دریفوس مدلی برای ارزیابی سطح توسعه شایستگی کارکنان

مدل کسب مهارت «دریفوس» (Dreyfus)، مدلی است که می تواند برای ارزیابی سطح توسعه شایستگی ها و مهارت های افرادی که در حال یادگیری مهارت جدیدی هستند استفاده شود. طبق این مدل، افراد از دستورالعمل ها و تمرین های مستقیم یاد می گیرند. فرض بر این است که هر چه فردی با پیروی از قوانین و رویه ها، تمرین طولانی تری داشته باشد، در یک کار با تجربه تر و شایسته تر می شود. در نهایت، زمانی که فرد به تجربه کافی رسید، دیگر به قوانین و رویه های مستقیم تکیه نمی کند.
استوارت و هوبرت دریفوس، مدل کسب مهارت دریفوس را در سال 1980 ایجاد کردند و این مدل هنوز هم یک مدل پرکاربرد برای ارزیابی سطح تجربه یک فرد است.
تحقیقات برادران دریفوس نشان داده فردی که یک کار را انجام می دهد، پنج مرحله مختلف زیر را پشت سر می گذارد:
1- تازه کار : در مرحله مبتدی مدل کسب مهارت دریفوس، انتظار می رود که فرد فراگیرنده هیچ پیش زمینه ای در کار یا شغل نداشته باشد. به همین دلیل، پیروی مستقیم از دستورات، قوانین و رویه ها برای فراگیرنده بسیار مهم است. از آنجا که همه چیز جدید است، شانس اینکه فراگیرنده بتواند خلاق باشد کم است، زیرا او در این زمینه تجربه ندارد. مدل کسب مهارت دریفوس انتظار دارد که فرد فراگیرنده همچنان خودش قادر به تصمیم گیری نباشد و به همین دلیل با پیروی از دستورات، اصول اولیه را یاد می گیرد. مهم ترین بخش این مرحله این است که فراگیرنده باید از زمینه اطلاعاتی که به اشتراک گذاشته می شود درک کاملی به دست آورد.
2- مبتدی پیشرفته: در این مرحله، مدل کسب مهارت دریفوس انتظار دارد که فراگیرنده نمونه های مختلفی از یک کار یا شغل را دیده و تمرین کرده باشد. به همین دلیل، رویارویی با سناریوهای مختلف برای او آسان تر خواهد بود، زیرا آنها را از تجربیات قبلی تشخیص می دهد. از آنجا که فراگیرنده پیشینه ای را به دست آورده، برای اجرای یک کار احساس اطمینان بیشتری می کند. اما اگر مشکلی پیش بیاید، احتمال اینکه قوانین را مقصر بداند زیاد است. بر اساس مدل کسب مهارت دریفوس، این امر به این دلیل اتفاق می افتد که احتمال دارد فراگیرنده باور کند که یک قانون یا دستورالعمل ممکن است برای هر موقعیتی اعمال شود. به همین دلیل، ممکن است احساس مسوولیت کمتری داشته و در نتیجه همچنان در این مرحله نیاز به حمایت داشته باشد.
3 - صلاحیت دار: پیچیدگی یک کار، تعیین می کند که فراگیرنده با چه سرعتی به سطح شایستگی می رسد. با توجه به مدل کسب مهارت دریفوس، انتظار می رود که یک فراگیرنده تقریبا به 2 تا 3 سال زمان نیاز داشته باشد تا بتواند شایستگی کسب کند و البته زمان مورد نیاز برای داشتن یک عملکرد شایسته به نوع کار بستگی دارد. به عنوان مثال ممکن است بیش از سه سال طول بکشد تا به یک جراح شایسته تبدیل شوید و در این موقعیت صلاحیت داشته باشید. اما یک بازاریاب، می تواند در این سه سال، مهارت ها، شایستگی ها و دانش های زیادی را بیاموزد. به طور کلی انتظار می رود که فردی با عملکرد شایسته بتواند کارآمد، سازمان دهی شده و بر اساس تجربیات قبلی بداند که چه کاری انجام می دهد. یکی دیگر از عناصر ضروری یک فرد شایسته این است که او احساس مسوولیت داشته باشد و در نتیجه به راه حل فکر کند. طبق مدل کسب مهارت دریفوس، افراد شایسته قوانین و رویه های زیادی را می دانند. به همین دلیل، گاهی اوقات اعمال آنها در هر موقعیتی دشوار است.
4- مسلط: بر اساس مدل کسب مهارت دریفوس، زمانی که فردی به این مرحله می رسد، در یک شغل یا وظیفه، عالی عمل کرده است. یک فرد ماهر، مرزهای خود را می داند، اما نحوه رسیدگی به موقعیت های خاص گاهی اوقات نامشخص است. این به این دلیل است که بسیاری از اوقات، هنگام بروز مشکل باید راه حل های خلاقانه ایجاد شود. حل این گونه مسائل تنها زمانی امکان پذیر است که فرد ماهر در انجام کار با تجربه باشد. بر اساس مدل کسب مهارت دریفوس، زمانی که فرد در یک شغل یا کار مهارت دارد، جنبه های بحرانی موقعیت ها را می بیند. به همین دلیل، می تواند به طور موثری اولویت بندی کند و سریع تر تصمیم بگیرد.
5- کارشناس: این آخرین مرحله از مدل کسب مهارت دریفوس است و انتظار می رود که فرد دیگر نیازی به قوانین، دستورالعمل ها و رویه های مستقیم برای اجرای یک کار نداشته باشد. به دلیل مواجهه گسترده و در نتیجه تجربه گسترده در این زمینه، متخصص ناخودآگاه، قوانین و دستورالعمل های مناسب را برای هر موقعیتی اعمال می کند. اگر به دلایلی وظیفه ای رخ دهد که برای متخصص نیز جدید باشد، مدل کسب مهارت دریفوس انتظار دارد که متخصص از مهارت های تحلیلی خود برای ارزیابی موقعیت و شناسایی عناصری استفاده کند که قبلا با آنها تجربه داشته است. عنصر اساسی یک متخصص این است که فرد از شهود شخصی برای دستیابی به مهم ترین نتایج استفاده کند. با این حال، شناسایی یک متخصص دشوار است، زیرا کارشناسان معمولا خود را به عنوان متخصص نمی شناسند. کارشناسان در توضیح تخصص های خود با مشکل مواجه می شوند. به همین دلیل، کارشناسان بارها توسط مثلا همکارانشان تایید می شوند. مراحل مختلف مدل کسب مهارت دریفوس نیازمند زمان و تمرین است. برای هر فراگیرنده ای، صرف نظر از نوع شغل یا صنعتش، بسیار مهم است که ابتدا قوانین و دستورالعمل های مستقیم را برای یادگیری یک کار دنبال کند. پس از اینکه فراگیرنده تجربه بیشتری پیدا کرد، به مراحل بالاتری در مدل می رسد، مانند ماهر شدن یا متخصص شدن. به طور کلی، این مدل ادعا می کند که هر چه یک فرد در یک کار با تجربه تر باشد، کمتر به قوانین و دستورالعمل ها برای اجرای یک کار یا وظیفه وابسته است. علاوه بر این، انتظار می رود که هر چه فردی مانند یک متخصص باتجربه تر باشد، از تاب آوری بیشتری برخوردار بوده و بهتر بتواند با حوادث غیرمنتظره مقابله کند.
مدل کسب مهارت دریفوس برای درک سطح پیشرفت هر فردی در هر شغلی مفید است. همچنین مربیان را قادر می سازد تا تشخیص دهند که کدام عناصر مربی یا فراگیرنده را می توان برای رسیدن به سطح بالاتری از شایستگی بهبود بخشید. درک این نکته مهم است که هیچ کس نمی تواند در همه چیز مبتدی یا متخصص باشد. به همین دلیل، بهتر است از این مدل برای ارزیابی عملکرد یک فرد و اینکه چگونه با مهارت ها و شایستگی های مورد نیاز یک شغل یا کار مرتبط است، استفاده شود.