نگاهي کلي به ابعاد فردي و اجتماعيِ ايدز

بيماريِ «ايـــدز» يا «سندروم نقص ايمني»، نوعي اختلال است که در دستگاه‌ايمني بدن و توسط ويروس نقص ايمني يا همان HIV ايجاد مي‌شود. ايدز داراي سه مرحله اصلي است: در مرحله اول که به آن «دوره نهفتگي» مي‌گويند، فرد غير از نشانه‌هاي‌ ابتلا به بيماري کوتاهي شبيه آنفلوآنزا، تا يک دوره طولاني هيچ علائمي نمي‌بيند. با پيشرفتِ بيماري، دستگاه‌ايمني بدن دچار اختلال شده و شخص، به عفونت‌هاي‌ فرصت ‌طلب و انواع تومور دچار مي‌شود و در نهايت بيماري وارد مرحله سوم «ايدز» يا همان HIV مي‌شود. ايدز عمدتاً از طريق روابط جنسي محافظت نشده، سرنگ آلوده، انتقال خون آلوده و انتقال از مادر به فرزند در طول بارداري، زايمان يا شيردهي، منتقل مي‌شود. پيشگيري از عفونت HIV، معمولا از طريق آميزش جنسي امن و استفاده از سرنگِ استريل، امکان پذير است. ايدز هيچ‌ درمان يا واکسني ندارد؛ اگر چه درمان ضدويروسي مي‌‌تواند باعث کاهش دوره بيماري و اميد به زندگي شود. پژوهش‌‌ها نشان مي‌‌دهد که HIV در اوايل قرن بيستم ميلادي در غرب آفريقا، جهش يافته و پديد آمده است. ايدز اولين بار در سال 1981 توسط مرکز کنترل و پيشگيري بيماريِ ايالات متحده‌آمريکا، شناخته شد. در حالِ حاضر با توجه به وسعتِ حوزه شيوع اين بيماري، ايدز به عنوان يک بيماري همه‌ گير جهاني شناخته مي‌شود.

 

مقامات سازمان ‌ملل در گزارش جديدي اعلام کردند که در مقايسه با آمار سال 2001 ميلادي، موارد جديد ابتلا به ويروس اچ‌آي‌وي در بين کودکان و بزرگسالان جهان 33 درصد کاهش يافته است. اين در حالي است که در ايران، آمار ابتلا به‌ ايدز طي هفت ‌سال اخير، روند صعودي داشته است. به گزارش «فرارو»، دامنه گستردگي اين بيماري در حالي هرروز رو‌به‌رشد است که آمار‌هاي دولتي نشان مي‌دهد به‌طور ميانگين از سال 1388 تا به‌امروز، هر سه‌ماه يک‌بار 500 نفر به مبتلايان اين بيماري اضافه مي‌‌شود؛ طبق اين آمار 46 درصد مبتلايان به‌ايدز، در زمان ابتلا در گروه سني 34- 25 سال قرار دارند. اين در حالي است که کارشناسان دانشگاه‌هاي علوم‌پزشکي معتقدند آمار‌هاي دولتي، ميزان واقعي تعداد مبتلايان به‌ايدز در کشور را نشان نمي‌دهند.

 

علاوه بر افزايشِ ميزان ابتلا به‌ايدز از طريق روابط جنسي، سن ابتلا به‌ايدز نيز در حال کاهش است. بررسي آمار‌هاي سالانه وزارت بهداشت نشان مي‌دهد در سال1388، سهم گروه سني 15 تا 24 سال از ميان کل مبتلايان به‌ايدز، 3.3‌ درصد بود که اين رقم در پايان سال1391 به 11‌ درصد رسيده است. اين درحالي است که پيش از اين، مسئولان وزارت بهداشت نسبت به کاهش سن ابتلا به‌ايدز در کشور، هشدار داده بودند. به‌طوري‌که مسعود مرداني، عضو کميته کشوري ايدز با استناد به مطالعات انجام‌شده عنوان کرده بود: «نتايج مطالعه‌اي که دوسال گذشته در کشور انجام شده، حاکي از آن است که سن ابتلا به‌ايدز پايين آمده و به زير 20 سال کاهش يافته است»!

 

رئيس مرکز تحقيقات ايدز، دکتر مينو محرز در گفت‌وگو با شرق مي‌گويد: «99‌ درصد بيماران جديدي که در تهران به ما مراجعه مي‌کنند، از طريق روابط جنسي محافظت نشده، به ويروس ايدز مبتلا شده‌اند». او با تاکيد بر اين که آمارهاي جديد شيوع ايدز در کشور نشان مي‌دهد موج سوم ايدز، يعني شيوع جنسي آن در کشور شروع شده است، مي‌افزايد: «حدود 30‌ درصد مبتلايان جديد از طريق روابط جنسي به اين ويروس آ‌لوده شده‌اند؛ زيرا 21‌ درصد آن‌ها به شکل رسمي اين مسئله را عنوان کرده‌اند و 10‌ درصد ديگر نيز که علت ابتلا را نگفته‌اند، احتمالا از همين طريق آلوده شده‌اند. ضمن اين که شواهد نشان مي‌دهد تعداد زنان بارداري که اين ويروس را از همسران‌شان گرفته‌اند، به طور نگران‌کننده‌اي در حال افزايش است.»

 

سهم زنان در ابتلا به‌ايدز از طريق روابط جنسي از ۴۰ درصدِ سال ۸۰، به ۶۰ درصد در سال ۹۱ رسيد. هشدارهاي کارشناسان و رسانه‌ها طي ۵ سال اخير مبني بر پيشروي موج سوم ايدز در جامعه ايران، حالا به حقيقت پيوسته است و جزئيات آماري، نشان از آن دارد که اين موج بيش از پيش دامن زنان را گرفته است. آماري که نشان مي‌دهد موج سوم ايدز طي ۱۲ سال اخير، حالا به يکي از نگران کننده ترين شرايط خود رسيده و سهم زنان از ۴۰ درصد موارد جديد ابتلا از طريق روابط جنسي در سال ۱۳۸۰، به ۶۰ درصد در سال ۱۳۹۱ تبديل شده است(که بيشترين نقش را زنان خياباني بر عهده دارند.) طبق اين آمار در ۱۰سال ابتدايي آغاز بيماري ايدز در ايران؛ يعني از سال ۱۳۶۵، سهم مردان و زنان در ابتلا به‌ايدز حدود ۹۸‌درصد به دو‌درصد بود، اما حالا در سال۹۳ به رقمي حدود ۶۵‌ درصد مردان و ۳۵‌ درصد زنان رسيده است.

 

دکتر مينو محرز در گفت‌وگو با ايسنا، مي‌گويد: «طبق مطالعه‌اي که در گذشته انجام شده، بيشترين ميزان شيوع ايدز در ميان کودکان کار و کودکان خياباني، بين سنين 10 تا 18 سال است. وي با استناد به مطالعه‌اي که پيش از اين در زمينه ابتلا به‌ايدز روي هزار کودک کار در تهران انجام شده است، ادامه داد: از ميان هزار کودک مورد مطالعه، 4 تا 5 درصدشان HIV مثبت بودند و اصلي ترين راه مبتلا شدن اين کودکان، تجاوز جنسي است. اعتياد نيز يکي از راه‌هاي انتقال ايدز در کودکان است.»

 

سال‌ها از کارزار مسئولان ايدز براي تابوشکني از اين بيماري مي‌گذرد. با اين وجود، همچنان راه طولاني براي تبديل بيماران مبتلا به‌ايدز به «بيمار» وجود دارد، چراکه همچنان مبتلايان به اين بيماري، مجرم يا آسيب ديده اجتماعي تلقي مي‌شوند. بر اساس اظهارنظر جديدي که ماهِ گذشته، دکتر مينو محرز انجام داد، پذيرش و بستري مبتلايان به‌ايدز در بيمارستان‌ها همچنان با مشکلاتي روبه‌روست. مينو محرز عنوان کرده است: «نبود برخي امکانات و تجهيزات پزشکي در بيمارستان‌ها براي جلوگيري از انتقال ايدز به پزشک، مانعي بر سر راه دريافت خدمات درماني است».

 

سال 85 خبر خوش توليد داروي گياهي مبارزه با ايدز انتشار يافت؛ در حالي که قرار بود اين دارو به صورت انبوه‌ توليد شود و در اختيار مراکز درمان‌ و مشاوره‌ايدز قرار گيرد، يک عضو کميته کشوري ايدز فاش کرد که دارو تأثير موفق درماني ندارد. به اين ترتيب، مقابله با اين بيماري خطرناک از مرحله درمان کامل به برنامه‌هايي مثل قرار دادنِ سرنگ استريل در اختيار معتادان، کاهش يافت. اما همچنان راه، پيشِ پاي موج سوم ايدز با روابط پرخطر جنسي باز است. دکتر عباس صداقت در گفت‌و‌گو با ايسنا درباره برنامه‌هاي وزارت بهداشت در اين زمينه با بيان اينکه در راستاي طرح تحول نظام سلامت، سه برنامه بزرگ براي کنترل ايدز در حال پيگيري‌ است،‌ گفت: «سال گذشته براي اولين بار هم در کشور و هم در بين کشورهاي مديترانه شرقي، توانستيم 12 آزمايشگاه قطب منطقه‌اي تشخيص تخصصي HIV را در کشور راه‌اندازي کنيم». وي هدف از ايجاد اين 12 آزمايشگاه‌ را ارائه کليه خدمات تخصصي نظير تشخيص، پايش، درمان و تشخيص‌هاي مولکولي براي کل کشور دانست تا اين خدمات به صورت کاملا رايگان در دسترس بيماران قرار گيرد.

صداقت برنامه ديگر وزارت بهداشت را کنترل ايدز در ميان حاشيه‌نشينان عنوان و اظهار کرد: «يک بسته جامع و همه جانبه در اين خصوص تدوين کرديم تا در قالب آن بتوانيم خدماتي به منظور پيشگيري، کاهش آسيب، مراقبت و درمان HIV ارائه دهيم». رئيس اداره کنترل ايدز وزارت بهداشت افزود: «در صورتي که گروه‌ يا افرادي، نيازمند بررسي آزمايشگاهي براي تشخيص HIV باشند، شرايط انجام اين کار نيز فراهم خواهد بود و در صورت نياز به دريافت بسته‌هاي کاهش آسيب، اين بسته‌ها به صورت کاملا رايگان در اختيار آن‌ها قرار مي‌گيرد و در نهايت اگر کسي به خدمات مراقبت و درمان نياز داشت، در اين بسته، روندي پيش‌بيني شده است تا اين افراد بتوانند از طريق سيستم ارجاع، به بخش‌هايي که اين خدمات را به صورت رايگان و کاملا محرمانه ارائه مي‌دهند، ارجاع داده شوند».

 

ايدز، سوار بر موجِ روابط جنسي پر خطر!

90 هزار نفر ايدز دارند که از اين ميان 60 هزار نفر از بيماري ايدزشان بي‌خبرند! آذر صدارت- در ميان اخبار اجتماعي، اخيرا به نقل از رئيس اداره‌ايدز وزارت بهداشت، آمده است: «90 هزار ايدز دارند که از اين ميان، 60 هزار نفر از بيماري ايدزشان بي خبرند». عباس صداقت، مديرکل اداره‌ايدز وزارت بهداشت، با بيان آخرين آمار شيوع بيماري ايدز در کشور گفته است: «کشور ما کشوري جوان است و نيمي از جمعيت آن را جوانان و کودکان تشکيل مي‌ دهند.
اين جوانان کنجکاو هستند تا رفتارهاي پرخطر را تجربه کنند؛ بنابراين نسبت به ديگر افراد، در برابر خطرات، بسيار آسيب پذيرترند. تا پيش از اين، تنها هجده درصد جوانان ما، از راه‌هاي‌ انتقال HIV و مسائل مربوط به پيشگيري HIV مطلع بودند که اين آمار در سال۹۳ به چهل درصد افزايش يافته است. هنوز بيش از نيمي از جوانان، از راه‌هاي‌ انتقال HIV که در کشور ما، معمولا تزريق مواد مخدر و روابط جنسي پرخطر است، بي اطلاعند.
در هيچ کشوري امکان سرشماري عمومي HIV وجود ندارد و بر اساس روش‌هاي‌ تخمين، تعداد کلي مبتلايان محاسبه مي‌ شود؛ از اين رو آخرين داده‌ها حاکي از ابتلاي 90 هزار نفر در کشور به بيماري ايدز است که 60 هزار نفر از بيماري ايدزشان بي خبرند»! با توجه به اهميت و حساسيت اين خبر که حاکي از عمقِ نفوذ اين بيماري در زير پوستِ جامعه است، پرونده‌امروز به بررسي ابعاد اين مسئله مي‌پردازد.

دکتر مينو محرز به درستي معتقد است: «کشورهاي غربي به اين دليل توانستند شيوع ايدز از طريق روابط جنسي را کنترل کنند که به طور کاملاً شفاف و بي‌پرده مسائل را براي مردم بازگو کردند و آگاهي جامعه و جوانانشان را بالا بردند، در صورتي که در کشور ما صحبت کردن شفاف در اين باره سخت است، اطلاع‌رساني مداوم و مستمر وجود ندارد و اگر اين وضعيت ادامه پيدا کند، آينده بسيار نگران‌کننده‌اي در انتظار ماست».