نقد آزمون سراسري دكتري از سوی یک استاد دانشگاه
بيم آن مي‌رود كه روش جديد نرخ مهاجرت نخبگان را افزايش دهد آزمون دكتري نمي‌تواند عادلانه تمام تخصص‌ها راپوشش دهد
استاد دانشكده برق دانشگاه صنعتي شريف با تشريح نقدهاي مطرح در زمينه آزمون دكتري، گفت: بيم آن مي‌رود كه روش جديد آزمون دكتري و پذيرش آن، روند و نرخ مهاجرت نخبگان را افزايش دهد چرا كه برخي از دانشجويان نخبه به اميد كاركردن با اساتيد و ادامه تحصيل در دانشكده و دانشگاه خود در كشور مانده‌اند. دكتر فروهر فرزانه در گفت‌وگويي تفضيلي با خبرنگار صنفي آموزشي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، با اشاره به طرح اجراي آزمون نيمه متمركز دكتري كه به تصويب وزارت علوم رسيده است، اظهاركرد: اين موضوع پرسش‌هايي را در ميان دانشجويان دكتري و اعضاي هيات علمي دانشگاهها به وجود آورده است كه مي‌توان نكات و نقدهايي را نسبت به آن طرح كرد. وي با اشاره به اهم موضوعات و نقدهاي مطرح در زمينه آزمون نيمه متمركز دكتري در ابتدا با بيان اينكه عدالت آموزشي ايجاب مي‌كند كه هر كس به فراخور توان و استعداد خويش به تحصيل و پژوهش بپردازد، عنوان كرد: در زمينه‌هاي علمي هرگونه يكسان سازي و تساوي را نبايد با عدالت اشتباه گرفت. وي افزود: در علم ما مساوات نداريم و هر دانشجويي با توجه به توان خود بايد در دانشگاهها و موسسات آموزشي گوناگون ادامه تحصيل دهد. اين استاد دانشگاه گفت: آزمون‌هاي سراسري دقت لازم براي تفكيك استعدادها را بر مبناي علايق را ندارد و منجر به در هم ريختگي استعدادها مي‌شود و هر استعدادي الزاما در نقطه مناسب، با فرد مناسب يا زمينه تخصصي مناسب پرتاب نخواهد شد.
تجارب جهاني، برگزاري آزمون دوره دكتري به صورت متمركز را نشان نمي‌دهد وي با اذعان به اين نكته كه تجارب جهاني و بشري در هيچ كجاي دنيا برگزاري آزمون دوره دكتري براي دانشگاهها و موسسات آموزش عالي يك كشور به صورت يكجا يا متمركز را نشان نمي‌دهد، با طرح سوالي تصريح كرد: در حالي كه در مجلس شوراي اسلامي طرح حذف آزمون سراسري در مقطع كارشناسي به تصويب رسيده و مورد تاييد شوراي نگهبان قرار گرفته و مقرر است به زودي اجرايي شود. چگونه تصويب اجراي آزمون سراسري در مقطع دكتري قابل توجيه است؟
آزمون عمومي دكتري نمي‌تواند شاخص‌هاي لازم براي پذيرش در دوره دكتري باشد
نمي‌توان با 100 تست، دانشجوي توانمند را انتخاب كرد دكتر فرزانه گزينش علمي در دوره‌هاي دكتري را امري تخصصي عنوان كرد كه نيازمند استادان و نظامي خبره است و تاكيد كرد: آزمون عمومي و غيرتخصصي در اين زمينه نمي‌تواند شاخص‌هاي لازم براي پذيرش در دوره دكتري را داشته و معيار اصلي براي اين امر باشد. به عنوان نمونه در دوره دكتري نمي‌توان با مثلا 100 تست، دانشجوي توانمند را انتخاب كرد. وي در بيان ديگرانتقادات مطرح در زمينه آزمون دكتري، به تعداد بالاي تقاضاي داوطلبان در آزمون دكتري اشاره و با بيان اينكه اين موضوع باعث مي‌شود تا مجبور شويم يك آزمون خيلي پايه و عمومي گرفته شود، اظهاركرد: به عنوان نمونه در دوره دكتري 100 تخصص داريم، براين اساس طبيعتا سازمان سنجش نيز توانايي اينكه براي 100 تخصص آزمون بگيرد را ندارد و سوال استاندارد نيز نمي‌تواند براي آن اجرا كند. بنابراين يك آزمون نسبتا عمومي از دروس پايه ليسانس طراحي مي‌كنند. در صورتي كه خود دانشگاه مي‌تواند آزموني تخصصي‌تر برگزار و يا حتي بدون آزمون دانشجو دكتري پذيرش كنند.
آزمون سراسري دكتري نمي‌تواند عادلانه تمام تخصص‌هاي دكتري را پوشش دهد اين استاد دانشگاه با اشاره به وجود صدها تخصص در زمينه‌هاي مختلف دكتري، گفت: انجام آزمون يا آزمون‌هاي سراسري كه بتواند عادلانه تمام اين تخصص‌ها را پوشش داده و تفكيك كند غيرممكن است. اين موضوع در نهايت به آزمون‌هاي كلي، غير معيار و يا نامتعارف بسنده خواهد شد. وي اظهاركرد: برگزاري يك آزمون سراسري براي دوره دكتري آن هم در زمينه‌هاي عمومي و غير تخصصي نتيجه‌اي جز رونق بخشيدن مجدد به موسسات و كلاس‌هاي كنكور مربوطه نخواهد داشت و طبيعتا اين موسسات از اين امر استقبال شاياني خواهند كرد. دكتر فرزانه همچنين با اشاره به احتساب مقالات علمي و دستاوردها پژوهشي و جوايز در امتيازدهي به دانشجويان كه در جدولي مرتبط با آزمون دكتري نيمه متمركز آمده است، بيان كرد: نكته يا مشكل به وجود آمده اين خواهد بود كه هنگامي كه اين امر در مقياس وسيع كشوري بخواهد انجام شود به ناچار معيارهاي كمي بر كيفي چيره مي‌شود و توقف معيارهاي كمي نتيجه‌اي جز گسترش پژوهش‌هاي صوري و كم محتوي براي انتشار در نشريات كم ارزش نخواهد داشت. وي اضافه كرد: به عنوان نمونه يك استاد و يا دانشجو مقاله‌اي را در نشريه سطح بالاي جهاني چاپ مي‌كند كه صدها محقق و دانشمند به آن رجوع مي‌كنند. در مقابل ممكن است يك نفر 100 مقاله در نشريات كم ارزش چاپ كند كه هيچ كس به آن رجوع نكند. براين اساس از نظر معيارهاي علم سنجي مقاله‌اي كه هيچ كس از آن استفاده نكند ارزش چنداني ندارد.
آزمون نيمه متمركز دكتري شباهتي با GRE ندارد وي در پاسخ به اين نكته كه عده‌اي مطرح مي‌كنند اين آزمون، مشابه GRE است و برگزاري آن اشكالي ندارد، عنوان كرد: GRE صرفا آزموني ادواري براي سنجش توانايي داوطلب و دادن كارنامه علمي به وي است و تقاضاي پذيرش و رجوع به دانشگاهها توسط خود داوطلب صورت مي‌گيرد در حاليكه در آزمون نيمه متمركز دكتري، سنجش، گزينش علمي و انتخاب دانشجو مستقيما توسط وزارت علوم انجام مي‌گيرد.
بيم آن مي‌رود كه با اين تغيير لطمه كيفي به دوره‌هاي دكتري و توليدات علمي كشور وارد شود وي در ادامه سخنانش با بيان اينكه در سال‌هاي اخير گسترش دوره‌هاي دكتري برمبناي روند پذيرش فعلي كه توسط دانشگاهها صورت مي‌گرفت موجب رشد قابل توجه توليدات علمي كشور شده است و به زبان ديگر دوره‌هاي دكتري، استادان و دانشجويان آن در نوك پيكان توليد علمي و پژوهش در كشور قرار دارند، گفت: بيم آن مي‌رود كه با تغيير ناگهاني روند پذيرش، لطمه كيفي قابل توجهي به دوره‌هاي دكتري و در پي آن به توليد علمي كشور وارد شود. وي همچنين از اينكه هيچ نظرسنجي از دانشگاهها و اعضاي هيات علمي در زمينه آزمون دكتري صورت نگرفته است انتقاد كرد.
دانشجوي دكتري بايد جايي كار كند كه با محيط پژوهشي و آموزشي آن آشنا باشد استاد دانشگاه صنعتي شريف با قبول اين مطلب كه روش پذيرش موجود و تعدد آزمون‌ها در دانشگاه‌هاي مختلف معايب و ايراداتي دارد كه قابل بررسي و اجراست، گفت: اما چاره كار قطعا برگزاري آزمون سراسري دكتري و پذيرش متمركز و يا حتي نيمه متمركز نيست. دانشجو دكتري بايد جايي كار كند كه با محيط پژوهشي و آموزشي آنجا آشنا باشد و با دانشجو ليسانس و فوق ليسانس متفاوت است. وي همچنين درباره انتقادات مطرح از سوي وزارت علوم مبني براينكه تعدد آزمون‌ها در دانشگاه‌هاي مختلف داوطلبان را جهت ثبت‌نام و آمادگي با مشكل روبه‌رو كرده است، اظهاركرد: به عنوان نمونه يك داوطلب آزمون دكتري در شهر اروميه يا تبريز در اين دو شهر داوطلب آزمون خواهد بود يا اگر خيلي پيگير شود يك امتحان در تهران هم مي‌دهد اما در مازندران، سمنان و يا ساير شهرستان‌ها امتحان نمي‌دهد. بنابراين صورت مسئله مطرح در اين زمينه اشتباه است.
استاد و دانشجو در دوره دكتري بايد شناخت عميق و ارتباط وسيع از يكديگر داشته باشند
آزمون سراسري دكتري به هيچ وجه تامين كننده اين شناخت عميق نيست دكتر فرزانه در ادامه سخنانش با تاكيد براينكه استاد و دانشجو در دوره دكتري بايد شناخت عميق و ارتباط وسيع با يكديگر داشته باشند، بيان كرد: آزمون سراسري دكتري به هيچ وجه تامين كننده اين امر نيست. حتي معرفي سه برابر ظرفيت براي مصاحبه بهبود معناداري براي اين روش نخواهد بود. براين اساس ممكن است، افراد معرفي شده اكثرا بدون شناخت از استاد و استادان بدون شناخت از دانشجو باشد. وي افزود: دانشجوي خوب در دانشگاه‌هاي بزرگ براي ادامه تحصيل در مقطع دكتري مي‌داند كه در فلان موضوع مي‌خواهد با چه استادي كار كند و استاد نيز با دانشجو آشناست. وي اذعان كرد: در دانشگاه‌هاي خارجي استاد زماني كه يك دانشجو ممتاز كارشناسي ارشد را تشخيص مي‌دهد آن دانشجو را در دوره دكتري مي‌پذيرد و از اعتبار تحقيقاتي خود به او پول مي‌دهد.
بيم آن مي‌رود كه روش جديد آزمون دكتري، روند و نرخ مهاجرت نخبگان را افزايش دهد
برخي از دانشجويان نخبه به اميد كاركردن با اساتيد خود در كشور مانده‌اند استاد دانشگاه صنعتي شريف با بيان اين نكته كه بيم آن مي‌رود روش جديد آزمون دكتري و پذيرش آن، روند و نرخ مهاجرت نخبگان را افزايش دهد، تصريح كرد: نخبگاني وجود دارد كه با اميد و اتكا به زمينه تخصصي و در دانشگاه مورد علاقه و با نيت كار كردن با استاد مورد نظر خود در كشور مانده و ادامه تحصيل مي‌دهند. در غيراين صورت اگر هر نخبه‌اي با آزمون سراسري به گوشه‌اي و يا دانشگاهي ناشناخته پرتاب شود ممكن است راهي ديار بيگانه شود. وي افزود: اكثر دانشجويان نخبه كارشناسي ارشد در دانشگاه‌هاي بزرگ به اميد ادامه تحصيل و انجام دادن پژوهش با اساتيد و در دانشكده، دانشگاه خود در ممكلت مانده‌اند. وي در خصوص انتقاد برخي از دانشجويان كارشناسي ارشد مبني بر گزينش سليقه‌اي دانشجو در آزمون‌هاي متعدد دكتري در دانشگاهها، تصريح كرد: اگر دوره دكتري را به معناي طعمه‌اي دانست كه بايد به اندازه مساوي و عادلانه در سراسر كشور توزيع شود ممكن است اين ديدگاه پيش مي‌آيد. اما يك نكته در اين زمينه وجود دارد مبني براينكه استاد در مصاحبه بر مبناي اينكه چه دانشجويي بهتر مي‌تواند با او كار كند انتخاب مي‌كند ولي در آزمون نيمه متمركز چنين امكاني نيست. دكتر فرزانه با تاكيد براينكه پذيرش در دوره دكتري محتاج نظامي خبره است، تصريح كرد: تنها استادان مرتبط و اهل فن بر آن تسلط دارند و كار كردن و پژوهش در دوره دكتري نيازمند شناخت متقابل استاد و دانشجوست چرا كه گزينش در دوره دكتري پژوهش محور است و نه آموزش محور. استاد دانشكده برق دانشگاه صنعتي شريف در خاتمه گفت: بهتر است در مورد اجراي اين طرح دير يا زود تجديدنظر كلي صورت گيرد. در صورتي كه مسوولان وزارت علوم در پي اصلاح روش‌هاي پذيرش موجود با استفاده از تخصص و خبرگي اساتيد باشند. آنان نيز آمادگي هرگونه همكاري را خواهند داشت.
