چگونه شورای آموزش و پرورش ایجاد شد؟
در سال 1343 شمسی، وزارت فرهنگ به وزارت فرهنگ و هنر و سازمان اوقاف و وزارت آموزش و پرورش تفکیک شد و شورای عالی فرهنگ نیز شورای عالی آموزش و پرورش نام گرفت.
مهدی نوید ادهم دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به نقش و جایگاه این شورا در نظام تعلیم و تربیت ایران، اظهار داشت: این شورا با توجه به ضرورت انقلاب فرهنگی در مسیر استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران و نیز رسالتی که آموزش و پرورش کشور در جهت رشد خودکفایی و بهسازی جامعه بر عهده دارد و همچنین لزوم برقراری ضوابط تعلیماتی برای توسعه علوم و فنون و اصلاحات تربیتی بر مبنای اعتقادات دینی و تأمین استقلال و آزادی و بنا به ضرورت مشارکت عمومی فرهنگیان، مربیان و صاحب نظران در امر تعلیم و تربیت کشور، تشکیل شد.
وی افزود: این شورا به عنوان مرجع سیاستگذاری در حوزه وظایف آموزش عمومی و متوسطه در چارچوب سیاست های کلی نظام و قوانین و مقررات موضوعه، عهده دار امر سیاستگذاری، تدوین خط مشی ها و راهبردها، تعیین ضوابط و وضع مقررات، تصویب اساسنامه ها و آیین نامه است و بیش از 110سال قدمت دارد؛ این شورا از سال 1275 شمسی در دوره سلطنت مظفرالدین شاه و صدارت امین الدوله «انجمن معارف» به ریاست احتشام السلطنه و عضویت رجال برجسته فرهنگی و سیاسی کشور با هدف گسترش مدارس جدید تأسیس شد.
نوید ادهم اضافه کرد: در سال 1315 قمری (1275 شمسی) انجمن معارف به منظور تأسیس مدارس جدید در تهران تشکیل شد و این انجمن که ترکیبی از وزیر علوم و دانشمندان و موسسان مدارس علمی را شامل می شد بر کار مدارس نظارت داشت و در ارتباط با برنامه های درسی، محتوای آموزسی و کتاب های مورد استفاده و نحوه اداره مدارس پیشنهادهای اصلاحی لازم را ارائه می کرد.
وی تصریح کرد: با آغاز حکومت مشروطه و تشکیل قوه مقننه، تأسیس مدارس دولتی و ملی در حوزه وظایف دولت قرار گرفت و تحصیل اجباری شد؛ در این دوره بر آموزش عمومی در شهر و روستا تأکید شد و از آن زمان به بعد توسعه آموزش و پرورش بر اساس قانون استوار شد.
دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش گفت: در سال 1329 قمری برابر با 1290 شمسی، قانون اساسی معارف به تصویب رسید و این قانون از جامع ترین قوانین آموزش و پرورش کشور در دوره مشروطیت به شمار می رود؛ در این قانون، آموزش ابتدایی برای عموم ایرانیان اجباری شد و مکاتب به دو گروه رسمی و غیر رسمی تقسیم شد و مخارج مدارس غیررسمی از محل شهریه دانش آموزان و در صورت کسری، بودجه آنها توسط دولت تأمین می شده است.
وی افزود: با تصویب قانون اساسی معارف، ضرورت وضع ضوابط و مقررات آموزشی و تربیتی احساس شد؛ بنابراین در سال 1300 هجری شمسی مجلس شورای ملی، قانون شورای عالی معارف را تصویب کرد و امور فنی مدارس مانند برنامه ها، امتحانات و صلاحیت معلمان را به آن شورا سپرد و با تشکیل این شورا برای نخستین بار در تاریخ ایران امر تعلیم و تربیت، شورایی شد و از جمله شخصیت های برجسته در این شورا که به عنوان وزرای معارف، یا صاحب نظر در آن حضور داشتند می توان از علی اکبر دهخدا، ملک الشعرای بهار و علی اصغر حکمت نام برد.
نوید ادهم با اشاره به مهمترین اقدامات شورای عالی معارف در این دوره، بیان کرد: می توان به صدور مجوز تأسیس مدرسه، اعزام دانشجو به خارج از کشور، صدور مجوز انتشار نشریات، تصویب اساسنامه و نظامنامه مکاتب و مدارس، تصویب نظامنامه بازرسی فنی، اعطای مدال و نشان، انتخاب اعضای فرهنگستان ایران، مجوز ادامه تحصیل در خارج از کشور و ارزشیابی مدارک تحصیلی طلاب علوم دینی اشاره کرد.
وی اظهار داشت: در سال 1316 شمسی در پی تغییر نام وزارت معارف به وزارت فرهنگ، شورای عالی معارف نیز به شورای عالی فرهنگ تغییر نام یافت و به عنوان مرجعی قانونی برای نظارت بر فعالیت ها و تدوین مقررات آموزشی تعیین شد و از مهمترین اقدامات شورای عالی در این دوره می توان به توسعه دانشسراها، پایه گذاری اولین مدارس عشایری، انضمام بیمارستان ها به دانشکده پزشکی، تأسیس کتابخانه مرکزی دانشگاه و لایحه ترمیم حقوق معلمان، اشاره کرد.
دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش خاطر نشان کرد: در سال 1343 شمسی، وزارت فرهنگ به وزارت فرهنگ و هنر و سازمان اوقاف و وزارت آموزش و پرورش تفکیک شد و شورای عالی فرهنگ نیز شورای عالی آموزش و پرورش نام گرفت لذا بدین ترتیب سال 1343 را می توان سال تشکیل نخستین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش قلمداد کرد و از مهمترین اقدامات شورای عالی در این دوره می توان به تغییر نظام آموزشی کشور و ایجاد دوره راهنمایی تحصیلی اشاره کرد.
وی ادامه داد: در سال 1345 شمسی، به استناد ماده 5 قانون تفکیک وزارت فرهنگ مصوب سال 1343، قانون تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش به تصویب رسید و این شورا عهده دار تصویب برنامه های مدارس، آیین نامه های عمومی مدارس، امتحانات، اساسنامه های موسسات آموزشی، تطبیق کتب درسی با برنامه های مصوب و اجازه تأسیس مدارس خصوصی شد.
نوید ادهم افزود: در بهمن ماه 1358 شمسی، شورای انقلاب اسلامی، قانون شورای عالی آموزش و پرورش را به تصویب رساند، تصویب این قانون نشان دهنده اهمیت نقش این شورا و ضرورت استمرارفعالیت آن پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی است و در سال 1381 آخرین تغییرات در قانون شورای عالی آموزش و پرورش به عمل آمد و برای نخستین بار در تاریخ آموزش و پرورش ایران، عالی ترین مقام اجرایی کشور یعنی رئیس جمهور ریاست شورا عالی آموزش و پرورش را برعهده گرفت.
* آمادگی شورای عالی آموزش و پرورش برای همکاری با پژوهشگران
وی اضافه کرد: پژوهشگران عرصه های فرهنگی ایران معاصر و همچنین دانشجویانی که مایلند پایان نامه های خود را در خصوص تاریخ و نظام آموزش و پرورش ایران انتخاب کنند، واحد اسناد شورای عالی آموزش و پرورش با انبوهی از اسناد و گزارش های تاریخی این آمادگی را دارد که به این افراد خدمات اسنادی ارائه کند.
دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش گفت: مجموعه 2 هزار جلسه در قالب دست نوشته ها در آرشیو مرکز اسناد شورای عالی آموزش و پرورش نگهداری می شود و این آمادگی وجود دارد که در اختیار پژوهشگران، اندیشمندان و دانشجویان قرار گیرد.
نوید ادهم افزود: عرصه فعالیت و تصمیمات متخذه شورا در دو سه دهه نخست (شورای عالی معارف و فرهنگ) بسیار فراتر از وزارت آموزش و پرورش فعلی بوده و به طوری که وزارت ارشاد، وزارت آموزش عالی، سازمان اوقاف، و به طور کلی تمام نهادها و سازمان های فرهنگی، هنری، آموزشی، علمی امروزی را نیز شامل می شد، در نتیجه اسناد و مدارک کل سیاست گذاری های عرصه فرهنگ با موضوعات و محورهای مختلف در مجموعه مصوبات و اسناد تاریخی این شورا موجود است.
وی اظهار امیدواری کرد رویکرد فرهنگی در مناسبات و پژوهش های تاریخی ایران معاصر مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد و ادامه داد: آرزو دارم این مرکز اسناد سرآغازی برای بهره برداری سایر اسناد و مدارک سازمان های آموزشی ـ پژوهشی آموزش و پرورش که غالباً در بایگانی های راکد سازمان ها، ادارات، مناطق و مدارس نگهداری می شوند، باشد و پیشنهاد می کنم یک مرکز اسنادی متمرکز برای وزارت آموزش و پروش در مدرسه دارالفنون یا هر جای دیگری که مسئولان صلاح می دانند، تأسیس شود تا با جمع آوری و تمرکز میلیون ها سند و مدرک و مجموعه های اسنادی آموزش و پرورش، امکان بازکاوی گسترده تاریخ و تحولات نظام آموزشی ایران را فراهم شود.
* اسناد تاریخی طبقه بندی شده در این مرکز
اهداف نظام آموزش و پرورش، موسسات عالی آموزشی، اعطای نشان و مدال های فرهنگی و علمی و هنری، اعطای امتیاز روزنامه و مجله، اعطای امتیاز چاپ کتاب و ترجمه آن، مجوزهای تاسیس مدارس، ارزشیابی مدارک تحصیلات خارجی، تربیت معلم، مقررات استخدامی معلمان، ادامه تحصیل معلمان، مهد کودک ها و کودکستان ها، شرایط ثبت نام در مدارس، دوره شش ساله ابتدایی، مدارس عشایری و نیمه سیار، دوره راهنمایی، تعیین و تغییر رشته، آیین نامه های اجرایی دبیرستان ها، جهش تحصیلی، تعلیمات دینی و ارزشیابی آن، تعطیلات مدارس خاص اقلیت ارامنه و نمره تعلیمات دینی آنها، ورزش در مدارس، آمادگی دفاعی دانش آموزان، کانون های فرهنگی و تربیتی دانش آموزان، تخلفات امتحانی، امتحانات هماهنگ، حق الزحمه امتحانات، ادامه تحصیل رزمندگان، تحصیلات پناهندگان، ادامه تحصیل دانش آموزان روستایی و عشایری، تیزهوشان و کودکان استثنایی، کودکان عقب مانده ذهنی و معلول جسمی، مدارس غیر دولتی، آموزشگاه های علمی آزاد، مدارس اتباع بیگانه در ایران، نحوه ادامه تحصیل دانش آموزان ایرانی در مدارس غیر ایرانی خارج از کشور، انجمن همکاری خانه و مدرسه (انجمن اولیا و مربیان)، شوراهای منطقه ای، مدارس و هنرستان های صنعتی و فنی و حرفه ای، کار و دانش(طرح کاد)، تعلیمات اکابر، آموزش بزرکسالان و اموزشگاه های دولتی و غیر دولتی شبانه، امتحانات متفرقه، مدارس وابسته به وزارتخانه ها و سازمان های مختلف، مدرسه تجارت، دبیرستان فنی پست، هنرستان صنعتی و راه آهن، شرکت نفت، نیروهای مسلح، هنرستان موسیقی، هنرستان های وابسته به وزارت ارشاد و سازمان تبلیغات اسلامی و آستان قدس رضوی، دبیرستان های علوم و معارف اسلامی، طلاب و مدرسین علوم دینی و اهل سنت و جماعت، مدارس فلاحتی و دبیرستان های کشاورزی، دبیرستان های دامپروری، آموزشگاه های دامپزشکی، دبیرستان نظام، دبیرستان سپاه پاسداران، آموزشگاه های بهیاری، مدارس مددیار پزشکی.
صرف نظر از صورت مذاکرات و صورت جلسات شورای عالی آموزش و پرورش، قریب 700 پژوهش و مجموعه های اسنادی نظیر آیین نامه ها و مقررات آموزشی، از آن جمله بیش از 70 پروژه پژوهشی مربوط به سند ملی آموزش و پرورش - که 30 پژوهش آن مربوط به آموزش و پرورش 30 استان کشور است - نیز در این مرکز موجود است؛ بخش دیگری از این اسناد مربوط به کمیسیون های شورای عالی آموزش و پرورش یعنی کمیسیون معین (50 مجموعه)، کمیسیون اساسنامه ها و مقررات تحصیلی (33مجموعه)، کمیسیون خاص (41 مجموعه)، کمیسیون های برنامه های درسی، منابع انسانی و نظارت (10مجموعه)، همچنین صورت مذاکرات جلسات تغییر بنیادین نظام آموزش و پرورش (35 مجموعه)، آیین نامه ها، بخشنامه ها و مصوبات پراکنده (114 مجموعه) و بالاخره طرح های تحقیقاتی (260 مجموعه) است.
البته برخی اسناد و مدارک پراکنده سه دهه بعد از انقلاب اسلامی نظیر دهها طرح و پیشنهاد مربوط به تغییر نظام آموزشی به خصوص مکاتبات و مصوبات جهت اسلامی شدن آموزش و پرورش، مکاتبات و اسناد برخی مدارس تازه تأسیس با رویکرد مذهبی، دهها برنامه درسی، کتب درسی آموزشی نیز در این مرکز نگهداری می شود که می تواند مورد بهره برداری پژوهشگران قرار گیرد.
برخی از اعضای شورای عالی آموزش و پرورش از آغاز تأسیس تا کنون
1- شورای معارف و شورای عالی معارف (از آغاز تا 1317): محتشم السلطنه، سید محمد تدین، ذکاء الملک فروغی، میرزا محمدخان وحید تنکابنی، دکترامیراعلم، علی اکبر دهخدا، غلامحسین رهنما، دکتر محمود حسابی، مجید الدوله، گل گلاب، نیرالملک، زین العابدین رهنما، سید مهدی مجتهد لاهیجی، ممتاز الاطبا، سعید العلما، لقمان الدوله، میرزا حسین خان سیفی(ادیب السلطنه)، مهدی خان فرخ، محمد علی فروغی، علی اکبر سیاسی، علی اصغر حکمت، میرزا اسماعیل خان مرات، حسین علاء، میرزا علی محمد خان شیبانی، فخر داعی، شاهزاده عمادالسلطنه، بدیع الزمان فروزانفر، میرزا حسین خان پیرنیا، شاهزاده حسینقلی میرزا سالور، سعید خان مالک(لقمان الملک)، رشید یاسمی، رضاقلی خان هدایت، عیسی صدیق اعلم، مشیرالدوله پیرنیا، عبدالله ریاضی، ملک الشعرای بهار، دکتر جواد آشتیانی، دکتر محمد مصدق، علی آکبر شایگان، احمد سعیدی، دکتر عبدالله شیبانی، محمد خان موتمن(مسیح الدوله).
2- شورای عالی فرهنگ (1317 الی 1346): سید محمد تدین، فرهمند، غلامحسین رهنما، محمد مجتهدی، سید مهدی مجتهد لاهیجی، دکتر اسدالله ال بویه، محمدعلی فروغی، خلیل ملکی، دکتر ولی نصر، دکتر یدالله سحابی، اسماعیل مرات، محسن غریب، ملک الشعرای بهار، دکتر محمود مهران، احمد سعیدی، دکتر احمد پارسا، احمد سعیدی، وحید تنکابنی، سید حسن تقی زاده، دکتر محمود حسابی، دکتر نصیری، دکتر علی اکبر سیاسی، محسن حداد، حسین اعلاء، بدیع الزمان فروزانفر، یزدان فر، حسین پیرنیا(موتمن الملک)، سعید مالک(لقمان الملک)، رشید یاسمی، عیسی صدیق، محسن کلانتری، دکتر جواد آشتیانی، دکتر جهانشاه صالح، علی اکبر شایگان، مهندس مهدی بازرگان، دکتر عبدالله شیبانی، دکتر ابراهیم شمس آوری، دکتر منوچهر اقبال، ابوالقاسم نراقی، دکتر عباس ریاضی، دکتر روشن، دکتر سنجابی، مهندس ریاضی، سید محمد مشکوه، تجدد، غلامحسین مصاحب، غفاری، مهدی آذر، مرتضی قلی اسفندیاری، دکتر جناب، غلامعلی رعدی، حبیب الله مظفری، دکتر فرخ رو پارسا، محمد افشار، دکتر احمد هوشنگ شریفی، دکتر طوسی، حسین فرهودی، دکتر محمد سام، رضا جعفری، مهندس شقاقی، غلامحسین صدیقی، پرویز خانلری، دکتر محمد معین، فروغ کیا، میرسپاسی، فخرالدین شادمان، موسی آذرنوش، مجید آهی، احمد مقبلی، یحیی مهدوی، محمد علی ادب، نوروزیان، عظیم زاده، والی زاده ، آیت الله مهدی حائری یزدی، دکتر ذبیح الله صفا، دکتر موسی عمید، نامدار، مهندس اشراقی، مرتضی موسی، دکتر خان بابا بیانی، شهابی، شعرائی، محمدنمازی، دکتر محمد مشایخی، رضافلاح، احمد مهران، دکتر بینا، پرفسور جمشید اعلم، فاطمی، دکتر اسماعیل فیلسوفی، دکتر فرهاد، محمد درخشش، دکتر محمود صناعی، مهندس اسفندیاری.
3- اعضای شورای عالی آموزش و پرورش(1346 الی 1354): عیسی صدیق، دکتر محمد علی محتهدی، دکتر یزدان فر، دکتر جهانشاه صالح، دکتر محمد مشایخی، مهندس نفیسی، دکتر احمد هوشنگ شریفی، دکتر فرخ رو پارسا، مهدی بطحائی، دکتر هدایتی، رضاجعفری، دکتر جواد مهذب، دکتر ملکه شیخ حجت الله طالقانی، علی اکبر میرفخرایی، سید رضابرقعی، علینقی عالیخانی، هوشنگ نهاوندی، ناصر موفقیان، آذرمیدخت احمدیه.
4- اعضای شورای عالی اموزش و پرورش بعد از انقلاب تا 1379: محمد علی رجایی، گلزاده غفوری، محمد حسین بنی اسدی، حسن حبیبی، محمد طاهر معیری، محمد جواد باهنر، دکتر یدالله سحابی، فرید علم، هادی شریفی، غلامحسین شکوهی، دکتر محمد عارفی، سید حسین طباطبایی، محمد کاظم نایینی، رضا داوری، حسن آدرانی، اسماعیل شهبازی، ابوالفضل احمدی، دکتر کاظم ابهری، دکتر ایرج شگرف نخعی، حجت الاسلام ابراهیم امینی، دکتر عباس انواری، علی اکبر پرورش، مهندس سیف الله وفا مهر، علی اصغر شامخی امیری، مهندس جعفر علاقمندان، محمد رجبی، حجت الاسلام محمد علی موحدی کرمانی، دکتر غلامعلی حداد عادل، آیت الله محمد یزدی، دکتر محمد علی نجفی، مهندس غلامرضا فروزش، دکتر علی اکبر صالحی، آیت الله سید محمد رضوانی، منصوره طبیب زاده، محمود لولاچیان، دکتر مصطفی معین، دکتر سید کاظم اکرمی، دکتر علی شریعتمداری، دکتر ایرج فاضل، مهندس سعید پورسیف، دکتر حسن اسدی، حجت الاسلام سید یوسف طباطبایی نژاد، حجت الاسلام احمد احمدی، دکتر رضا ملک زاده، مهندس محمد حسین رفیعی طاری، فریده خزعل بعلبکی، دکتر سید ضیاء الدین صدری، دکتر محمد حسین توکلی، حسن ظهوری، مهندس امین میرزا محمدی، محسن رحمانی، دکتر محمد رضا هاشمی گلپایگانی، مهندس حسین حسینی، مهندس محمد مسعود ابوطالبی، حسین مظفر، مهندس علیرضا مرندی، دکتر علی اصغر فانی، دکتر جعفر توفیقی، مهندس بیژن زنگنه، حجت الاسلام غلامرضا مصباحی، مهندس حسن رادنیا، مهندس رفیعی طاری، دکتر حسن ملکی، مهندس ثقفیان، دکتر اسدالله ناظری عبدالرحمن چراغعلی، عباس هزاوه، حسین توکلیان، محمد حسین اقارب پرست، احمد صافی، محمدعلی غروی،
5- اعضای شورای عالی اموزش و پرورش در دهه هشتاد: حجت الاسلام دکتر محی الدین بهرام محمدیان، مهندس مهدی نوید ادهم، محمد فرهادی، علی شریعتمداری، سید کاظم اکرمی، محمد معین، منصوره طبیب زاده، مهندس طهماسبی، حسین مظفر، جعفر علاقه مندان، حجت الاسلام علی اکبر موسوی حسینی، مهندس سعیدی کیا، علی اصغر فانی، جعفر توفیقی، حسن ملکی، اسدالله رضوی، مهین السادات ناظری، مهندس حسن بنیانیان، صدیقه مهدوی، احمد شیرزاد، زهرا رهنورد، مسعود پزشکیان، محمود حجتی، عزیزالله تاجیک اسماعیلی، سید محمد خاتمی، محمود احمدی نژاد، مجتبی صدیقی، حسن خالقی، احمد مسجد جامعی، حسن ایمانی، عبدالله کریمی، علی آهون منش، اسحاق جهانگیری، محمد جعفر اسلامی، محمود مهرمحمدی، رضابهرنگی، محمد امین سازگار نژاد، حسن ابراهیم زاده، علی اصغر کاکو جویباری، الهه حجازی، طاهره کاغذچی، لیدا ابراهیمی نژاد، عباس میرزا پور، نصرت الله جواهری پور، شهاب الدین غندالی، محمد حسین خلیلی اردکانی، جواد برادران شرکاء، مهندس طهماسبی، علیرضا علی احمدی، محمود فرشیدی، محمد حسین صادقی مقدم، بهرام عین الهی، محسن حاتم، مصطفی گودرزی، دکتر اسلامیه، مژده وزیری، محسن کردان، طیبه ماهروزاده، غلامحسین رحیمی، محمد علی محققی، سید محمد قاسم حسینی، رمضان محسن پور، غلامعلی حداد عادل، حسین نادری منش، هادی عزیز زاده، هاجر نیک صفت تحریری، محمد حسین صفار هرندی، محسن پرویز، محمد رضا اسکندری، دکتر جعفر خلقانی، کامران لنکرانی، بهرام عین اللهی، دکتر محسن حاتم، مژده وزیری، بهرام محسن پور، مهندس مرتضی شریف النسبی، مهندس محرابیان، زکربا بازرلو، علی یزدانخواه، امیر منصور برقعی، سید محمد قاسم حسینی، غلامحسین رحیمی، عباس لطفی، طیبه ماهرو زاده، دکتر پروین کدیور، ونوس معافی، فرحناز حدادی، حجت الاسلام غلامرضا مصباحی مقدم، علی اصغر یزدانی، عباس رهی، فرشاد ابراهیم پور، غلام حسین حیدری، حمیدرضا حاجی بابایی.
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل شورای عالی آموزش و پرورش، مرکز اسناد این شورا به آدرس تهران، میدان فردوسی، خیابان سپهبد قرنی، نبش تقاطع سمیه، ساختمان شماره 2 آموزش و پرورش، (ساختمان مرحوم علاقه مندان)، طبقه 4 و تلفن تماس مرکز اسناد: 82284086 و روابط عمومی: 82284169 است.
منبع: خبرگزاری فارس
مهدی نوید ادهم دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش با اشاره به نقش و جایگاه این شورا در نظام تعلیم و تربیت ایران، اظهار داشت: این شورا با توجه به ضرورت انقلاب فرهنگی در مسیر استقرار نظام جمهوری اسلامی ایران و نیز رسالتی که آموزش و پرورش کشور در جهت رشد خودکفایی و بهسازی جامعه بر عهده دارد و همچنین لزوم برقراری ضوابط تعلیماتی برای توسعه علوم و فنون و اصلاحات تربیتی بر مبنای اعتقادات دینی و تأمین استقلال و آزادی و بنا به ضرورت مشارکت عمومی فرهنگیان، مربیان و صاحب نظران در امر تعلیم و تربیت کشور، تشکیل شد.
وی افزود: این شورا به عنوان مرجع سیاستگذاری در حوزه وظایف آموزش عمومی و متوسطه در چارچوب سیاست های کلی نظام و قوانین و مقررات موضوعه، عهده دار امر سیاستگذاری، تدوین خط مشی ها و راهبردها، تعیین ضوابط و وضع مقررات، تصویب اساسنامه ها و آیین نامه است و بیش از 110سال قدمت دارد؛ این شورا از سال 1275 شمسی در دوره سلطنت مظفرالدین شاه و صدارت امین الدوله «انجمن معارف» به ریاست احتشام السلطنه و عضویت رجال برجسته فرهنگی و سیاسی کشور با هدف گسترش مدارس جدید تأسیس شد.
نوید ادهم اضافه کرد: در سال 1315 قمری (1275 شمسی) انجمن معارف به منظور تأسیس مدارس جدید در تهران تشکیل شد و این انجمن که ترکیبی از وزیر علوم و دانشمندان و موسسان مدارس علمی را شامل می شد بر کار مدارس نظارت داشت و در ارتباط با برنامه های درسی، محتوای آموزسی و کتاب های مورد استفاده و نحوه اداره مدارس پیشنهادهای اصلاحی لازم را ارائه می کرد.
وی تصریح کرد: با آغاز حکومت مشروطه و تشکیل قوه مقننه، تأسیس مدارس دولتی و ملی در حوزه وظایف دولت قرار گرفت و تحصیل اجباری شد؛ در این دوره بر آموزش عمومی در شهر و روستا تأکید شد و از آن زمان به بعد توسعه آموزش و پرورش بر اساس قانون استوار شد.
دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش گفت: در سال 1329 قمری برابر با 1290 شمسی، قانون اساسی معارف به تصویب رسید و این قانون از جامع ترین قوانین آموزش و پرورش کشور در دوره مشروطیت به شمار می رود؛ در این قانون، آموزش ابتدایی برای عموم ایرانیان اجباری شد و مکاتب به دو گروه رسمی و غیر رسمی تقسیم شد و مخارج مدارس غیررسمی از محل شهریه دانش آموزان و در صورت کسری، بودجه آنها توسط دولت تأمین می شده است.
وی افزود: با تصویب قانون اساسی معارف، ضرورت وضع ضوابط و مقررات آموزشی و تربیتی احساس شد؛ بنابراین در سال 1300 هجری شمسی مجلس شورای ملی، قانون شورای عالی معارف را تصویب کرد و امور فنی مدارس مانند برنامه ها، امتحانات و صلاحیت معلمان را به آن شورا سپرد و با تشکیل این شورا برای نخستین بار در تاریخ ایران امر تعلیم و تربیت، شورایی شد و از جمله شخصیت های برجسته در این شورا که به عنوان وزرای معارف، یا صاحب نظر در آن حضور داشتند می توان از علی اکبر دهخدا، ملک الشعرای بهار و علی اصغر حکمت نام برد.
نوید ادهم با اشاره به مهمترین اقدامات شورای عالی معارف در این دوره، بیان کرد: می توان به صدور مجوز تأسیس مدرسه، اعزام دانشجو به خارج از کشور، صدور مجوز انتشار نشریات، تصویب اساسنامه و نظامنامه مکاتب و مدارس، تصویب نظامنامه بازرسی فنی، اعطای مدال و نشان، انتخاب اعضای فرهنگستان ایران، مجوز ادامه تحصیل در خارج از کشور و ارزشیابی مدارک تحصیلی طلاب علوم دینی اشاره کرد.
وی اظهار داشت: در سال 1316 شمسی در پی تغییر نام وزارت معارف به وزارت فرهنگ، شورای عالی معارف نیز به شورای عالی فرهنگ تغییر نام یافت و به عنوان مرجعی قانونی برای نظارت بر فعالیت ها و تدوین مقررات آموزشی تعیین شد و از مهمترین اقدامات شورای عالی در این دوره می توان به توسعه دانشسراها، پایه گذاری اولین مدارس عشایری، انضمام بیمارستان ها به دانشکده پزشکی، تأسیس کتابخانه مرکزی دانشگاه و لایحه ترمیم حقوق معلمان، اشاره کرد.
دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش خاطر نشان کرد: در سال 1343 شمسی، وزارت فرهنگ به وزارت فرهنگ و هنر و سازمان اوقاف و وزارت آموزش و پرورش تفکیک شد و شورای عالی فرهنگ نیز شورای عالی آموزش و پرورش نام گرفت لذا بدین ترتیب سال 1343 را می توان سال تشکیل نخستین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش قلمداد کرد و از مهمترین اقدامات شورای عالی در این دوره می توان به تغییر نظام آموزشی کشور و ایجاد دوره راهنمایی تحصیلی اشاره کرد.
وی ادامه داد: در سال 1345 شمسی، به استناد ماده 5 قانون تفکیک وزارت فرهنگ مصوب سال 1343، قانون تشکیل شورای عالی آموزش و پرورش به تصویب رسید و این شورا عهده دار تصویب برنامه های مدارس، آیین نامه های عمومی مدارس، امتحانات، اساسنامه های موسسات آموزشی، تطبیق کتب درسی با برنامه های مصوب و اجازه تأسیس مدارس خصوصی شد.
نوید ادهم افزود: در بهمن ماه 1358 شمسی، شورای انقلاب اسلامی، قانون شورای عالی آموزش و پرورش را به تصویب رساند، تصویب این قانون نشان دهنده اهمیت نقش این شورا و ضرورت استمرارفعالیت آن پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی است و در سال 1381 آخرین تغییرات در قانون شورای عالی آموزش و پرورش به عمل آمد و برای نخستین بار در تاریخ آموزش و پرورش ایران، عالی ترین مقام اجرایی کشور یعنی رئیس جمهور ریاست شورا عالی آموزش و پرورش را برعهده گرفت.
* آمادگی شورای عالی آموزش و پرورش برای همکاری با پژوهشگران
وی اضافه کرد: پژوهشگران عرصه های فرهنگی ایران معاصر و همچنین دانشجویانی که مایلند پایان نامه های خود را در خصوص تاریخ و نظام آموزش و پرورش ایران انتخاب کنند، واحد اسناد شورای عالی آموزش و پرورش با انبوهی از اسناد و گزارش های تاریخی این آمادگی را دارد که به این افراد خدمات اسنادی ارائه کند.
دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش گفت: مجموعه 2 هزار جلسه در قالب دست نوشته ها در آرشیو مرکز اسناد شورای عالی آموزش و پرورش نگهداری می شود و این آمادگی وجود دارد که در اختیار پژوهشگران، اندیشمندان و دانشجویان قرار گیرد.
نوید ادهم افزود: عرصه فعالیت و تصمیمات متخذه شورا در دو سه دهه نخست (شورای عالی معارف و فرهنگ) بسیار فراتر از وزارت آموزش و پرورش فعلی بوده و به طوری که وزارت ارشاد، وزارت آموزش عالی، سازمان اوقاف، و به طور کلی تمام نهادها و سازمان های فرهنگی، هنری، آموزشی، علمی امروزی را نیز شامل می شد، در نتیجه اسناد و مدارک کل سیاست گذاری های عرصه فرهنگ با موضوعات و محورهای مختلف در مجموعه مصوبات و اسناد تاریخی این شورا موجود است.
وی اظهار امیدواری کرد رویکرد فرهنگی در مناسبات و پژوهش های تاریخی ایران معاصر مورد توجه پژوهشگران قرار گیرد و ادامه داد: آرزو دارم این مرکز اسناد سرآغازی برای بهره برداری سایر اسناد و مدارک سازمان های آموزشی ـ پژوهشی آموزش و پرورش که غالباً در بایگانی های راکد سازمان ها، ادارات، مناطق و مدارس نگهداری می شوند، باشد و پیشنهاد می کنم یک مرکز اسنادی متمرکز برای وزارت آموزش و پروش در مدرسه دارالفنون یا هر جای دیگری که مسئولان صلاح می دانند، تأسیس شود تا با جمع آوری و تمرکز میلیون ها سند و مدرک و مجموعه های اسنادی آموزش و پرورش، امکان بازکاوی گسترده تاریخ و تحولات نظام آموزشی ایران را فراهم شود.
* اسناد تاریخی طبقه بندی شده در این مرکز
اهداف نظام آموزش و پرورش، موسسات عالی آموزشی، اعطای نشان و مدال های فرهنگی و علمی و هنری، اعطای امتیاز روزنامه و مجله، اعطای امتیاز چاپ کتاب و ترجمه آن، مجوزهای تاسیس مدارس، ارزشیابی مدارک تحصیلات خارجی، تربیت معلم، مقررات استخدامی معلمان، ادامه تحصیل معلمان، مهد کودک ها و کودکستان ها، شرایط ثبت نام در مدارس، دوره شش ساله ابتدایی، مدارس عشایری و نیمه سیار، دوره راهنمایی، تعیین و تغییر رشته، آیین نامه های اجرایی دبیرستان ها، جهش تحصیلی، تعلیمات دینی و ارزشیابی آن، تعطیلات مدارس خاص اقلیت ارامنه و نمره تعلیمات دینی آنها، ورزش در مدارس، آمادگی دفاعی دانش آموزان، کانون های فرهنگی و تربیتی دانش آموزان، تخلفات امتحانی، امتحانات هماهنگ، حق الزحمه امتحانات، ادامه تحصیل رزمندگان، تحصیلات پناهندگان، ادامه تحصیل دانش آموزان روستایی و عشایری، تیزهوشان و کودکان استثنایی، کودکان عقب مانده ذهنی و معلول جسمی، مدارس غیر دولتی، آموزشگاه های علمی آزاد، مدارس اتباع بیگانه در ایران، نحوه ادامه تحصیل دانش آموزان ایرانی در مدارس غیر ایرانی خارج از کشور، انجمن همکاری خانه و مدرسه (انجمن اولیا و مربیان)، شوراهای منطقه ای، مدارس و هنرستان های صنعتی و فنی و حرفه ای، کار و دانش(طرح کاد)، تعلیمات اکابر، آموزش بزرکسالان و اموزشگاه های دولتی و غیر دولتی شبانه، امتحانات متفرقه، مدارس وابسته به وزارتخانه ها و سازمان های مختلف، مدرسه تجارت، دبیرستان فنی پست، هنرستان صنعتی و راه آهن، شرکت نفت، نیروهای مسلح، هنرستان موسیقی، هنرستان های وابسته به وزارت ارشاد و سازمان تبلیغات اسلامی و آستان قدس رضوی، دبیرستان های علوم و معارف اسلامی، طلاب و مدرسین علوم دینی و اهل سنت و جماعت، مدارس فلاحتی و دبیرستان های کشاورزی، دبیرستان های دامپروری، آموزشگاه های دامپزشکی، دبیرستان نظام، دبیرستان سپاه پاسداران، آموزشگاه های بهیاری، مدارس مددیار پزشکی.
صرف نظر از صورت مذاکرات و صورت جلسات شورای عالی آموزش و پرورش، قریب 700 پژوهش و مجموعه های اسنادی نظیر آیین نامه ها و مقررات آموزشی، از آن جمله بیش از 70 پروژه پژوهشی مربوط به سند ملی آموزش و پرورش - که 30 پژوهش آن مربوط به آموزش و پرورش 30 استان کشور است - نیز در این مرکز موجود است؛ بخش دیگری از این اسناد مربوط به کمیسیون های شورای عالی آموزش و پرورش یعنی کمیسیون معین (50 مجموعه)، کمیسیون اساسنامه ها و مقررات تحصیلی (33مجموعه)، کمیسیون خاص (41 مجموعه)، کمیسیون های برنامه های درسی، منابع انسانی و نظارت (10مجموعه)، همچنین صورت مذاکرات جلسات تغییر بنیادین نظام آموزش و پرورش (35 مجموعه)، آیین نامه ها، بخشنامه ها و مصوبات پراکنده (114 مجموعه) و بالاخره طرح های تحقیقاتی (260 مجموعه) است.
البته برخی اسناد و مدارک پراکنده سه دهه بعد از انقلاب اسلامی نظیر دهها طرح و پیشنهاد مربوط به تغییر نظام آموزشی به خصوص مکاتبات و مصوبات جهت اسلامی شدن آموزش و پرورش، مکاتبات و اسناد برخی مدارس تازه تأسیس با رویکرد مذهبی، دهها برنامه درسی، کتب درسی آموزشی نیز در این مرکز نگهداری می شود که می تواند مورد بهره برداری پژوهشگران قرار گیرد.
برخی از اعضای شورای عالی آموزش و پرورش از آغاز تأسیس تا کنون
1- شورای معارف و شورای عالی معارف (از آغاز تا 1317): محتشم السلطنه، سید محمد تدین، ذکاء الملک فروغی، میرزا محمدخان وحید تنکابنی، دکترامیراعلم، علی اکبر دهخدا، غلامحسین رهنما، دکتر محمود حسابی، مجید الدوله، گل گلاب، نیرالملک، زین العابدین رهنما، سید مهدی مجتهد لاهیجی، ممتاز الاطبا، سعید العلما، لقمان الدوله، میرزا حسین خان سیفی(ادیب السلطنه)، مهدی خان فرخ، محمد علی فروغی، علی اکبر سیاسی، علی اصغر حکمت، میرزا اسماعیل خان مرات، حسین علاء، میرزا علی محمد خان شیبانی، فخر داعی، شاهزاده عمادالسلطنه، بدیع الزمان فروزانفر، میرزا حسین خان پیرنیا، شاهزاده حسینقلی میرزا سالور، سعید خان مالک(لقمان الملک)، رشید یاسمی، رضاقلی خان هدایت، عیسی صدیق اعلم، مشیرالدوله پیرنیا، عبدالله ریاضی، ملک الشعرای بهار، دکتر جواد آشتیانی، دکتر محمد مصدق، علی آکبر شایگان، احمد سعیدی، دکتر عبدالله شیبانی، محمد خان موتمن(مسیح الدوله).
2- شورای عالی فرهنگ (1317 الی 1346): سید محمد تدین، فرهمند، غلامحسین رهنما، محمد مجتهدی، سید مهدی مجتهد لاهیجی، دکتر اسدالله ال بویه، محمدعلی فروغی، خلیل ملکی، دکتر ولی نصر، دکتر یدالله سحابی، اسماعیل مرات، محسن غریب، ملک الشعرای بهار، دکتر محمود مهران، احمد سعیدی، دکتر احمد پارسا، احمد سعیدی، وحید تنکابنی، سید حسن تقی زاده، دکتر محمود حسابی، دکتر نصیری، دکتر علی اکبر سیاسی، محسن حداد، حسین اعلاء، بدیع الزمان فروزانفر، یزدان فر، حسین پیرنیا(موتمن الملک)، سعید مالک(لقمان الملک)، رشید یاسمی، عیسی صدیق، محسن کلانتری، دکتر جواد آشتیانی، دکتر جهانشاه صالح، علی اکبر شایگان، مهندس مهدی بازرگان، دکتر عبدالله شیبانی، دکتر ابراهیم شمس آوری، دکتر منوچهر اقبال، ابوالقاسم نراقی، دکتر عباس ریاضی، دکتر روشن، دکتر سنجابی، مهندس ریاضی، سید محمد مشکوه، تجدد، غلامحسین مصاحب، غفاری، مهدی آذر، مرتضی قلی اسفندیاری، دکتر جناب، غلامعلی رعدی، حبیب الله مظفری، دکتر فرخ رو پارسا، محمد افشار، دکتر احمد هوشنگ شریفی، دکتر طوسی، حسین فرهودی، دکتر محمد سام، رضا جعفری، مهندس شقاقی، غلامحسین صدیقی، پرویز خانلری، دکتر محمد معین، فروغ کیا، میرسپاسی، فخرالدین شادمان، موسی آذرنوش، مجید آهی، احمد مقبلی، یحیی مهدوی، محمد علی ادب، نوروزیان، عظیم زاده، والی زاده ، آیت الله مهدی حائری یزدی، دکتر ذبیح الله صفا، دکتر موسی عمید، نامدار، مهندس اشراقی، مرتضی موسی، دکتر خان بابا بیانی، شهابی، شعرائی، محمدنمازی، دکتر محمد مشایخی، رضافلاح، احمد مهران، دکتر بینا، پرفسور جمشید اعلم، فاطمی، دکتر اسماعیل فیلسوفی، دکتر فرهاد، محمد درخشش، دکتر محمود صناعی، مهندس اسفندیاری.
3- اعضای شورای عالی آموزش و پرورش(1346 الی 1354): عیسی صدیق، دکتر محمد علی محتهدی، دکتر یزدان فر، دکتر جهانشاه صالح، دکتر محمد مشایخی، مهندس نفیسی، دکتر احمد هوشنگ شریفی، دکتر فرخ رو پارسا، مهدی بطحائی، دکتر هدایتی، رضاجعفری، دکتر جواد مهذب، دکتر ملکه شیخ حجت الله طالقانی، علی اکبر میرفخرایی، سید رضابرقعی، علینقی عالیخانی، هوشنگ نهاوندی، ناصر موفقیان، آذرمیدخت احمدیه.
4- اعضای شورای عالی اموزش و پرورش بعد از انقلاب تا 1379: محمد علی رجایی، گلزاده غفوری، محمد حسین بنی اسدی، حسن حبیبی، محمد طاهر معیری، محمد جواد باهنر، دکتر یدالله سحابی، فرید علم، هادی شریفی، غلامحسین شکوهی، دکتر محمد عارفی، سید حسین طباطبایی، محمد کاظم نایینی، رضا داوری، حسن آدرانی، اسماعیل شهبازی، ابوالفضل احمدی، دکتر کاظم ابهری، دکتر ایرج شگرف نخعی، حجت الاسلام ابراهیم امینی، دکتر عباس انواری، علی اکبر پرورش، مهندس سیف الله وفا مهر، علی اصغر شامخی امیری، مهندس جعفر علاقمندان، محمد رجبی، حجت الاسلام محمد علی موحدی کرمانی، دکتر غلامعلی حداد عادل، آیت الله محمد یزدی، دکتر محمد علی نجفی، مهندس غلامرضا فروزش، دکتر علی اکبر صالحی، آیت الله سید محمد رضوانی، منصوره طبیب زاده، محمود لولاچیان، دکتر مصطفی معین، دکتر سید کاظم اکرمی، دکتر علی شریعتمداری، دکتر ایرج فاضل، مهندس سعید پورسیف، دکتر حسن اسدی، حجت الاسلام سید یوسف طباطبایی نژاد، حجت الاسلام احمد احمدی، دکتر رضا ملک زاده، مهندس محمد حسین رفیعی طاری، فریده خزعل بعلبکی، دکتر سید ضیاء الدین صدری، دکتر محمد حسین توکلی، حسن ظهوری، مهندس امین میرزا محمدی، محسن رحمانی، دکتر محمد رضا هاشمی گلپایگانی، مهندس حسین حسینی، مهندس محمد مسعود ابوطالبی، حسین مظفر، مهندس علیرضا مرندی، دکتر علی اصغر فانی، دکتر جعفر توفیقی، مهندس بیژن زنگنه، حجت الاسلام غلامرضا مصباحی، مهندس حسن رادنیا، مهندس رفیعی طاری، دکتر حسن ملکی، مهندس ثقفیان، دکتر اسدالله ناظری عبدالرحمن چراغعلی، عباس هزاوه، حسین توکلیان، محمد حسین اقارب پرست، احمد صافی، محمدعلی غروی،
5- اعضای شورای عالی اموزش و پرورش در دهه هشتاد: حجت الاسلام دکتر محی الدین بهرام محمدیان، مهندس مهدی نوید ادهم، محمد فرهادی، علی شریعتمداری، سید کاظم اکرمی، محمد معین، منصوره طبیب زاده، مهندس طهماسبی، حسین مظفر، جعفر علاقه مندان، حجت الاسلام علی اکبر موسوی حسینی، مهندس سعیدی کیا، علی اصغر فانی، جعفر توفیقی، حسن ملکی، اسدالله رضوی، مهین السادات ناظری، مهندس حسن بنیانیان، صدیقه مهدوی، احمد شیرزاد، زهرا رهنورد، مسعود پزشکیان، محمود حجتی، عزیزالله تاجیک اسماعیلی، سید محمد خاتمی، محمود احمدی نژاد، مجتبی صدیقی، حسن خالقی، احمد مسجد جامعی، حسن ایمانی، عبدالله کریمی، علی آهون منش، اسحاق جهانگیری، محمد جعفر اسلامی، محمود مهرمحمدی، رضابهرنگی، محمد امین سازگار نژاد، حسن ابراهیم زاده، علی اصغر کاکو جویباری، الهه حجازی، طاهره کاغذچی، لیدا ابراهیمی نژاد، عباس میرزا پور، نصرت الله جواهری پور، شهاب الدین غندالی، محمد حسین خلیلی اردکانی، جواد برادران شرکاء، مهندس طهماسبی، علیرضا علی احمدی، محمود فرشیدی، محمد حسین صادقی مقدم، بهرام عین الهی، محسن حاتم، مصطفی گودرزی، دکتر اسلامیه، مژده وزیری، محسن کردان، طیبه ماهروزاده، غلامحسین رحیمی، محمد علی محققی، سید محمد قاسم حسینی، رمضان محسن پور، غلامعلی حداد عادل، حسین نادری منش، هادی عزیز زاده، هاجر نیک صفت تحریری، محمد حسین صفار هرندی، محسن پرویز، محمد رضا اسکندری، دکتر جعفر خلقانی، کامران لنکرانی، بهرام عین اللهی، دکتر محسن حاتم، مژده وزیری، بهرام محسن پور، مهندس مرتضی شریف النسبی، مهندس محرابیان، زکربا بازرلو، علی یزدانخواه، امیر منصور برقعی، سید محمد قاسم حسینی، غلامحسین رحیمی، عباس لطفی، طیبه ماهرو زاده، دکتر پروین کدیور، ونوس معافی، فرحناز حدادی، حجت الاسلام غلامرضا مصباحی مقدم، علی اصغر یزدانی، عباس رهی، فرشاد ابراهیم پور، غلام حسین حیدری، حمیدرضا حاجی بابایی.
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل شورای عالی آموزش و پرورش، مرکز اسناد این شورا به آدرس تهران، میدان فردوسی، خیابان سپهبد قرنی، نبش تقاطع سمیه، ساختمان شماره 2 آموزش و پرورش، (ساختمان مرحوم علاقه مندان)، طبقه 4 و تلفن تماس مرکز اسناد: 82284086 و روابط عمومی: 82284169 است.
منبع: خبرگزاری فارس
