آموزش مستقیم یا غیر مستقیم در کودکستان
میگنا- آموزش مستقیم یعنی آموزش با هدفی خاص و محدود که در آن کودک باید مفهومی معین را یاد بگیرد و آن را با مفاهیم قبلی ذهن خود مربوط کند و از آن در مسائلی که برایش پیش می آید بهره بگیرد. مثلا آموزگار حرف "ن" را به کودک می آموزد. او باید آن را یاد بگیرد، و کلمه هایی را که در آنها حرف "ن" به کار رفته است بخواند و بنویسد و در همه جا آن را باز شناسد. یا از راه مشاهده های گوناگون دریابد که گیاه از دانه می روید، بتواند دانه را باز بشناسد، آن را بکارد و اهمیت دانه را از نظر زندگی گیاهی دریابد.
در آموزش مستقیم، از کودک می خواهند که از راه های مختلف دانسته های خود را باز کند، در واقع بدین گونه از او بطور مستقیم امتحان می کنند و با نمره دادن میزان دانسته های او را می سنجند. در آموزش مستقیم کودک مقید و محدود است. باید بنشیند، مشاهده کند، گوش بدهد، یاد بگیرد، تمرین کند و در چارچوب معینی فعالیت داشته باشد.
در آموزش غیر مستقیم هدف وسعت پیدا می کند و مفاهیم، متعدد و گوناگون می شوند. هر کودکی، هر قدر که بخواهد و بتواند، کشف می کند و یاد می گیرد. محدوده ای برای او تعیین نمی شود. آموزش برایش جنبه بازی و سرگرمی پیدا می کند. می تواند خود برنامه اش را تنظیم کند و پرسش های گوناگون در زمینه آنچه فهمیده و کشف کرده است مطرح کند. ارزشیابی از دانسته های او نیز غیر مستقیم انجام می شود. آنچه در گفتگو، یا فعالیتهای انفرادی و گروهی از او دیده می شود کافی است. امتحان و نمره ای در کار نیست.
آموزش پیش از دبستان را در بیشتر کشورهای جهان، نوعی آموزش غیر مستقیم می دانند. حتی در بسیاری از کشورهای جهان، نوعی آموزش غیر مستقیم می دانند و کوشش دارند آموزش دبستانی را هم به طور کامل، یا دست کم قسمتی از آن را، غیر مستقیم کنند. به طور کلی، آموزش غیر مستقیم با روحیه جستجوگر و کنجکاو و فعال کودک سازگارتر است و او را به شوق و ذوق بیشتر برای اکتشاف یادگیری بر می انگیزد. با رشد بدنی او نیز مناسبتر است، زیرا از نشستن زیاد از اندازه او جلوگیری می کند و او را به حرکت و فعالیت وا می دارد. با یاد گرفتن به معنای واقعی نیز هماهنگی بیشتر دارد، چه تنها توانایی درک و علاقمندی کودک سبب می شود که میزان یادگیری او گسترش یابد.
لحظه ای را تصور کنید که گربه ای را برای مشاهده به کودکستان آورده اید بیدرنگ کودکان به دور گربه جمع می شوند. دست و پا و بدن او را لمس می کنند. صورت و چشمها و گوشهای او کنجکاوی آنها را برمی انگیزد. آنها می خواهند بدانند گربه چه می خورد؟ کجا می خوابد؟ چگونه از درخت بالا و پایین می رود؟ چرا می تواند از فاصله های زیاد به بالا بپرد؟ چرا همیشه با پا به زمین می افتد؟ چرا شکل چشمش در روز و شب تغییر می کند؟ سبیلهایش برای چیست؟ از چه خوشش می آید؟ و دهها سوال دیگر.
در آموزش غیر مستقیم، به همه این سوالها می توان جواب داد. برای این گونه آموزش می توان برنامه مشاهده و فعالیت تنظیم کرد، و بچه را به تفکر و مشاهده دقیقتر واداشت. در آموزش مستقیم در کلاس اول تنها درباره پوشش بدن گربه مطلبی هست، در کلاس دوم درباره محل زندگی او، در کلاس سوم درباره طرز شکار کردن و دفاع کردن او، در کلاس چهارم درباره تولید مثل گربه و بالاخره در کلاس پنجم درباره اینکه به کدام دسته از حیوانها تعلق دارد. بدین ترتیب، به سادگی می توان دید که چگونه در آموزش غیر مستقیم مشاهده یک حیوان، فرصتی برای یادگیری وسیعتر و غنی تر و همه جانبه ایجاد می کند، و از همان ابتدا ارتباط کودک را به طور کامل با محیط اطرافش برقرار می کند.
همان گربه سبب می شود که کودک به حیوانها علاقمند شود و به مشاهده و کشف چگونگی زندگی آنها بپردازد و طرز رفتار با حیوانها را بیاموزد. جز در موارد معین، آن هم مثلا در یادگیری یک ترانه یا تمرین بعضی از آداب معاشرت یا بعضی از عادتهای بهداشتی، نباید از فنون آموزش مستقیم در کودکستان بهره جست. حتی اینها را نیز تا حد امکان باید به شکل آموزش غیر مستقیم، یعنی به صورت بازی و فعالیت اجتماعی، به کودکان عرضه کرد تا با اشتیاق بدان روی بیاورند.
دفتر سرمشق، آموزش خواندن و نوشتن و حساب کردن، نمره و تکلیف شب، تشویق و تنبیه، جریمه، گرفتن دست بچه و کمک کردن به او برای نوشتن، یا پرسیدن آموخته ها به صورت سوال و جواب در کلاسهای کودکستان از اشتباههای بزرگ است که نتیجه ای منفی دارد و کودک را از یادگیری واقعی و حتی کودکان فعال و جستجوگر را افسرده و خسته می کند.
ممکن است عده ای از خانواده ها که خود کمتر تجربه ای از آموزش غیر مستقیم دارند، این روش را بپسندند، اما مربی باید از آن به طور کامل بپرهیزد و تا جایی که امکان دارد امتیازهای آموزش غیر مستقیم را به خانواده ها یادآور شود.
-
عنوان کتاب: کتاب کار مربی کودک (برنامه کار سالانه مربی در مهد کودک و کودکستان)
نویسنده: توران میرهادی (خمارلو)
نشر دیدار
در آموزش مستقیم، از کودک می خواهند که از راه های مختلف دانسته های خود را باز کند، در واقع بدین گونه از او بطور مستقیم امتحان می کنند و با نمره دادن میزان دانسته های او را می سنجند. در آموزش مستقیم کودک مقید و محدود است. باید بنشیند، مشاهده کند، گوش بدهد، یاد بگیرد، تمرین کند و در چارچوب معینی فعالیت داشته باشد.
در آموزش غیر مستقیم هدف وسعت پیدا می کند و مفاهیم، متعدد و گوناگون می شوند. هر کودکی، هر قدر که بخواهد و بتواند، کشف می کند و یاد می گیرد. محدوده ای برای او تعیین نمی شود. آموزش برایش جنبه بازی و سرگرمی پیدا می کند. می تواند خود برنامه اش را تنظیم کند و پرسش های گوناگون در زمینه آنچه فهمیده و کشف کرده است مطرح کند. ارزشیابی از دانسته های او نیز غیر مستقیم انجام می شود. آنچه در گفتگو، یا فعالیتهای انفرادی و گروهی از او دیده می شود کافی است. امتحان و نمره ای در کار نیست.
آموزش پیش از دبستان را در بیشتر کشورهای جهان، نوعی آموزش غیر مستقیم می دانند. حتی در بسیاری از کشورهای جهان، نوعی آموزش غیر مستقیم می دانند و کوشش دارند آموزش دبستانی را هم به طور کامل، یا دست کم قسمتی از آن را، غیر مستقیم کنند. به طور کلی، آموزش غیر مستقیم با روحیه جستجوگر و کنجکاو و فعال کودک سازگارتر است و او را به شوق و ذوق بیشتر برای اکتشاف یادگیری بر می انگیزد. با رشد بدنی او نیز مناسبتر است، زیرا از نشستن زیاد از اندازه او جلوگیری می کند و او را به حرکت و فعالیت وا می دارد. با یاد گرفتن به معنای واقعی نیز هماهنگی بیشتر دارد، چه تنها توانایی درک و علاقمندی کودک سبب می شود که میزان یادگیری او گسترش یابد.
لحظه ای را تصور کنید که گربه ای را برای مشاهده به کودکستان آورده اید بیدرنگ کودکان به دور گربه جمع می شوند. دست و پا و بدن او را لمس می کنند. صورت و چشمها و گوشهای او کنجکاوی آنها را برمی انگیزد. آنها می خواهند بدانند گربه چه می خورد؟ کجا می خوابد؟ چگونه از درخت بالا و پایین می رود؟ چرا می تواند از فاصله های زیاد به بالا بپرد؟ چرا همیشه با پا به زمین می افتد؟ چرا شکل چشمش در روز و شب تغییر می کند؟ سبیلهایش برای چیست؟ از چه خوشش می آید؟ و دهها سوال دیگر.
در آموزش غیر مستقیم، به همه این سوالها می توان جواب داد. برای این گونه آموزش می توان برنامه مشاهده و فعالیت تنظیم کرد، و بچه را به تفکر و مشاهده دقیقتر واداشت. در آموزش مستقیم در کلاس اول تنها درباره پوشش بدن گربه مطلبی هست، در کلاس دوم درباره محل زندگی او، در کلاس سوم درباره طرز شکار کردن و دفاع کردن او، در کلاس چهارم درباره تولید مثل گربه و بالاخره در کلاس پنجم درباره اینکه به کدام دسته از حیوانها تعلق دارد. بدین ترتیب، به سادگی می توان دید که چگونه در آموزش غیر مستقیم مشاهده یک حیوان، فرصتی برای یادگیری وسیعتر و غنی تر و همه جانبه ایجاد می کند، و از همان ابتدا ارتباط کودک را به طور کامل با محیط اطرافش برقرار می کند.
همان گربه سبب می شود که کودک به حیوانها علاقمند شود و به مشاهده و کشف چگونگی زندگی آنها بپردازد و طرز رفتار با حیوانها را بیاموزد. جز در موارد معین، آن هم مثلا در یادگیری یک ترانه یا تمرین بعضی از آداب معاشرت یا بعضی از عادتهای بهداشتی، نباید از فنون آموزش مستقیم در کودکستان بهره جست. حتی اینها را نیز تا حد امکان باید به شکل آموزش غیر مستقیم، یعنی به صورت بازی و فعالیت اجتماعی، به کودکان عرضه کرد تا با اشتیاق بدان روی بیاورند.
دفتر سرمشق، آموزش خواندن و نوشتن و حساب کردن، نمره و تکلیف شب، تشویق و تنبیه، جریمه، گرفتن دست بچه و کمک کردن به او برای نوشتن، یا پرسیدن آموخته ها به صورت سوال و جواب در کلاسهای کودکستان از اشتباههای بزرگ است که نتیجه ای منفی دارد و کودک را از یادگیری واقعی و حتی کودکان فعال و جستجوگر را افسرده و خسته می کند.
ممکن است عده ای از خانواده ها که خود کمتر تجربه ای از آموزش غیر مستقیم دارند، این روش را بپسندند، اما مربی باید از آن به طور کامل بپرهیزد و تا جایی که امکان دارد امتیازهای آموزش غیر مستقیم را به خانواده ها یادآور شود.
-
عنوان کتاب: کتاب کار مربی کودک (برنامه کار سالانه مربی در مهد کودک و کودکستان)
نویسنده: توران میرهادی (خمارلو)
نشر دیدار
