رشته مامایی

نقشی که ماماها در آماده کردن زنان برای زایمان می‌کنند، باعث می‌شود که آن‌ها در تمام مراحل بارداری، زایمان و دوره اولیه پس از زایمان حضور اساسی داشته باشند. شما متخصص زایمان خواهید بود و بنابراین مسئولیت‌های شما متنوع است. به عنوان یک مامای واجد شرایط، شما مراقبت‌های کامل قبل از تولد را انجام می‌دهید، مراقبت از زنان دارای بارداری پرخطر را شناسایی، ارجاع داده و هماهنگ می‌کنید و از آن‌ها در حین زایمان پشتیبانی می‌کنید و به مادران جدید آموزش می‌دهید که چگونه از نوزاد خود تغذیه و مراقبت کنند. شما در زمینه‌های مختلفی با زنان کار خواهید کرد، بنابراین برای برقراری ارتباط و پشتیبانی از افراد مختلف در موقعیت‌های مختلف باید با اعتماد به نفس کافی همراه باشید.

 

مامایی حرفه‌ای در زمینه بهداشت و سلامت است که با بارداری، زایمان و دوره پس از زایمان در ارتباط است و با سلامت جنسی و تولید مثل زنان در طول زندگی خود، سروکار دارد. در بسیاری از کشورها، مامایی یک حرفه پزشکی است (ویژه تحصیلات تخصصی مستقل و مستقیم آن؛ نباید آن را با تخصص پزشکی اشتباه گرفت، که بستگی به آموزش عمومی قبلی دارد) ) یک متخصص مامایی به عنوان ماما شناخته می‌شود.

 

یکی از اشتباهات عوام این است که فکر می‌کنند آنچه امروز به نام رشته مامایی معروف است، ادامه‌ همان مامایی سنتی است. اما باید توجه کرد که مامایی دانشی است که بر مشاهده، ‌ آموزش، پیشگیری، تحقیق، تشخیص و درمان استوار شده است. فعالیت متخصصان این رشته از قبل از حاملگی شروع شده و تا پس از زایمان و ۶ سالگی کودک ادامه پیدا می‌کند. ماما یا Midwife شخصی است که این رشته آموزشی را گذرانده و توانایی نظارت و مراقبت زن در دوره حاملگی، زایمان و بعد از زایمان و حتی مراقبت از نوزاد را دارد.

هدف رشته مامایی
هدف از علم و رشته مامایی، در درجه اول سلامت مادر و نوزاد است. در گذشته علم مامایی تنها قادر به شنیدن صدای قلب جنین و رشد ظاهری او بود. اما با پیشرفت تکنولوژی و ورود آن به حوزه مامایی، امروزه می‌توان اطلاعات دقیق‌تری از حیات و سیر تکامل جنین به دست آورد. همچنین به لطف تکنولوژی، امروزه تشخیص خطرات احتمالی‌ای که ممکن است زندگی جنین و مادر را تهدید کند، به حداقل رسیده و در صورت لزوم با اقدامات سریع پزشکان این مشکل رفع می‌شود.

شرح وظایف یک ماما
- مشاوره و راهنمایی خانواده در مورد بهداشت ازدواج، بهداشت نسل‌، مسائل دوران بارداری و بعد از زایمان و تنظیم خانواده
- ارائه مشاوره و آموزش‌های لازم در زمینه مسائل بارداری به زنان غیرباردار
- گرفتن شرح حال و انجام معاینات فیزیکی کامل مشاوره، آموزش موارد و مشکلات موجود در بیماری های دوران بارداری
- درخواست آزمایش تشخیص بارداری، درخواست سونوگرافی، درخواست آزمایشات معمول حین بارداری و ارجاع موارد غیرطبیعی به پزشک متخصص
- اندازه‌گیری منظم فشارخون، بررسی ارتفاع رحم و رشد جنین، سمع صدای قلب به صورت دوره‌ای تجویز داروهای مجاز در بارداری
- انجام کورتاژ در صورت لزوم درمان عفونت‌ها پذیرش زائو در اتاق درد و زایمان توسط ماما
- کشیک معاینات مکرر و ثبت پیشرفت‌های زایمانی در فرم مخصوص و اطلاع به پزشک فوریت‌های پزشکی
- کنترل علائم حیاتی مادر انجام مراحل مختلف زایمان در بیماران سزارین (توجه: جراحی سزارین وظیفه پزشک متخصص است نه یک ماما)
- تکمیل پرونده مادر و نوزاد و صدور گواهی ولادت و اجازه انتقال مادر به بخش
- درخواست آزمایشات مورد نیاز برای نوزادان متولد شده
- اجازه ترخیص در مورد مادران با زایمان طبیعی بعد از انجام معاینات لازم


چه کسانی مناسب تحصیل در رشته مامایی هستند؟
در سال‌های اخیر، دانشجویان با استعداد زیادی وارد رشته مامایی شده‌اند. اما بسیاری از داوطلبان هم هستند که بدون هیچ آگاهی انتخاب رشته می‌کنند که در نهایت برخی در نیمه راه انصراف می‌دهند و برخی هم بدون علاقه به راه ادامه می‌دهند و در آینده هم پزشک کار بلدی محسوب نمی‌شوند.

پس در این قسمت به سراغ این مطلب می‌رویم که افراد با چه استعداد ذاتی می‌توانند در این رشته موفق شوند:
اولین نکته حائز اهمیت این است که بدانید رشته مامایی تنها از بین داوطلبان زن پذیرش دانشجو دارد.
دومین نکته‌ای که بهتر است همین ابتدا بدانید این است که، در دوران دانشجویی و مخصوصأ در ترم‌های نخست سال‌های اول ورود به دانشگاه، دانشجویان ابتدا باید در بیمارستان‌ها، کارها و خدمات ابتدایی پرستاری را انجام دهند. این موضوع یکی از مهم‌ترین عواملی محسوب می‌شود که دانشجویان را به سمت انصراف از رشته و یا تغییر رشته سوق می‌دهد. چرا که گذراندن این واحدها برای برخی کسر شأن است و موجب سرخوردگیشان می‌شود. پس بهتر است اگر سودای یک شبه پزشک شدن را در سر دارید، یک بار دیگر به غرور خود مراجعه کنید، صلاح و مشورت‌های لازم را انجام دهید و بعدأ ادامه مطلب را از سر بگیرید.
سومین موردی که باید بدانید این است که، یک دانشجو و فارغ التحصیل رشته مامایی باید از حوصله و صبر بسیار بالا یا به قول معروف صبر ایوب برخوردار باشد. علت این مورد کاملأ مشخص است. چرا که در علم مامایی شما با جان دو انسان یعنی مادر و فرزند روبرو خواهید بود و داشتن روحیه انسان‌ دوستانه در این شرایط است که متجلی می‌شود.

همچنین فردی که در حال زایمان است، ممکن است تعادل روحی و رفتاری مناسبی نداشته باشد، اینجاست که صبر ایوب به ماماها کمک می‌کند تا علاوه بر حفظ روحیه خود به فرد مورد نظر نیز روحیه و آرامش خاطر لازم را ارائه دهد. نکته بعدی این است که، رشته مامایی نیز مانند رشته پزشکی و پرستاری نیازمند یک فرد منضبط، با علاقه و با احساس مسئولیت است. چرا که یک شخص کم تحمل نمی‌تواند در برابر فریادها و دردهای یک فرد در حال زایمان کنترل اوضاع را برعهده گرفته و هم زمان پاسخگوی نیازهای فرد مقابل باشد. و آخرین مورد این است که، دانشجویان و در کل، فرد فارغ التحصیل رشته مامایی باید تحمل رویارویی با خون و خون‌‌ریزی داشته، ظرفیت شب کاری و کار در بیمارستان داشته و از همه مهم‌تر باید به دروس عملی علاقه‌مند باشد. چرا که حفظیات و دروس تئوری در رشته مامایی خیلی محدود است و دروس بیشتر جنبه عملی دارند.

مشخصات دوره رشته
مدت زمان مقطع‌ کاردانی‌ این رشته ۲ سال‌ و در دوره‌ کارشناسی‌ ۴ سال‌ است تعداد واحدهای‌ درسی‌ که‌ دانشجو در مقطع‌ کارشناسی‌ می‌گذراند حدود ۱۳۵ واحد است‌ که‌ ۲۰ واحد به دروس‌ عمومی‌، ۲۰ واحد دروس‌ پایه‌، ۱۷ واحد دروس‌ اصلی‌، ۶۲ واحد دروس‌ تخصصی‌ و ۱۶ واحد به کارآموزی‌ اختصاص می‌یابد. کارشناسی ارشد مامایی نیز حدود ۳۲ واحد است که ۱۶ واحد به دروس اختصاصی اجباری و ۱۰ واحد به دروس اختصاصی اختیاری و پایان نامه اختصاص یافته است. شایان ذکر است در مقطع‌ ‌ ارشد دارای‌ دو گرایش‌ بهداشت‌ مادر و کودک‌ و همچنین گرایش‌ آموزش‌ مامایی‌ است. خوشبختانه علاقه‌مندان به این رشته در ایران می‌توانند تا مقطع دکتری به ادامه تحصیل در این رشته بپردازند. تخصص دکتری این رشته تخصص در بهداشت باروری است.

ویژگی‌های شخصیتی ماما

عشق و علاقه بالا به شغل
روابط عمومی بالا
اعتماد به نفس بالا
صبر و حوصله بالا
تصمیم‌گیری سریع و درست در شرایط بحرانی
مهارت‌های کار تیمی قوی
آرامش در شرایط پراسترس
استقامت فیزیکی و ذهنی
توان استفاده از دستگاه‌های پزشکی مربوط به شغل

 

توصیه به زنان باردار برای موضوعاتی چون تغذیه سالم
توضیح در مواردی مانند به دنیا آوردن بچه در بیمارستان ، تولد طبیعی یا انواع تسکین درد
برگزاری کلاس‌های آموزشی درمورد بارداری و پدر و مادر شدن
بررسی سلامت مادر و کودک در طول بارداری
کنترل کودک در طول مراحل زایمان
تسکین درد و توصیه‌هایی در مورد روش‌های مدیریت درد
انجام عمل زایمان (طبیعی)
تماس با دکتر متخصص در هنگام روبرو شدن با هر مشکل
اهنمایی و مشاوره بهداشتی زنان و دختران
راهنمایی زنان در امر تنظیم خانواده

دروس پایه

سلول شناسی و بافت شناسی
ایمنی شناسی
بیوشیمی
میکروب شناسی نظری
تشریح
انگل شناسی
قارچ شناسی
میکروب شناسی عملی
فیزیولوژی

آسیب‌شناسی عمومی
آسیب‌شناسی اختصاصی
نوزادان
اصول خدمات بهداشت جامعه
کارآموزی نوزادان
داروشناسی عمومی
بیماری‌های کودکان
کارآموزی بیماری‌های کودکان
اصول و فنون پرستاری و مامایی و روش کار در اتاق عمل و زایمان
نشانه شناسی و معاینات فیزیکی
کارآموزی اصول و فنون پرستاری و مامایی و روش کار در اتاق عمل و زایمان
کارآموزی نشانه شناسی و معاینات فیزیکی
آمار حیاتی
فیزیوپاتولوژی و بیماری‌های داخلی
روان شناسی عمومی، روانشناسی زن و خانواده
اصول اپیدمیولوژی و مبارزه با بیماری‌ها
زبان انگلیسی تخصصی
فیزیوپاتولوژی و بیماری‌های جراحی
اصول تغذیه مادر و کودک
کارآموزی بیماری‌های داخلی و جراحی
تاریخ، اخلاق، قوانین و حقوق در مامایی
ارتباطات، آموزش، بهداشت و مشاوره در بهداشت مادر و کودک و باروری
حقوق و پزشکی قانونی در مامایی
بهداشت مادر و کودک و باروری
کارآموزی و پزشکی قانونی در مامایی
مدیریت و ارتقاء کیفیت در بهداشت مادر و کودک
جنین شناسی
کارآموزی بهداشت باروری،مادر و کودک و تنظیم خانواده
ژنتیک
اصول روانپزشکی در مامایی
بارداری و زایمان
بارداری طبیعی
اختلالات عملکرد جنسی
کارآموزی بارداری طبیعی
رادیولوژی، سونولوژی و الکترولوژی در مامایی و زنان
زایمان طبیعی، ایمن و فیزیولوژیک و روش‌های کاهش درد زایمان
اصول مدیریت و کاربرد آن در مامایی
کارآموزی زایمان طبیعی
بیماری‌های زنان و ناباروری
بارداری و زایمان غیر طبیعی
کارآموزی بیماری‌های زنان
کارآموزی زایمان طبیعی و غیر طبیعی
بیماری‌های داخلی و جراحی در بارداری و زایمان

دانشگاه علوم پزشکی تهران
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
دانشگاه علوم پزشکی ایلام
دانشگاه علوم پزشکی ایران
دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
دانشگاه علوم پزشکی بم
دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان
دانشگاه علوم پزشکی جیرفت
دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور
دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
دانشگاه علوم پزشکی بجنورد
دانشگاه علوم پزشکی بابل
دانشگاه علوم پزشکی بیرجند
دانشگاه علوم پزشکی تبریز
دانشگاه علوم پزشکی زابل
·دانشکده علوم پزشکی شوشتر
دانشگاه علوم پزشکی شاهرود
دانشگاه علوم پزشکی سبزوار
دانشگاه علوم پزشکی زنجان
دانشگاه علوم پزشکی شیراز
دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد
دانشگاه علوم پزشکی همدان
دانشگاه علوم پزشکی مشهد
دانشگاه علوم پزشکی مازندران
دانشگاه علوم پزشکی قم
دانشکده علوم پزشکی ایرانشهر
دانشکده علوم پزشکی کردستان
دانشگاه علوم پزشکی ارومیه
دانشگاه علوم پزشکی اردبیل
دانشگاه علوم پزشکی اراک
دانشگاه علوم پزشکی قزوین
دانشگاه علوم پزشکی بوشهر
دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس
دانشگاه علوم پزشکی تربت حیدریه
دانشگاه علوم پزشکی کاشان
دانشگاه علوم پزشکی گلستان
دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه
دانشگاه علوم پزشکی کرمان
دانشگاه علوم پزشکی لرستان
دانشگاه علوم پزشکی گیلان
دانشکده علوم پزشکی گناباد
دانشگاه علوم پزشکی یزد
دانشگاه علوم پزشکی یاسوج
 

آینده شغلی و درآمد
از جمله فرصت‌های شغلی برای فارغ التحصیلانی که نسبت به انتخاب رشته مامایی اقدام می‌کنند می‌توان به فعالیت در مراکز بهداشتی و طرح پزشک خانواده، بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها، درمانگاه‌ها، مدارس، کارشناس بهداشت خانواده اشاره کرد.

همچنین کارشناسان مامایی می‌توانند به عنوان سرپرست و مدیر بخش‌های درمانی و سوپروایزر آموزشی در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی- درمانی مشغول شوند که بیشتر شاغلین آن دارای مدرک کارشناسی ارشد مامایی هستند. میزان درآمد یک ماما نیز کاملا به مرکزی که مشغول به کار است بستگی دارد و به همین دلیل میزان درآمد ماماها متفاوت است.

آیا رشته مامایی در ایران اشباع شده است؟
در برهه خاصی از زمان و برای مدت کوتاهی، شمار دانشجویان رشته مامایی اشباع شد. اما با اجرای طرح تحول نظام سلامت نیاز به فارغ التحصیلان رشته مامایی بار دیگر در کشور افزایش یافت. در طرح تحول نظام سلامت، ترویج زایمان طبیعی در دستور کار قرار گرفته شد و این موضوع نیاز ما را به جامعه ماما افزایش می‌دهد و باید ماماها بعد از فارغ التحصیلی به پشتوانه توان‌مندی‌های خود در کار درمان به اشتغال بپردازند.


معرفی رشته مامایی از طریق گفت‌و‌گو با دانشجویان

آیدا غفاری، دانشجوی کارشناسی رشته‌ی مامایی دانشگاه تهران

1. رشته مامایی را در چند سطر معرفی کنید.
مامایی دانشی است که بر مشاهده،‌ آموزش، پیشگیری، تحقیق، تشخیص و درمان استوار شده است. فعالیت متخصصان این رشته از قبل از بارداری شروع شده و تا پس از زایمان و ۶ سالگی کودک ادامه پیدا می‌کند. ماما شخصی است که این رشته‌ی آموزشی را گذرانده و توانایی نظارت و مراقبت، توصیه به زنان در دوران بارداری، زایمان و دوره بعد از زایمان، هدایت زایمان‌ها با مسئولیت خود و مراقبت از نوزاد و شیرخوار و کودک زیر ۶ سال را دارد. این مراقبت شامل پیشگیری، کشف حالات غیر طبیعی در مادر و کودک، فراهم ساختن کمک‌های پزشکی و اجرای اقدامات اورژانس در نبود کمک پزشکی است.

2. آیا موفقیت در این رشته نیاز به روحیه و توانمندی‌های خاصی دارد؟
رشته‌ مامایی عشق، علاقه، صبر و حوصله‌ بسیار بالایی می‌خواهد؛ چون یک خانم در حال زایمان شرایط بسیار حساسی دارد و بسیاری از حرف‌ها یا حرکاتش در اختیار خودش نیست و یک ماما باید در حد امکان با صبر و حوصله بسیار به او آرامش و قوت قلب بدهد و توجه داشته باشد که مسئولیت جان دو نفر یعنی مادر و جنین را بر عهده دارد. همچنین یک ماما باید بسیار باهوش و نکته‌ سنج باشد و از مقابل مسائل هر چند کوچک به سادگی نگذرد؛ زیرا خیلی از مسائل یا علائم کوچکی که در هنگام بارداری یا زایمان ظاهر می‌شود، در صورت عدم توجه می‌تواند خطرات جانی برای نوزاد یا مادر به دنبال داشته باشد. دانشجوی این رشته باید به کار عملی نیز علاقه‌مند باشد چون دروس این رشته بیشتر عملی است و کمتر جنبه تئوری دارد.

3. واحدهای درسی این رشته در دانشگاه چیست؟
مامایی مانند سایر رشته‌های پیراپزشکی شامل دروس علوم پایه و دروس اختصاصی است. دروس اختصاصی شامل بارداری و زایمان، بیماری‌های زنان، بهداشت مادر و کودک، نوزادان و بیماری‌های مربوطه، داخلی جراحی، کودکان و ...است. از ترم دوم نیز دوره‌های کارآموزی آغاز می‌شود.

4. مدت زمان طرح در این رشته چه قدر است؟
مدت طرح دو سال است، اگه طرح در مرکز استان گذرانده شود 2 سال و اگر طرح در روستا و مناطق محروم گذرانده شود 1 سال است. در واقع بسته به محلی که کار می کنیم متفاوت است.


ادیبه کریمی، دانشجوی کارشناسی ارشد رشته‌ مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران

1. گرایش‌های کارشناسی ارشد رشته‌ی مامایی چیست؟
گرایش‌های ارشد شامل دو دسته کلی مشاوره در مامایی و آموزش در مامایی که خود شامل پنج زیرگروه پزشکی قانونی، مامایی جامعه نگر، بهداشت مادر و کودک، آموزش مامایی و مدیریت در مامایی است.

2. مهارت‌ها و توانایی‌های کسب شده پس از فراغت از تحصیل در این رشته چیست؟
انجام عمل زایمان طبیعی، درمان عفونت‌ها، معاینه فیزیکی نوزاد، گرفتن و تحلیل تست پاپ اسمیر، تست های prenatal و تحلیل آن‌ها، تحلیل آزمایش‌های کامل مادر باردار، آموزش های بعد از زایمان و...

3. وظایف یک ماما در محیط کار چیست؟
برگزاری کلاس‌های آموزشی درمورد بارداری و پدر و مادر شدن، بررسی سلامت مادر و کودک در طول بارداری، کنترل کودک در طول مراحل زایمان، تسکین درد و توصیه‌هایی در مورد روش‌های مدیریت درد، انجام عمل زایمان (طبیعی)، تماس با دکتر متخصص در هنگام روبرو شدن با هر مشکل، راهنمایی و مشاوره بهداشتی زنان و دختران و راهنمایی زنان در امر تنظیم خانواده از جمله وظایف یک ماما است.

4. بازار کار و شرایط شغلی این رشته در ایران چگونه است؟
یک ماما می‌تواند در مراکز بهداشتی و طرح پزشک خانواده، بیمارستان‌ها، زایشگاه‌ها و درمانگاه‌ها به عنوان مربی خدمات بهداشتی، مربی بهداشت مدارس و کارشناس بهداشت خانواده مشغول به کار شود. فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد نیز می‌توانند تحت عنوان سرپرست و مدیر بخش‌های درمانی سوپروایزر آموزشی در بیمارستان‌ها و ستادهای بهداشتی درمانی فعالیت کنند.

5. آیا امکان ادامه تحصیل در این رشته در خارج از کشور وجود دارد؟
چگونه؟ کشور های سوئد و انگلیس برای تحصیل و اشتغال در رشته‌ی مامایی ایده‌آل هستند. 6. مزیت این رشته نسبت به سایر رشته های پیراپزشکی چیست؟ یکی از مهم‌ترین مزایای این رشته استقلال است. پس از گذراندن دوره‌ی کارشناسی در این رشته می‌توان مطب پزشکی ثبت کرد و به طور مستقل فعالیت نمود. سایت کانون