رشته علوم و صنایع غذایی

این روزها بشرپی برده است که غذاخوردن تنها برای پاسخ به احساس گرسنگی نیست بلکه رفتاری است که از طریق آن کمبودهای جسم تامین شده و سلامتی تضمین می گردد. برای حفظ این سلامتی نیاز است که انواع ویتامین ها، پروتئین ها ومواد مغذی لازم همیشه در دسترس باشد.طبیعی است که بسیاری از مواد غذایی در همه فصل ها یافت نمی شود این است که فرهنگ نگهداری از غذا برای زمان طولانی به صورت کنسرو جا افتاده است، کنسروهایی که در کارخانه های صنایع غذایی به صورت آماده ونیمه آماده(پخته، منجمد، خشک، افشره و...)تهیه می شود.
 ازسوی دیگر ساختار غذای مصرفی عامه مردم نسبت به گذشته تغییر یافته است، به عنوان نمونه اگر نان در سبد غذایی مردم 50 سال گذشته، بیشترین مورد استفاده را داشته است، امروزه انواع غذاهای دیگر ازجمله ماکارونی سوسیس و کالباس و بسیاری از غذاهای آماده گیاهی و حیوانی سبد غذایی عموم مردم را تشکیل می دهند. همچنین بعضی از مواد غذایی مثل روغن و چای که در گذشته به صورت باز استفاده می شد امروزه در کارخانه های صنایع غذایی در بسته بندی های بهداشتی عرضه می شود.
کارخانه هایی که در تشکیل ونحوه فعالیت آنها متخصصان بسیاری نقش دارند که ازجمله این متخصصان می توان به فارغ التحصیلان رشته علوم وصنایع غذایی اشاره کرد که کنترل کیفیت وبهداشت مواد غذایی بر عهده آنهاست.  
در توضیح این رشته می توان گفت که در هر کارخانه ای هدف، تولید بهترین محصول است. محصولی که از هر جهت مطلوب وبدون عیب و نقص بوده ودر عین حال ضایعات بسیار کمی داشته باشد.
برای رسیدن به این هدف باید بر روی تولید محصول غذایی نظارت وکنترل داشت یعنی از همان ابتدا که ماده خام به کارخانه می آید تازمانی که پس از تغییرات وتبدیلات لازم، بسته بندی شده وبرای عرضه آماده می شود باید محصول مورد نظر کنترل وآزمایش گردد.برای مثال هنگام تهیه بیسکوییت یا کلوچه اززمانی که آرد وارد کارخانه می شود تازمانی که مواد مورد نیاز مثل رنگ وطعم دهنده ها به آن اضافه می گردد و در نهایت ماده مورد نظر پخته می شود باید مرحله به مرحله توسط مسئوولین آزمایشگاه نمونه برداری و آزمایش گردد. که این کار توسط متخصصان علوم و صنایع غذایی شاخه کنترل کیفی انجام می گیرد.  
درواقع دررشته علوم وصنایع غذایی، دانشجویان، تکنولوژی صنایع غذایی مختلف از قبیل صنایع لبنیات ، غلات، گوشت ،روغن، قند، سبزیجات، ومیوه جات رافرامی گیرند.
همچنین درباره صنایع نگهداری مواد غذایی، بسته بندی و کنترل کیفی مواد غذایی آموزش می بینند؛ یعنی دانشجو یاد می گیرد که چگونه طی فرایند هایی، عمر مواد غذایی را ضمن حفظ کیفیت و ارزش غذایی آن، طولانی تر کند.
رشته صنایع غذایی چیست ؟
وضعیت صنعت و بازارکار برای فارغ التحصیلان این رشته :
علوم غذایی عبارتست از مجموعه مرتب و منظم از دانش و فهم ماهیت ترکیب ورفتار مواد غذایی تحت شرایط مختلف است .
علوم پایه و فزیک وشیمی وزیست شناسی و از علوم جدیدتر بیوشیمی و میکروبیولوژی همگی در علوم  غذایی مورد استفاده قرار می گیرند۰
شناسای اجزای تشکیل دهنده یکی رزیم غذایی ، ذخیره و نگهداری مواد غذایی با حداقل نقصان ازش غذایی در حوزه علوم غذایی است و استفاده از این اطلاعات جهت تولید، فراوری ، نگهداری و حمل و نقل در حوزه مهندسی صنایع غذایی است. در واقع یک مهندس صنایع غذایی با تحصیلات عالی در علوم پایه و علوم مربوطه به ماد غذای درامر تولید ، طراحی ، فراوری ، نگهداری و حمل و نقل مواد غذایی فعالیت مینماید
۰ این رشته در گذشته با نام مهندسی کشاورزی – صنایع فرآورده های کشاورزی در دانشگاههای کشور ارائه شده و از سال ۱۳۷۱ به طور رسمی به علوم و صنایع غذایی تغییر نام داده است. کلیه عملیاتی که پس از صید و برداشت محصولات زراعی و باغی و یا ذبح دام انجام شده و مواد خام را به ماده غذایی آماده مصرف تبدیل می کند، شامل روشهای نگه داری، فرآوری، بسته بندی و… زیر مجموعه این گرایش می باشند.
هدف از این رشته، تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند در زمینه هایی چون اجرای عملیات تبدیل مواد غذایی، نگه داری محصولات کشاورزی، کنترل کیفیت، کمک به طراحی و بهینه سازی خطوط تولید در کارخانه های مورد نظر فعالیت کرده هدایت، نظارت و مسوولیت فنی واحدهای تولید فرآورده های مختلف غذایی را بعهده گیرند. نیاز روز افزون جامعه به غذا و رشد بی رویه جمعیت و کاهش منابع غذایی، یکی از مهمترین مسائلی است که توجه دولتمردان، اندیشمندان و محققان را به خود معطوف داشته است.
در این راستا، لزوم استفاده بهینه از منابع غذایی موجود و به کارگیری روشهای مطلوب نگه داری و جلوگیری از ضایعات بی رویه محصولات کشاورزی، تأمین منابع جدید غذایی، بسته بندی مناسب به منظور حفظ و بهبود کیفیت محصولات و …، از جمله مواردی است که اهمیت آن بر هیچ کس پوشیده نیست.
علاوه بر این، رشد و توسعه جوامع و پیشرفت علوم و صنعت، سبب پیدایش عادات و سبک های نوین غذایی شده، به گونه ای که نیاز به تنوع محصولات و پیدایش فرآورده های جدید غذایی و کمک غذایی به شکل روز افزونی احساس می گردد. بدین سبب رابطه مستقیم رشته صنایع غذایی با سلامت مردم و توجه خاص دولت و مردم به کمیت و کیفیت غذایی جامعه و ایجاد کارخانجات جدید صنایع غذایی و …، همگی دلایل بارزی هستند که اهمیت این رشته تحصیلی را نشان می دهند.

* درس های این رشته در طول تحصیل:
دروس پایه: ریاضیات، فیزیک، شیمی عمومی، شیمی آلی، شیمی تجزیه، شیمی فیزیک، بیوشیمی مقدماتی، فیزیولوژی،میکروب شناسی عمومی،آمار،اصول کامپیوتر،انگل شناسی.  
دروس اصلی: بهداشت عمومی،میکروب شناسی مواد غذایی،شیمی مواد غذایی،زبان تخصصی، روش های بررسی وپژوهش،اصول مهندسی وماشین آلات صنایع غذایی،بهداشت کارگاه ها و کارخانجات مواد غذایی،اصول تغذیه ،آب وفاضلاب کارخانجات مواد غذایی،اصول مدیریت،تجذیه مواد غذایی،مسمومیت های غذایی،اصول وروش های نگهداری مواد غذایی،اصول کنترل کیفی وقوانین.  
دروس تخصصی: بیوتکنولوژی در صنایع غذایی،کنترل کیفی مواد غذایی،صنایع روغن،صنایع محصولات قنادی ونوشابه،صنایه شیرو لبنیات،صنایع غلات،صنایع سبزی ومیوه،صنایع گوشت و مرغ وشیلات،صنایع قند، صنایع بسته بندی، سمینار، تاثیر فرآیند بر ارزش غذا، شناخت وکاربرد دستگاه های آزمایشگاهی، کارآموزی.
درس هایی که باید در این رشته دانشجو بخواند : 
۱ آشنایی با کامپیوتر
۲ آمار و احتمالات
۳ اصول طراحی کارخانجات مواد غذایی
۴ اصول عمل آوری خشکبار
۵ اصول مهندسی صنایع غذایی ۶
اصول نگهداری مواد غذایی
۷ اقتصاد و مدیریت صنعتی
۸ اقتصاد کشاورزی
۹ بارداری و زایمان ۴
۱۰ باغبانی عمومی
۱۱ بسته بندی مواد غذایی ۱۲
بهداشت و ایمنی کارخانه
۱۳ بیوشیمی عمومی
۱۴ تجزیۀ مواد غذایی
۱۵ تصفیه آب و فاضلاب
۱۶ تغذیه
۱۷ تغذیه درمانی
۱۸ تکنولوژی نوشابه های صنعتی و سنتی
۱۹ تکنولوژی روغن
۲۰ تکنولوژی غلات
۲۱ تکنولوژی قند
۲۲ دامپروری عمومی
۲۳ رسم فنی ۱
۲۴ ریاضیات ۱
۲۵ ریاضیات ۲
۲۶ زراعت عمومی
۲۷ زراعت نباتات صنعتی
۲۸ زیست شناسی
۲۹ سردخانه و انبار
۳۰ سمینار
۳۱ شیمی آلی
۳۲ شیمی تجزیه
۳۳ شیمی عمومی
۳۴ شیمی فیزیک
۳۵ شیمی مواد غذایی
۳۶ صنایع لبنیات
۳۷ صنایع تخمیری
۳۸ صنایع گوشت و شیلات
۳۹ عملیات کشاورزی
۴۰ عملیات کارگاهی
۴۱ فیزیک الکتریسیته و مغناطیس
۴۲ فیزیک عمومی
۴۳ گیاهشناسی ۱(فیزیولوژی و تشریح )
۴۴ مسئله خصوص
۴۵ میکروبیولوژی عمومی
۴۶ میکروبیولوژی مواد غذایی
۴۷ کارآموزی
۴۸ کنترل کیفی مواد غذایی
۴۹ کنسروسازی  
برای کسب موفقیت در طی دوره تحصیلی و امکان ادامه تحصیل در این رشته، داوطلب باید از توان و دانش بالا در دروس شیمی و زیست شناسی و ریاضی برخوردار باشد. در ضمن از آن جا که زمینه اشتغال متخصصان این رشته بیشتر در کارخانجات اعم از آزمایشگاه و خط تولید است، داوطلب باید از توان جسمی مطلوب و نیز دقت کافی بهره مند باشد.  
 توانایی های لازم: تواناییهای فارغ التحصیلان فارغ التحصیلان رشته مهندسی علوم و صنایع غذایی پس از پایان تحصیلات، بسته به تواناییهای فردی و علمی خود، می توانند مسوولیتهای متفاوتی نظیر: مدیریت تولید کارخانجات لیت فنی، مسوولیت آزمایشگاهها، انجام فعالیت های تحقیقاتی برای بهبود کیفیت تولیدات غذایی، ساخت محصولات جدید، افزایش تولید، کاهش ضایعات، بسته بندی و … ارائه مشاوره علمی به واحدهای تولیدی و فعالیتهای دیگر را بر عهده گیرند. بدیهی است که نقش متخصصان این رشته در جلوگیری از اتلاف سرمایه های ملی، با کاهش ضایعات کشاورزی از طریق تبدیل آنها به فرآورده های غذایی مطلوب و مورد تأیید استانداردهای جهانی و ارزآوری از طریق صادرات این محصولات بر هیچ کس پوشیده نیست.  راز موفقیت دانشجوی این رشته دردست یابی به فرآورده های جدید وعرضه آن به بازار و قابلیت توافق وسازش با تقاضای مشتریان است وچنین کاری نیاز به کوشش وتلاش بسیار دارد. ازسوی دیگر دانشجوی این رشته باید آمادگی کاردرشهرهای کوچک یا حومه شهرهای بزرگ را داشته باشد چون بیشتر کارخانه های صنایع غذایی خارج از شهرهای بزرگ یا در شهرهای کوچک مستقر هستند.
دروس مهم و پایه در این رشته نیز شامل شیمی، زیست شناسی (شاخه  میکروبیولوژی) و آمارو احتمالات می شود.

موقیعیت شغلی در ایران:   در کشوری که باید مواد غذایی رابرای بیش از60 میلیون جمعییت را تامین کرد، هیچ وقت در انزوا قرارنخواهد گرفت برای همین فارغ التحصیل این رشته اگرآمادگی کاردرکارخانه یا کارگاه را داشته باشد کارخانه هایی که بیشتر درحومه شهریا شهر های کوچک واقع شده است – فرصت شغلی مناسبی به دست خواهد آورد. درضمن فارغ التحصیل علوم وصنایع غذایی می تواند بااستفاده از سرمایه شخصی یا مشارکت با فردی که سرمایه مورد نیاز را دارد،واحد تولیدی خصوصی ایجاد کند.کاری که تعدادی از فارغ التحصیلان این رشته انجام داده اند وموفق نیزشده اند.