجود نقصی خیالی یا بزرگ‌نمایی‌شده در ظاهر است.

در نوع هذیانی اختلال بدریخت انگاری ، عیب تصور می شود. اگر نقص واقعی باشد ، اهمیت آن به شدت اغراق می شود. در هر صورت، افکار در مورد آن فراگیر و مزاحم است ، و ممکن است روزانه چند ساعت را درگیر آن ها باشد ، باعث پریشانی شدید و اختلال در فعالیت های عادی دیگر شود. DSM-5 اختلال بدریخت انگاری را در طیف وسواس و اجباری طبقه بندی می کند و آن را از بی اشتهایی عصبی متمایز می کند.

این بیماری معمولاً در دوران نوجوانی شروع می شود و هم زنان و هم مردان را تحت تأثیر قرار می دهد. دیسمورفیا عضلانی زیرگروه اختلال بدریخت انگاری است ، بدن را خیلی کوچک می داند ، بیشتر بر مردان تأثیر می گذارد. علاوه بر این که در مورد آن فکر می کند ، فرد به طور مکرر و نقص ادراک شده را بررسی و مقایسه می کند ، و می تواند روال غیرمعمول در پیش گیرد تا از تماس اجتماعی جلوگیری کند. از ترس انگ ، معمولاً دلمشغولی را پنهان می کند. به دلیل كيفيت زندگي ای که از طريق نقص تحصيلي و شغلي و انزواي اجتماعي به شدت آسيب دیده است، در اختلال بدریخت انگاری افكار خودكشي و اقدام به خودكشي بالاست.

افرادی که خودزشت‌انگار هستند، با وجود اینکه زشت نیستند، خود را بسیار زشت می‌بینند. این مساله می‌تواند به دو عامل زیر مرتبط باشد:

۱. عوامل محیطی
احتمال دارد افراد خودزشت‌انگار در محیطی بزرگ شده‌اند که والدین یا اطرافیان‌شان از ظاهرشان بار‌ها ایراد گرفته‌اند یا آن‌ها را تشویق به رژیم غذایی برای متناسب ماندن کرده‌اند. دوران کودکی این افراد مدام با اینکه چگونه ظاهری مطابق رضایت والدین‌شان داشته باشند، گذشته است.
همچنین برخی دیگر از این افراد ممکن است در کودکی مورد بدرفتاری همسالان خود قرار گرفته باشند.

۲. عوامل ژنتیکی
خودزشت‌انگاری احتمال دارد از والدین به ارث برسد. در واقع برخی از بررسی‌ها نشان داده است که ۸درصد افراد مبتلا به خودزشت‌انگاری، یکی از اعضای خانواده آن‌ها به این اختلال روانی مبتلا بوده است.

روش تشخیص خودزشت‌انگاری
بیشتر مواقع خودزشت‌انگاری با اضطراب از اجتماع اشتباه گرفته می‌شود. می‌شود گفت خودزشت‌انگاری، نوعی اختلال وسواس فکری-عملی است.

افراد خودزشت‌انگار علایم زیر را از خود بروز می‌دهند:
* حداقل روزی یک ساعت نگران «نقصی» در ظاهرشان هستند.
* رفتار‌های تکراری از خود بروز می‌دهند؛ مثل، کندن پوست خود، چند بار در روز لباس عوض کردن یا مدام به آینه نگاه کردن.
* اگر وزن‌شان را «نقص» بدانند به اختلال خوردن هم مبتلا می‌شوند.

درمان اختلال خودزشت‌انگاری
افراد خودزشت‌انگار به کمک حرفه‌ای نیاز دارند. در واقع آن‌ها باید روان‌درمانی یا دارودرمانی شوند.
داروهای ضد افسردگی، مانند مهارکننده های انتخابی بازگشت مجدد سروتونین (SSRI)، و درمان شناختی رفتاری (CBT) مؤثر هستند.

این برنامه‌های درمانی دربرگیرنده برگزاری جلسات درمانی همراه با خانواده یا بدون خانواده است و روان‌درمانگر به این افراد یاد می‌دهند که چگونه برای خود ارزش قایل شوند.

گاهی اوقات روانپزشک برای این افراد دارو‌های ضد افسردگی تجویز می‌کنند تا افکار و رفتار وسواسی آن‌ها را کنترل کنند.

این درمان‌ها معمولا موثر واقع می‌شوند و افراد مبتلا به اختلال خودزشت‌انگاری می‌توانند این احساس خود را کنترل کنند.

روش‌های کاربردی برای کنترل احساس زشت بودن
اگر شما علایم افراد مبتلا به خودزشت‌انگاری را از خود بروز نمی‌دهید، اما احساس چندان خوبی هم در مورد ظاهرتان ندارید، بهتر است با روش‌های زیر خود را از شر این احساس بد و مضر رها کنید:

۱. به استاندارد‌های زیبایی توجه نکنید
جوامع و فرهنگ‌های مختلف برای زیبایی استاندارد‌های خاصی در نظر می‌گیرند. این استاندارد‌ها در گذر زمان عوض می‌شوند؛ بنابراین بهتر است هرگز به این استاندارد‌ها توجه نکنید. از ظاهر خودتان به همان شکلی که هستید، لذت ببرید.

۲. الگویابی کنید
ظاهر هیچ کس منحصر به فرد نیست. افرادی را بیابید که تقریبا شبیه شما هستند و ویژگی‌هایی شبیه شما دارند. مثلا نوع پوست، چشم یا شکل بدن‌شان شبیه شماست. با دیدن این افراد کمتر ظاهر خودتان را قضاوت خواهید کرد. این فکر که افراد دیگری هم شبیه شما هستند، حس خوبی به شما می‌دهد.

۳. تعریف دیگران را بپذیرید
اگر کسی از ظاهر شما تعریف کرد، او را باور کنید. فکر نکنید، اگر خودتان ظاهرتان را دوست نداشتید، پس دیگران هم شما را زشت می‌دانند. تعریف آن‌ها را با «خیلی ممنونم»، پاسخ دهید و قدردان این حس خوبی که از آن‌ها می‌گیرید باشید.

۴. حقیقت احساس‌تان را شناسایی کنید
وقتی افکار و احساس منفی از ظاهرتان به ذهن‌تان خطور می‌کند، علت آن را جویا شوید. گاهی اوقات دیدن تبلیغات پرزرق و برق از چهره‌های جذاب و به‌ظاهر بی‌نقص یا رفتار‌های ناراحت‌کننده دوستان‌تان یا حتی فقط گرسنه یا خسته بودن باعث می‌شود احساس زشت بودن کنید.

پس بهتر است علت احساس منفی در مورد ظاهرتان را به‌درستی شناسایی کنید. یادتان باشد افرادی که در تبلیغات هستند، معمولا با گریم و آرایش‌های مختلف به این زیبایی می‌شوند یا خستگی و گرسنگی حس‌تان را به خود بد می‌کند. پس در اینگونه مواقع به خود بگویید، «من فقط الان گرسنه یا خسته هستم.» بدین ترتیب می‌توانید احساس زشت بودن‌تان را کنترل کنید.

۵. افراد مغرض و پر از نفرت را از خود دور کنید
برخی از افراد به دلایلی تلاش می‌کنند به نحوی به شما توهین کنند. از این افراد دوری کنید یا حرف‌های مغرضانه و پر از خشم و نفرت‌شان را نادیده بگیرید. وقتی کسی به شما توهین می‌کند، یعنی او خودش مشکل دارد. افراد سالم، شاد و کسانی که احساس امنیت می‌کنند به دیگران توهین نکرده و آن‌ها را آزار نمی‌دهند؛ بنابراین هرگز با اینگونه افراد تعاملی نداشته باشید.

۶. در مورد خودتان حرف‌های خوبی بزنید
با خودتان به‌گونه‌ای رفتار کنید که با دوست مورد علاقه‌تان رفتار می‌کنید. مسلما هیچ وقت دوست‌تان را زشت خطاب نمی‌کنید یا او را به باد انتقاد نمی‌گیرید؛ بنابراین همین‌قدر هم با خودتان مهربان باشید.

از کار‌های دیگری که می‌توانید انجام دهید تا هرگز احساس زشت بودن نکنید، سرگرم شدن با کار‌های مورد علاقه‌تان است و اینکه به دنبال شکوفا کردن استعدادهایتان باشید و به خودتان ثابت کنید که انسان باارزشی هستید. بدین ترتیب عزت نفس‌تان بالا رفته و هرگز احساس زشت بودن نمی‌کنید.

منبع: جامعه ۲۴