کتابهای روانشناسی باید شنا کردن را بیاموزند
فرید قاهری (مترجم) در گفتوگو با خبرنگار ایلنا، در توضیح چرایی انتخاب «ذهن سالم، بدن سالم» برای ترجمه گفت: سال ۸۱ از دانشگاه صنعتی شریف فارغالتحصیل شدم و برای ادامه تحصیل به آمریکا رفتم. در آمریکا چون روانشناسی از علاقهمندیهایی اصلی و همیشگی من بوده و هست، کتابهایی را که همکاران خارجی در این حوزه معرفی میکردند مطالعه میکردم. وقتی کتاب «ذهن سالم، بدن سالم» به دستم رسید به قدری برایم شیرین بود و مستند مسائل علمی روانشناسی را مطرح میکرد که سه الی چهار بار آن را خواندم. کتاب در کتابخانهٔ من ماند تا اینکه دو سال پیش کتاب مذکور دوباره جلوی چشمم قرار گرفت و دوباره جذبم کرد. با مطالعهٔ دوباره کتاب احساس کردم که «ذهن سالم، بدن سالم» در زندگی من تاثیرات مثبت قابل توجهی گذاشته است و همین امر انگیزهای شد تا کار ترجمهٔ کتاب را شروع کنم و به هموطنانم هم امکان خواندن این کتاب را بدهم و این اطلاعات مفید و تاثیرگذار را به دیگران نیز منتقل کنم. توجه، دقت و تلاشهای تیم حرفهای انتشارات کتاب آمّه و جناب آقای آموزگار هم کمک شایان توجهی کردو این هدف تحقق یافت.
قاهری ادامه داد: داستان کتاب «ذهن سالم، بدن سالم» در واقع داستان مردمانی است که در کنار یک رودخانه زندگی میکردند و علی رغم زندگی سالم و آرامی که داشتند همواره با مشکل غرق شدن شهروندان در رودخانه دست و پنجه نرم میکردند. اهالی چارهٔ کار را در افزایش نیروهای امدادی و آمبولانس و... دیده بودند و این تلاشها بخش عمدهای از هزینهها، فکرو وقت آنها را به خودش اختصاص میداد تا اینکه یک نفر سوالی مطرح کرد: «چرا به اهالی شنا کردن آموزش نمیدهیم؟»
این مترجم اضافه کرد: درواقع این کتاب روشی خودآموز است برای یادگیری پیشگیری از بیماریها و مشکلات جسمی و روانی (در رودخانه نیافتادن) از یک طرف، و اینکه در صورت مواجهه با مسئله، فرد بتواند سریعتر به شرایط روز اول بازگردد (شنا کردن و نجات یافتن). مهارتهای این کتاب مثل مهارت رانندگی هستند، که ۵ روزه آنها را یاد میگیریم و ۵۰ سال از آنها استفاده میکنیم.
او همچنین در تکمیل نکاتی دربارهٔ کتاب یادآور شد: «ذهن سالم، بدن سالم» به سفارش یک موسسهٔ خدمات درمانی در آمریکا و توسط یک پزشک برجسته، و یک محقق به نامروانشناسی (دیوید سوبل و رابرت اورنشتاین) تهیه شده است. آثار رابرت اورنشتاینامروز به مرز ۶ میلیون تیراژ میرسد و کتابهای وی به ۱۲ زبان مختلف ترجمه شده است. از میان جوایز وی میتوان به جایزهٔ یونسکو به پاس خدمت به علم روانشناسی اشاره کرد. دیوید سوبل و رابرت اورنشتاین ۱۵ سال را صرف نوشتن کتاب «ذهن سالم، بدن سالم» کردهاند و اطلاعات مستندی را از بیش از ۶۰۰مرکز خدمات درمانی و بیمارستان برای این کتاب جمعآوری کردهاند تا سطح آگاهی و علمی جامعهٔ خود را بالا ببرند و خودمراقبتی روانی و جسمی را بین افراد جامعه رواج دهند تا مردم بتوانند به جای صرف هزینههای درمانی هنگفت به طور اساسی و ریشهای، حل مشکلات خود را شخصاً به دست بگیرند.
مترجم «ذهن سالم، بدن سالم» سپس در پاسخ به این سوال که خوانندگان علاقهمند به کتابهای حوزهی روانشناسی با وجود بازار تجاری و آشفتهٔ این آثار چگونه به گزینش و انتخاب این کتابها بپردازند، بیان کرد: از دید من اکنون که در عصر علم و تکنولوژی زندگی میکنیم و به اندازه کافی اطلاعات علمی و تجربی مستند در دسترس داریم، نیازی به ملاک قرار دادن نظرات شخصی افراد در حوزههای علمی نداریم. خوانندهی علاقهمند به کتابهای روانشناسی بهتر است کتابی را انتخاب کند که پایههای علمی و تحقیقاتی مستند و ثابت شده داشته باشد. در همین کتاب «ذهن سالم، بدن سالم» هر چند صفحه یک بار نتیجهی پژوهشها و آزمایشهای مرتبط با مباحث مطرح شده در اختیار خواننده قرار میگیرد. به عبارت دیگر نکات و موضوعاتی که نویسنده بر آنها تاکید میکند، متکی به نظرات شخصی نبوده و با در نظر گرفتن پایههای علمی و پژوهشی نگاشته شده است.
قاهری افزود: یک کتاب روانشناسی علاوه بر علمی بودن میبایست به خواننده راهکار عملی ارائه دهد. در برخی از کتابهای موجود در بازار ۴۰۰-۳۰۰ صفحه مطلب میخوانیم بدون اینکه به هیچ راهکار و تمرینی برخوریم که آموختههای کتاب را ماندگار کند. علاوه بر اینها نکات مطرح شده باید خلاصه ولی جامع باشند. در زندگی امروز ما فرصت کافی وجود ندارد که بخواهیم مطالب طولانی و غیرمنسجم را تا انتها بخوانیم. برای مثال حتی در پیامهای تلگرامی هم وقتی نوشتهای طولانی میشود خیلی از افراد اصلا آن را نمیخوانند و از آن عبور میکنند. یک نویسنده، آن هم در حوزهٔ تخصصی مثل روانشناسی علاوه بر نکاتی که ذکر شد باید این توانایی را داشته باشد که موضوع را سریع و بدون حاشیهرفتن برای خواننده باز کند. درثانی ارائه تمرینهایی خودآموز برای نهادینه شدن آموزشها و مهارتهای زندگی نیز از دیگر ویژگیهای مهمی است که یک کتابروانشناسی مفید بهتر است داشته باشد. «ذهن سالم، بدن سالم» هم دقیقا از این ویژگی استفاده کرده و در طول فصلها برای خواننده خودآزمایی هایی درنظر گرفته است.
او به چرایی اهمیت خودآموز بودن کتابهای حوزهٔ روانشناسی مثبت و مهارت زندگی نیز اشاره کرد و گفت: به نظر من کتابهایی مفیدتر هستند که خواننده را به سمت خودیادگیری و کمترین ارجاع به دیگران هدایت کند. خیلی از ما مسائل و مشکلاتی داریم که شاید راحت نباشیم با دیگران دربارهاش صحبت کنیم. کتابهایی مثل این به خواننده کمک میکند که بتواند مشکلش را شخصا مدیریت کند.
این مترجم ملموس بودن مطالب را دیگر لازمهٔ کتابهای روانشناسی مثبت و مهارت زندگی دانست و تاکید کرد: یکی از راههای ملموس کردن کتابهای مهارت زندگی و روانشناسی مثبت ارائهٔ مثالهای قابل لمس است. مثالهای متناسب با موضوع به خواننده کمک میکند که ارتباط بهتری با کتاب و محتوای آن برقرار کند. در هر صورت خوشحالم که کتابهای روانشناسی راه خود را در ایران باز کردهاند و مردم به تاثیر شگفت انگیز آثاری که مهارتهای زندگی را به آنها آموزش میدهد واقف شدهاند. وقتی یک کتاب روانشناسی به چاپ ۳۵ میرسد جای خوشحالی دارد که جامعه به این درک رسیده تا با خواندن و مطالعه، به دنبال رشد شخصیتی، تسلط بر زندگی و افزایش آرامش و شادابی خود باشد.
قاهری که جلد دوم کتاب «ذهن سالم، بدن سالم» را نیز در دست ترجمه دارد، دربارهٔ جلدهای بعدی این کتاب گفت: جلد اول «ذهن سالم، بدن سالم» به تندرستی، شادابی و آرامش کلی پرداخته و جلد دوم به مشکلات متداولتر اکثر جوامع مثل اضطراب، افسردگی، خشم، کمبود وقت، بیخوابی، کنارآمدن با سوانح و فجایع، اعتیاد و دردها و بیماریهای مزمن را شامل میشود. بعد از پایان ترجمهٔ جلد دوم کار روی جلد سوم و پایانی این مجموعه را آغاز میکنم. البته اصل کتاب یک جلدی و قطور بود که در ایران به صورت مجلد سه جلدی زیر چاپ خواهد رفت.
کتاب «ذهن سالم، بدن سالم» در ۳۰۳ صفحه با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و قیمت پشت جلد ۱۹ هزار تومان به تازگی توسط انتشارات کتاب آمه منتشر شده است. مجید صفارینیا (رییس انجمن روانشناسی اجتماعی ایران) و محمد مجد این کتاب را مطالعه کردهاند و نظرات این دو کارشناس روانشناسی در پیشگفتار و انتهای کتاب هم منعکس شده است.