پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ - 28 Mar 2024
تاریخ انتشار :
چهارشنبه ۳ شهريور ۱۳۹۵ / ۱۴:۳۸
کد مطلب: 38103
۰
گذاشتن یا گزاردن؟

فارسی را درست بنویسیم، گذاشتن و گزاردن

فارسی را درست بنویسیم، گذاشتن و گزاردن
عده‌ای گمان می‌کنند که اگر گذاشتن دلالت بر عملی عینی و ملموس نکند یا، به بیان دیگر، اگر مفعول آن جسم نباشد، باید با حرف "ز" نوشته شود. مثلا قانون یا بدعت یا بنیان چون جسم عینی و ملموسی نیست در ترکیب با این فعل لابد می‌شود قانونگزار یا بدعتگزار یا بنیانگزار. این تصور نادرست در وهله نخست ناشی از خلط معنای حقیقی و معنای مجازی گذاشتن و در وهله بعد ناشی از خلط معنای این فعل با معنای فعل گزاردن است.

 

گذاشتن در معنای حقیقی کلمه، "قرار دادن به طور عینی و مشهود" است، مثلا: "لیوان را روی میز می‌گذارم" یا "کتاب را در قفسه گذاشت". اما گذاشتن مجازا به معنای "قرارداد کردن، وضع کردن، تاسیس کردن" است و چون مقصود از قانونگذار کسی است که قانون را وضع و بنا می‌کند (و نه فرضا کسی که قانون را اجرا می‌کند) باید به همین صورت، یعنی با حرف "ذ" نوشته شود. همچنین است قانونگذاری به معنای "وضع قوانین"، چنانکه می‌گویند: "مجلس قانونگذاری". بنابراین نوشتن این دو کلمه به صورت قانونگزار و قانونگزاری غلط است.
و نیز بدعتگذار کسی است که بدعت را وضع و تاسیس می‌کند (و نه فرضا کسی که بدعت را اجرا می‌کند) و بنابراین با حرف "ذ" نوشته می‌شود. همچنین بنیانگذار، به معنای "موسس"، کسی است که بنای کاری را یا موسسه‌ای را می‌گذارد و نوشتن آن با حرف "ز" غلط است.

اما گزاردن. نخست باید دانست که گزاشتن با "ز" و "گذاردن" با "ذ" غلط است و صحیح گذاشتن و گزاردن است. خلط این دو فعل اخیر از آنجا ناشی شده است که صیغه امری هر دو از لحاظ آوایی یکسان است، یعنی امر گذاشتن می‌شود گذار و امر گزاردن می‌شود گزار. ولی معنای آنها البته یکسان نیست. گزاردن معانی متعدد دارد که همه آنها را می‌توان در دو معنی به شرح زیر خلاصه کرد:

1- یکی به معنای "به جا آوردن" یا "ادا کردن" یا، بر طبق استعمال معاصران، "اجرا کردن" و "انجام دادن". مثلا نماز گزاردن یعنی "ادا کردن نماز"، بنابراین باید نوشت نمازگزار و نه نمازگذار. یا وام گزاردن یعنی "ادا کردن وام"، بنابراین وامگزار صحیح است و نه وامگذار. و نیز حج‌گزار صحیح است، یعنی "انجام‌دهنده مناسک حج"، و نه حج‌گذار.

همچنین باید نوشت: خراجگزار، سپاسگزار، شکرگزار، خدمتگزار، حق‌گزار، پاسخ‌گزار، مدح‌گزار، سنت‌گزار (به معنای "به جای آورنده سنت" و مقصود از آن "به جا آورنده نماز نافله" است) و جز اینها. از همین معنی است که ترکیب کارگزار، یعنی "انجام‌دهنده و اجرا‌کننده کار" ساخته شده است. ترکیب پیغام‌گزار را می‌توان دو گونه تفسیر کرد: "کسی که پیغام را ادا می‌کند" یا "کسی که پیغام را بازگو می‌کند" (در صورت اخیر، معنای دوم گزاردن منظور است.

2- معنای دوم گزاردن "برگرداندن از زبانی به زبان دیگر یا از بیانی به بیان دیگر یا، به تعبیر این زمان، از نظامی (سیستمی) به نظام دیگر" است. بنابراین مرادف است با "ترجمه کردن" (گزارنده و گزارش به معنای "مترجم" و "ترجمه" بوده است) یا "تعبیر کردن" و "شرح دادن" (خوابگزاری یعنی "تعبیر خواب" و خوابگزار یعنی "معبر"). اصطلاحات گزارشگر و خبرگزار و خبرگزاری که امروزه در معنای خاصی به کار می‌روند یا از همین معنای اخیر گرفته شده‌اند یا مانند پیغام‌گزار از معنای اول گزاردن.

 -

نجفی، ابوالحسن. (1384). غلط ننویسیم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. ذیل گذاشتن/ گزاردن
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
یک رابطه خوب زمانی است که کسی پذیرای گذشته، پشتیبان امروز و مشوق فردایتان باشد.