ایدز و پیامدهای آن
تعریف و بیان موضوع
هنگامی که جهانیان، به خصوص جامعه پزشکی در حال برگزاری جشن به مناسبت ریشه کنی آبله و کنترل بسیاری از بیماری های واگیر بودند و در حالی که علم پزشکی بیشتر بیماری های مسری را مغلوب خود ساخته بود،ناگهان ظهور بیماری ناشناخته ای جهان را با مهلک ترین و جنجال برانگیزترین بیماری قرن مواجه ساخت. این بیماری خطرناک ایدز نامیده شد؛ که بی شک بزرگ ترین بلای جامعه بشری بعد از جنگ جهانی دوم به شمار آمده و امروزه تمامی کشورها با آن مواجه هستند(غفاری، 1387 :22).
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های (C.D.C) ایدز را این چنین تعریف کرده است:«یک بیماری که حداقل به طور متوسط پیش بینی کننده نقصی در ایمنی سلولی است و در فردی که علتی معلوم برای کاهش مقاومت نسبت به آن بیماری ندارد. روی می دهد» (کاپلان و سادوک،1: 1379 :569).
شاید یکی از داغ ترین مباحث علمی که تا به حال مطرح شده است، تاریخچه کشف ویروس (HIV/AIDS) باشد. بحث در مورد ویروس (HIV/AIDS) وقتی بالا گرفت که لوک مونتاگنیر (LOCK MONTAGNIER- 1983) فرانسوی و سپس رابرت گالو (ROBERT GALLO- 1984) از کشور آمریکا مدعی کشف این ویروس شدند.
تا سال 1987 مسئله کشف ویروس ایدز از عرصه مباحث پزشکی گذشته و کم کم به سطوح دیپلماتیک رسیده بود.
در سال 1991 تحقیقات مشخص کرد که نمونه های آزمایش شده در آمریکا، قبلاً در فرانسه آزمایش شده بوده اند و در سال 1994 دولت ایالات متحده قبول کرد سهم اعظم افتخار این تحقیقات متعلق به دانشمند فرانسوی است و در سال 2008، مؤسسه کارولینسکا نیمی از جایزه نوبل پزشکی و فیزیولوژی را به مونتاگنیر و همکارش برای کشف «ویروس نقص ایمنی انسان(HIV/AIDS) و نیمی دیگر را به دانشمند دیگری برای کار روی «ویروس پاپیلومای انسانی» اختصاص داد (یشایائی،1387 :6).
وقتی که این ویروس وارد بدن می شود اصطلاحاً به آن فرد (HIV) مثبت گفته می شود که با ایدز فرق دارد. به عبارتی دیگر ، هر فرد مبتلا به ایدز،(HIV) مثبت است، اما هر فرد (HIV) مثبت ممکن است هنوز به مرحله بیماری ایدز نرسیده باشد(ضیاء الدینی و همکاران،1388: 12).
به هر حال بیماری ایدز هم اکنون یک همه گیری جهانی محسوب می شود و اولین مورد این بیماری در ایران در سال 1366 در یک کودک هموفیلی گزارش شد. انتقال این بیماری در ایران ابتدا تنها به دنبال مصرف فرآورده های خونی بود؛ ولی به تدریج از سایر راه ها نیز گسترش یافت (مولوی نجومی و همکاران، 1382: 41).
علائم
وقتی که فرد به ویروس(HIV) آلوده شود، پس از دوره نهفتگی 2 تا 8 هفته ای دچار یک بیماری شبیه سرماخوردگی می شود که با تب، گلو درد، سردرد، عرق کردن، بزرگ شدن غده های لنفی، درد ماهیچه ها و مفاصل و گاهی دانه ها و لکه های قرمز پوستی همراه است. این بیماری اولیه خود به خود بهبود پیدا می کند و در نتیجه فرد متوجه عفونت خود به (HIV) نمی شود. حتی گاهی ممکن است بدن فرد پس از آلوده شدن،هیچ علامتی نشان ندهد. سپس طی دوره طولانی چند ساله ای که ممکن است تا 15 سال هم طول بکشد، فرد به ظاهر سالم و بدون علامت است؛ اما ویروس آرام آرام سلول های مربوط به دستگاه ایمنی فرد را از کار می اندازد. در این مرحله بیماران مبتلا به (HIV) در مقابل آن چه به «عفونت های فرصت طلب» معروف است آسیب پذیرتر هستند (ضیاء الدینی و همکاران 1388: 14).
اما هر فرد بالغ، اگر 2 علامت اصلی بیماری ایدز را همراه با یکی از نشانه های فرعی داشته باشد، به شرطی که برای نقص سیستم ایمنی بدنش علت مشخصی مانند سوء تغذیه شدید و سایر علل شناخته شده وجود نداشته باشد، مبتلا به بیماری ایدز است.
علائم اصلی این بیماری شامل: کاهش وزن بیشتر از 10 درصد و اسهال مزمن بیش از 1 ماه است. نشانه های فرعی آن نیز سرفه پایدار به مدت بیش از 1 ماه و عفونت پوستی همراه با خارش و تبخال های طلایی است. مجموعه این علائم در نتیجه نقص سیستم ایمنی بدن انسان و رشد عفونت های فرصت طلب ایجاد می شوند. (میرزازاده، 1383: 77).
عوامل ابتلاء به ایدز
موارد اولیه بیماری ایدز در سال 1981 در بین چند هم جنس باز آمریکایی مشاهده شده و این تفکر که علت این سندروم می تواند با نحوه زندگی و عادات منحصر به فرد این گونه افراد مرتبط باشد منطقی به نظر می رسید. اما در عرض چند ماه این بیماری در بین زنان و مردانی که از مواد مخدر تزریقی استفاده می کردند نیز شناسایی شد. پس از آن، بروز نقص ایمنی در نوزادان زنان معتاد تزریقی، افرادی که به نحوی تزریق خون داشتند و تعدادی از مردم که سابقه هم جنس بازی نداشتند، تفکر اولیه در مورد این بیماری را زیر سؤال برد و از آن به بعد علت عفونی به عنوان عامل ایجاد بیماری ایدز مطرح شد و عمده تحقیقات به بررسی این امر اختصاص یافت(احمدی و جمالی، 1385 :1).
نتایج این تحقیقات نشان داد که در اصل، عامل ایجاد کننده ایدز ویروسی از خانواده «رتر و ویروس ها» است و دو نوع1 و 2 دارد که نوع 1 آن شایع است و نوع 2 آن تنها در غرب آفریقا دیده می شود و وقتی از (HIV) صحبت می شود منظور نوع 1 آن است (ضیاء الدینی و همکاران، 1388: 12).
به طور کلی، تحقیقات نشان می دهند کسانی که از مواد مخدر تزریقی یا سرنگ آلوده و مشترک استفاده می کنند، اشخاصی که از نظر جنسی بی بند و بار هستند، افرادی مانند کادر پزشکی که با خون و سرنگ آلوده سروکار دارند، بیمارانی که فرآورده های خونی دریافت می کنند، کسانی که با روش های غیربهداشتی اقدام به خال کوبی و کارهایی که منجر به سوراخ شدن پوست می شود می کنند،میگناirکودکانی که از مادران آلوده متولد می شوند و افرادی که از وسایل آلوده مشترک مانند: تیغ، سوزن، ریش تراش، ناخن گیر، مسواک و لوازم آرایش استفاده می کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلای به ایدز هستند (اسماعیلی نیا و جوانی فرد،1383 و 1384 :62).
مطالعات تأیید کرده اند که زنان معمولاً‌به دلایلی که ذکر خواهد شد بیشتر در معرض ابتلاء به ویروس (HIV/AIDS) قرار می گیرند.
این دلایل عبارتند از: یا خودشان معتاد تزریقی هستند، یا جفت جنسی معتاد تزریقی دارند، یا در مقابل دریافت مواد مخدر خودفروشی می کنند و یا با جفت مبتلا به این ویروس، آمیزش جنسی دارند(گلانتر و هارتل،1386: 426).
عوامل متعددی نیز از جمله، برخی عفونت های میکروبی و ویروسی، تغذیه بد، استرس زیاد و استفاده از مواد مخدر و الکل باعث تسریع بروز مرحله فعال ایدز می شود(میرزا زاده، 1383: 77).
نتایج بررسی اپیدمیولوژی ایدز در ایران از ابتدا تا سال 1378 نشان می دهد که بیش ترین راه انتقال ایدز از طریق خون و فرآورده های خونی در موارد(HIV)مثبت و بیش ترین راه آلودگی نیز از طریق اعتیاد تزریقی بوده است(مرادی و همکاران، 1379: 79).
طبق آمار ارایه شده در ابتدای سال 1381 نیز در حدود 23 درصد موارد ایدز از طریق آمیزش جنسی رخ داده که 9 درصد آن در کودکان زیر 19 سال بوده است(مولوی نجومی و همکاران،1382: 41). اما بر اساس آمار جمع آوری شده از دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی، تا تاریخ 1387/4/1 علت ابتلاء به این ویروس به ترتیب، شیوع استفاده از تزریق مشترک در مصرف کنندگان تزریقی مواد با 68/5درصد، رابطه جنسی با 7/7 درصد، دریافت خون آلوده با 1/4 درصد و 0/6 درصد نیز از راه انتقال مادر به کودک بوده است. در 21/8 درصد افراد، راه انتقال نامشخص بوده است (خبرنامه آسیب پنهان ،1387).
آثار و پیامدها
تبعات سهمگین ایدز تنها محدود به عواقب مستقیم بیماری نیست، بلکه این بیماری سبب شیوع بسیاری از بیماری های دیگر و منشأ ناتوانی های جسمی و روانی می باشد و بنابراین میزان خسارت های به بار آمده توسط آن فراتر از مرگ و میرهایی است که به طور مستقیم از ایدز ناشی می شود.
افراد مبتلا به ایدز ضمن آن که به دلیل بیماری نمی توانند به کار خویش ادامه دهند، مجبورند هزینه سنگینی را برای درمان نیز بپردازند که این مسئله بار مالی زیادی بر بیماران و خانواده هایشان تحمیل می کند. ایدز علاوه بر فقیر کردن افراد، شورها را نیز فقیر می کند. به عنوان مثال،30 سال قبل برخی کشورهای آفریقایی با بعضی از کشورهای جنوب شرقی آسیا از نظر اقتصادی وضع مشابهی داشتند؛ اما از هنگامی که بیماری ایدز در آفریقا شیوع پیدا کرد این کشورها دچار عقب ماندگی نسبت به همتایان آسیایی خود شدند.
یکی دیگر از عوارض ناشی از ایدز این است که بیماران مبتلا به ایدز به دلایلی که ذکر خواهد شد بیشتر از دیگران دچار مشکلات عصبی و روانی می شوند.عفونت های فرصت طلب مغزی، تومورهای مغزی، اختلالات غدد درون ریز، ابتلای هم زمان با اعتیاد، عوارض داروهای ضد ویروس بر دستگاه عصبی و استرس های روانی و اجتماعی. هم چنین این بیماران بیشتر از افراد عادی به بیماری ها و اختلات روانی مثل: اختلات اضطرابی، افسردگی، شیدایی، جنون، انواع ضایعات عملکردی مغز، زوال عقل، بی خوابی و اعتیاد گرفتار می شوند(ضیاء الدینی و همکاران، 1388 :11-19).
علاوه بر این پی آمدها، ایدز و ویروس آن معمولاً‌جوانانی را درگیر می سازد که تازه شروع به کار کرده اند یا سال های اول اشتغال خود را پشت سر می گذارند و تشخیص بیماری در این افراد باعث از دست دادن امنیت شغلی و تبعیض در محیط کار می شود.در بعضی کشورها حقوق افراد مبتلا به ایدز حفظ نمی شود و مثال های بارزی از تبعیض، از دست دادن شغل و یا جلوگیری از استخدام آن ها وجود دارد و این مسئله بدون توجه به ظاهر سالم و توانایی انجام کار در این افراد در مرحله اولیه بیماری صورت می گیرد.
این تبعیض ها نه تنها از مشارکت عده ای از نیروهای جوان و کارآمد در رشد اقتصادی جامعه جلوگیری می کند، بلکه باعث می شود تا این افراد از کسب درآمد برای امرار معاش خود و خانواده محروم بمانند(غفاری، 1387: 23). از طرفی، بدنامی بیماری ایدز باعث پایمال شدن حقوق اجتماعی افراد آلوده به این ویروس می شود.
افراد جامعه فرد آلوده به ویروس را طرد می کنند و در نتیجه او از فعالیت های اجتماعی محروم می ماند. هم چنین ایدز ارتباط تنگاتنگی با مصرف مواد، هم جنس گرایی و فحشا دارد که در تضاد با ارزش های مذهبی، اجتماعی و فرهنگی بسیاری از جوامع است. علاوه بر این ها، بیماران مبتلا به ایدز نه به عنوان افرادی دردمند، که به عنوان افرادی خاطی و گناهکار در اذهان عمومی محاکمه می شوند و همسران و فرزندان چنین اشخاصی نیز در معرض اتهام قرار می گیرند و رفتار تبعیض آمیزی با آن ها می شود(میرزا زاده،1383 :80و 81).
یافته های پژوهش نوبهار و همکارانش (1387) نشان می دهد کسانی که در ایران با ویروس ایدز زندگی می کنند علاوه بر طبیعت مزمن بیماری، انگ و پیش داوری های اجتماعی و محدودیت برخورداری از فرصت های شغلی و ازدواج که بر شرایط روانی آنان اثر می گذارد، در معرض آسیب های روانی نیز هستند که تبعات آن می تواند در پای بندی به درمان و تعهد به محافظت از انتشار این ویروس اثر بازدارنده داشته باشد(ماه نامه سپیده دانایی،ش21 :10).
اقدام به خودکشی و ابتلاء به انواع اختلالات اضطرابی نیز از جمله پی آمدهای دیگر آلودگی به ایدز می باشد(کاپلان و سادوک 1،1379: 577). نگاهی به برخی آمارها و تحقیقات انجام شده *در سال 1991 تعداد افراد آلوده به ویروس ایدز در سراسر جهان 33 میلیون نفر بوده و این میزان در پایان سال 2001 به 40 میلیون نفر رسیده است(مولوی نجومی و همکاران، 1382: 41).
*گزارش سازمان بهداشت جهانی تا دسامبر 2002 نشان داده است که در مجموع 68 میلیون نفر آلوده به ویروس ایدز در دنیا وجود داشته و نوجوانان به عنوان جمعیت در معرض خطر عفونت (HIV/AIDS) می باشند (مظلومی محمود آباد و عباسی شوازی، 1385 :53).
* طبق برآورد یونیسف،11/8 میلیون نفر جوان 15 تا 24 ساله در سال 2002 به این ویروس مبتلا بوده اند(باریکانی،1387 :196). *نتایج یک همه گیری شناسی نیز نشان می دهد که در جهان، هر روز 7 هزار جوان 10 تا 24 سال به ویروس ایدز آلوده می شوند(عبادی فرد اذر و همکاران، 1382: 53).
*در 25 سال گذشته،25 میلیون نفر بر اثر ابتلاء به بیماری ایدز جان باخته اند و 40 میلیون نفر نیز به این ویروس مرگ بار مبتلا شده اند. این بیماری اکنون به اولین عامل مرگ و میر مردان و زنان بین سنین 15 تا 59 سال تبدیل شده است. *پیش بینی می شود در سال 2010 بودجه سالانه برای مبارزه با ایدز 20 میلیارد دلار خواهد شد.
*در برخی از کشورها مانند آفریقای جنوبی 75 درصد مبتلایان به عفونت(HIV/AIDS)زنان هستند. این نسبت در کشور ایران بر اساس آمارهای رسمی 94/5 درصد مرد و 5/5 درصد زن است(اصولی،1385: 3).
*در سراسر ایالات متحده 27 درصد از کسانی که به (HIV) مثبت مبتلا هستند بیش تر از 50 سال سن دارند(اکبری، 1385: 22). *آمارها در کشور آمریکا نشان می دهد که در سال 1997 بین 650 هزار تا 900 هزار نفر آلوده به ویروس ایدز در این کشور زندگی می کرده اند(گلانتر و هارتل، 1386: 411).
*نتایج بررسی اپیدمیولوژی ایدز در ایران از ابتدا تا سال 1378 نشان می دهد که تعداد افراد مبتلا به (HIV) تا ابتدای سال 1379، در مجموع 1953 نفر بوده و تا همین تاریخ 250 مورد بیماری ایدز نیز وجود داشته که 215 نفر از آن ها فوت کرده اند. از نظر سنی نیز بیماران ایدز بیشتر در گروه سنی 30تا 39 سال و کمتر از همه در گروه سنی 0 تا 4 سال قرار داشته اند. هم چنین از نظر جنسی، بیماران ایدز 90/8 درصد مذکر و 9/2 درصد مؤنث بوده اند. در حالی که در موارد (HIV)مثبت، 95/2 درصد مذکر و 4/8 درصد مؤنث بوده اند (مرادی و همکاران ،1379: 79).
*براساس آمار جمع آوری شده از دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی، تا تاریخ 1/ 4 /1387 در مجموع 17815 نفر مبتلا به ویروس (HIV/AIDS) در کشور شناسایی شده اند که 93/8 درصد آنان را مردان و 6/2 در صد را زنان تشکیل می دهند.هم چنین در حال حاضر 1459 نفر نیز مبتلا به ایدز شناسایی شده و 2636 نفر از افراد مبتلا هم فوت کرده اند 41/3 درصد از مبتلایان به این ویروس، در گروه سنی 25 تا 34 سال قرار دارند؛ که بالاترین نسبت در بین گروه های سنی را به خود اختصاص می دهند (خبرنامه آسیب پنهان،1387).
*تا تاریخ اول دی ماه 1387 مجموعاً 18 هزار و 881 نفر مبتلا به ویروس (HIV/AIDS) شناسایی شده اند که 93/5 درصد را مردان و 6/5 درصد را زنان تشکیل می دهند.هم چنین 1730 نفر مبتلا به ایدز شناسایی شده اند و 2945 نفر از افراد مبتلا تا این زمان فوت کرده اند (هفته نامه سلامت، ش 205: 2).
*بررسی کیفیت زندگی زنان مبتلا به این بیماری در شهر تهران حاکی از آن است که 17درصد این زنان دارای کیفیت زندگی خیلی پایین، 51/8 درصد دارای کیفیت زندگی پایین و 31/2 درصد دارای کیفیت زندگی متوسط هستند.علاوه بر این، مشخص شد که کیفیت زندگی در زنان مبتلا به ایدز بر حسب طول مدت ابتلاء، وضعیت روانی، استرس های محیطی، اعتقادات مذهبی و رضایت زناشویی دارای رابطه معنادار می باشند(ویزه فیاض و مرادی،1385 :309).
*نتایج یک بررسی با عنوان «تعیین میزان آگاهی و وضعیت نگرش دختران دانش آموز در دو دبیرستان شمال و جنوب تهران در سال 1379» نشان داد که میزان آگاهی 52/3 درصد دانش آموزان «در حد متوسط» بوده و میزان این آگاهی در 2 دبیرستان شمال و جنوب تهران اختلاف معناداری نداشته است. در کل نیز نگرش دانش آموزان نسبت به این بیماری و بیمار مبتلا به ایدز با میزان 54/5 درصد، مثبت بوده است که این نوع نگرش به طور معناداری در دبیرستان جنوب تهران بیشتر از شمال تهران بوده است(گچ کار و امینی،1380: migna.ir287).
*در مطالعه ای که با هدف «تعیین سطح آگاهی دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران در سال تحصیلی 1381-1380» انجام گرفت، یافته ها بیانگر آن بود که از دانش آموزان مورد بررسی، 77/5 درصد از آگاهی خوب و 22/3 درصد از آگاهی متوسط نسبت به این بیماری برخوردار بودند. سطح آگاهی خوب و متوسط از راه های انتقال این بیماری به ترتیب 90 درصد و 9/8 درصد به دست آمد.این نسبت ها در مورد راه های پیشگیری از بیماری به ترتیب 48/5 و 50/8 درصد بود. سطح آگاهی دختران با اختلاف معنادار آماری بیشتر از پسران بود.با بالا رفتن پایه تحصیلی، آگاهی دانش آموزان با اختلاف معنادار آماری افزایش می یافت و بیشترین میزان آن در دوره پیش دانشگاهی با میزان 86/5 درصد «آگاهی خوب» مشاهده شد. از میان دانش آموزان، آگاهی دانش آموزان رشته تجربی با 87/3 درصد «آگاهی خوب»، از سایر رشته ها بیشتر بود (مولوی نجومی و همکاران،1382: 41).
*به منظور بررسی تأثیر آموزشی بر آگاهی دانش آموزان در سال تحصیلی 1380-1381 در دبیرستان های پسرانه دولتی منطقه 3 آموزش و پرورش تهران مطالعه ای انجام شد و نتایج به دست آمده نشان داد که قبل از آموزش 50/6 درصد افراد از آگاهی «خیلی خوب»برخوردار بودند، در حالی که بعد از آموزش، 93/3 درصد افراد گروه از اطلاعات بهداشتی «خیلی خوب»برخوردار شده بودند (عبادی فرد آذر و همکاران،1382 :53).
*تحلیل یافته های یک پژوهش دیگر تأیید کرد که بین میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زندانیان زیر 25 سال زندان قزل حصار تهران، قبل و بعد از اجرای برنامه آموزشی تفاوت معناداری وجود دارد. به طوری که میانگین نمرات آگاهی، نگرش و عملکرد قبل از آموزش به ترتیب 15/9،21و 2/9 بود که پس از آموزش به ترتیب 25/2،29/5 و 6/1 افزایش یافت. این نتیجه ثابت می کند که برنامه آموزش بهداشت، در ارتقاء سطح آگاهی، تغییر یا ایجاد نگرش مثبت و هم چنین عملکرد مناسب مؤثر می باشد(کریمی و همکاران، 1382 :53).
*یک مطالعه با هدف «تعیین سطح آگاهی و نگرش دانش آموزان نسبت به ایدز، در سال 1382 در شهرستان پاکدشت» نشان داد که آگاهی عمومی 45/5 درصد دانش آموزان خوب،45/2 درصد نسبی و 9/3 درصد ضعیف است(کلاهی و روحانی راد،1385: 137).
*در تحقیقی نیز که بر روی 850 نفر از دانش جویان دانشگاه گیلان صورت گرفت بررسی ها بیانگر این بود که 11/7 درصد از دانش جویان از آگاهی خوب،77/6 درصد از آگاهی متوسط و 10/7 درصد از آگاهی ضعیف برخوردارند و بیش ترین منبع کسب اطلاع دانش جویان را رسانه های گروهی با میزان 70/2 درصد تشکیل می دهد (پناهنده، و طارمیان، 1383 :20).
*مطالعه «ارزشیابی تأثیر برنامه آموزش بهداشت بر روی رفتارهای بهداشتی پیشگیری کننده از ایدز در زندانیان زیر 25 سال زندان قزل حصار تهران» حاکی از آن بود که 22 درصد زندانیان مورد مطالعه در زندان تزریق مواد مخدر، 8 درصد تماس جنسی، 38 درصد تیغ و ماشین اصلاح مشترک و 6 درصد خال کوبی داشتند. هم چنین 82 درصد شاهد تزریق مواد مخدر و 48 درصد شاهد تماس جنسی بودند و بین میزان آگاهی، نگرش و عملکرد افراد مورد مطالعه قبل و بعد از اجرای برنامه آموزشی، تفاوت معناداری وجود داشت(کریمی و همکاران،1383 :40).
*با هدف «تعیین و ارزیابی آگاهی و نگرش دانش آموزان دبیرستان های استان یزد» تحقیقی در سال 1383 انجام شد و نتایج نشان داد که هر چند اکثریت دانش آموزان در مورد راه های انتقال ویروس(HIV/AIDS)آگاهی صحیح داشتند(72 درصد تا 93/3درصد)،اما هنوز تصورات غلط در مورد این بیماری و راه های انتقال آن به طور قابل توجهی در میان آنان وجود دارد و از میان گروه مورد مطالعه،نگرش دانش آموزان دختر به طور معناداری مطلوب تر از پسران بود(مظلومی محمودآباد و عباسی شوازی،1385 :53).
*در تحقیقی که بر روی دانش جویان دانشگاه علوم پزشکی قزوین در زمینه آگاهی از بیماری ایدز صورت گرفت یافته ها حاکی از آن بود که بیش ترین میزان آگاهی در دانش جویان شاغل به تحصیل در مقطع دکترای حرفه ای و کم ترین آن در دانش جویان علوم آزمایشگاهی بود (عظیمیان،1384: 94).
*بررسی «تعیین میزان آگاهی و نگرش دانش آموزان دبیرستانی دختر و پسر دبیرستان های دخترانه و پسرانه مناطق بیست و دو گانه شهرستان تهران» نشان می دهد که میزان آگاهی دانش آموزان نسبت به ایدز در حد متوسط و نگرش آنان به ویژه در پسران منفی است. نگرش دانش آموزان با آگاهی رابطه مستقیم و معناداری دارد، به طوری که با افزایش آگاهی، نگرش آن ها مثبت تر می شود.هم چنین میزان آگاهی با افزایش سطح تحصیلات افزایش می یابد.(امام هادی و همکاران، 1385: 350).
*نتایج یک تحقیق بیانگر آن بود که تلویزیون مهم ترین منبع کسب آگاهی است و 90 درصد دانش آموزان خود را نیازمند آموزش بیشتر می دانند.بنابراین کاستی های موجود در آگاهی می تواند درصد زیادی از دانش آموزان را در معرض آلودگی و ابتلاء به ایدز قرار دهد (کلاهی و روحانی راد،1385: 137).
*یافته های مطالعه ای با عنوان «تعیین آگاهی و نگرش زنان در مورد بیماری های مقاربتی و ایدر در اندیمشک»نشان داد که فقط 11/2 درصد زنان از آگاهی خوب برخوردار بودند.هم چنین 52/4درصد نمونه ها دارای نگرش منفی نسبت به راه های انتقال و روش های پیشگیری از بیماری های مقاربتی و ایدز بودند (استوار و همکاران،1385 :47).
*مطالعات ضیاءالدینی، زارع زاده و حشمتی (1385) بیان گر آن بود که 79/4 درصد از دانش آموزان از راه های انتقال بیماری ایدز آگاهی داشتند و تنها 6/8 درصد هیچ گونه آگاهی از راه های انتقال این بیماری نداشتند. مظلومی و عباسی (1385) نیز در نزدیک به 82 درصد از دانش آموزان، آگاهی درست از راه های انتقال ایدز را گزارش کردند(باریکانی، 1387 :196).
*در یک تحقیق در شهر رشت، نتایج حاکی از آن بود که 60/22 درصد افراد مورد مطالعه آگاهی کم، 29/67 درصد آگاهی متوسط و 10/11 درصد آگاهی زیاد درباره راه های ابتلاء، انتقال و پیشگیری از ایدز داشتند.از این میان، 96 درصد از افراد مورد مطالعه آموزش در زمینه ایدز را لازم و ضروری می دانستند و بیشتر آنان بهترین راه کسب اطلاع در این زمینه ایدز را لازم و ضروری می دانستند و بیشتر آنان بهترین راه کسب اطلاع در این زمینه را رادیو و تلویزیون عنوان کردند(سیام،1387: 59).
*تحقیقات نشان می دهد که شهرستان های اسلام شهر تهران، پاکدشت ورامین، مناطق حاشیه کرج و شرق تهران از تهران پارس تا بومهن و رودهن از جمله مراکزی هستند که از نقاط پر خطر محسوب می شوند و باید تحت پوشش طرح پیشگیری از شیوع ویروس(HIV) قرار گیرند(خبرنامه آسیب پنهان،1387).
منبع مقاله: کاوه، محمد، (1353) آسیب شناسی بیماری های اجتماعی، تهران: جامعه شناسان، چاپ اول.
هنگامی که جهانیان، به خصوص جامعه پزشکی در حال برگزاری جشن به مناسبت ریشه کنی آبله و کنترل بسیاری از بیماری های واگیر بودند و در حالی که علم پزشکی بیشتر بیماری های مسری را مغلوب خود ساخته بود،ناگهان ظهور بیماری ناشناخته ای جهان را با مهلک ترین و جنجال برانگیزترین بیماری قرن مواجه ساخت. این بیماری خطرناک ایدز نامیده شد؛ که بی شک بزرگ ترین بلای جامعه بشری بعد از جنگ جهانی دوم به شمار آمده و امروزه تمامی کشورها با آن مواجه هستند(غفاری، 1387 :22).
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های (C.D.C) ایدز را این چنین تعریف کرده است:«یک بیماری که حداقل به طور متوسط پیش بینی کننده نقصی در ایمنی سلولی است و در فردی که علتی معلوم برای کاهش مقاومت نسبت به آن بیماری ندارد. روی می دهد» (کاپلان و سادوک،1: 1379 :569).
شاید یکی از داغ ترین مباحث علمی که تا به حال مطرح شده است، تاریخچه کشف ویروس (HIV/AIDS) باشد. بحث در مورد ویروس (HIV/AIDS) وقتی بالا گرفت که لوک مونتاگنیر (LOCK MONTAGNIER- 1983) فرانسوی و سپس رابرت گالو (ROBERT GALLO- 1984) از کشور آمریکا مدعی کشف این ویروس شدند.
تا سال 1987 مسئله کشف ویروس ایدز از عرصه مباحث پزشکی گذشته و کم کم به سطوح دیپلماتیک رسیده بود.
در سال 1991 تحقیقات مشخص کرد که نمونه های آزمایش شده در آمریکا، قبلاً در فرانسه آزمایش شده بوده اند و در سال 1994 دولت ایالات متحده قبول کرد سهم اعظم افتخار این تحقیقات متعلق به دانشمند فرانسوی است و در سال 2008، مؤسسه کارولینسکا نیمی از جایزه نوبل پزشکی و فیزیولوژی را به مونتاگنیر و همکارش برای کشف «ویروس نقص ایمنی انسان(HIV/AIDS) و نیمی دیگر را به دانشمند دیگری برای کار روی «ویروس پاپیلومای انسانی» اختصاص داد (یشایائی،1387 :6).
وقتی که این ویروس وارد بدن می شود اصطلاحاً به آن فرد (HIV) مثبت گفته می شود که با ایدز فرق دارد. به عبارتی دیگر ، هر فرد مبتلا به ایدز،(HIV) مثبت است، اما هر فرد (HIV) مثبت ممکن است هنوز به مرحله بیماری ایدز نرسیده باشد(ضیاء الدینی و همکاران،1388: 12).
به هر حال بیماری ایدز هم اکنون یک همه گیری جهانی محسوب می شود و اولین مورد این بیماری در ایران در سال 1366 در یک کودک هموفیلی گزارش شد. انتقال این بیماری در ایران ابتدا تنها به دنبال مصرف فرآورده های خونی بود؛ ولی به تدریج از سایر راه ها نیز گسترش یافت (مولوی نجومی و همکاران، 1382: 41).
علائم
وقتی که فرد به ویروس(HIV) آلوده شود، پس از دوره نهفتگی 2 تا 8 هفته ای دچار یک بیماری شبیه سرماخوردگی می شود که با تب، گلو درد، سردرد، عرق کردن، بزرگ شدن غده های لنفی، درد ماهیچه ها و مفاصل و گاهی دانه ها و لکه های قرمز پوستی همراه است. این بیماری اولیه خود به خود بهبود پیدا می کند و در نتیجه فرد متوجه عفونت خود به (HIV) نمی شود. حتی گاهی ممکن است بدن فرد پس از آلوده شدن،هیچ علامتی نشان ندهد. سپس طی دوره طولانی چند ساله ای که ممکن است تا 15 سال هم طول بکشد، فرد به ظاهر سالم و بدون علامت است؛ اما ویروس آرام آرام سلول های مربوط به دستگاه ایمنی فرد را از کار می اندازد. در این مرحله بیماران مبتلا به (HIV) در مقابل آن چه به «عفونت های فرصت طلب» معروف است آسیب پذیرتر هستند (ضیاء الدینی و همکاران 1388: 14).
اما هر فرد بالغ، اگر 2 علامت اصلی بیماری ایدز را همراه با یکی از نشانه های فرعی داشته باشد، به شرطی که برای نقص سیستم ایمنی بدنش علت مشخصی مانند سوء تغذیه شدید و سایر علل شناخته شده وجود نداشته باشد، مبتلا به بیماری ایدز است.
علائم اصلی این بیماری شامل: کاهش وزن بیشتر از 10 درصد و اسهال مزمن بیش از 1 ماه است. نشانه های فرعی آن نیز سرفه پایدار به مدت بیش از 1 ماه و عفونت پوستی همراه با خارش و تبخال های طلایی است. مجموعه این علائم در نتیجه نقص سیستم ایمنی بدن انسان و رشد عفونت های فرصت طلب ایجاد می شوند. (میرزازاده، 1383: 77).
عوامل ابتلاء به ایدز
موارد اولیه بیماری ایدز در سال 1981 در بین چند هم جنس باز آمریکایی مشاهده شده و این تفکر که علت این سندروم می تواند با نحوه زندگی و عادات منحصر به فرد این گونه افراد مرتبط باشد منطقی به نظر می رسید. اما در عرض چند ماه این بیماری در بین زنان و مردانی که از مواد مخدر تزریقی استفاده می کردند نیز شناسایی شد. پس از آن، بروز نقص ایمنی در نوزادان زنان معتاد تزریقی، افرادی که به نحوی تزریق خون داشتند و تعدادی از مردم که سابقه هم جنس بازی نداشتند، تفکر اولیه در مورد این بیماری را زیر سؤال برد و از آن به بعد علت عفونی به عنوان عامل ایجاد بیماری ایدز مطرح شد و عمده تحقیقات به بررسی این امر اختصاص یافت(احمدی و جمالی، 1385 :1).
نتایج این تحقیقات نشان داد که در اصل، عامل ایجاد کننده ایدز ویروسی از خانواده «رتر و ویروس ها» است و دو نوع1 و 2 دارد که نوع 1 آن شایع است و نوع 2 آن تنها در غرب آفریقا دیده می شود و وقتی از (HIV) صحبت می شود منظور نوع 1 آن است (ضیاء الدینی و همکاران، 1388: 12).
به طور کلی، تحقیقات نشان می دهند کسانی که از مواد مخدر تزریقی یا سرنگ آلوده و مشترک استفاده می کنند، اشخاصی که از نظر جنسی بی بند و بار هستند، افرادی مانند کادر پزشکی که با خون و سرنگ آلوده سروکار دارند، بیمارانی که فرآورده های خونی دریافت می کنند، کسانی که با روش های غیربهداشتی اقدام به خال کوبی و کارهایی که منجر به سوراخ شدن پوست می شود می کنند،میگناirکودکانی که از مادران آلوده متولد می شوند و افرادی که از وسایل آلوده مشترک مانند: تیغ، سوزن، ریش تراش، ناخن گیر، مسواک و لوازم آرایش استفاده می کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلای به ایدز هستند (اسماعیلی نیا و جوانی فرد،1383 و 1384 :62).
مطالعات تأیید کرده اند که زنان معمولاً‌به دلایلی که ذکر خواهد شد بیشتر در معرض ابتلاء به ویروس (HIV/AIDS) قرار می گیرند.
این دلایل عبارتند از: یا خودشان معتاد تزریقی هستند، یا جفت جنسی معتاد تزریقی دارند، یا در مقابل دریافت مواد مخدر خودفروشی می کنند و یا با جفت مبتلا به این ویروس، آمیزش جنسی دارند(گلانتر و هارتل،1386: 426).
عوامل متعددی نیز از جمله، برخی عفونت های میکروبی و ویروسی، تغذیه بد، استرس زیاد و استفاده از مواد مخدر و الکل باعث تسریع بروز مرحله فعال ایدز می شود(میرزا زاده، 1383: 77).
نتایج بررسی اپیدمیولوژی ایدز در ایران از ابتدا تا سال 1378 نشان می دهد که بیش ترین راه انتقال ایدز از طریق خون و فرآورده های خونی در موارد(HIV)مثبت و بیش ترین راه آلودگی نیز از طریق اعتیاد تزریقی بوده است(مرادی و همکاران، 1379: 79).
طبق آمار ارایه شده در ابتدای سال 1381 نیز در حدود 23 درصد موارد ایدز از طریق آمیزش جنسی رخ داده که 9 درصد آن در کودکان زیر 19 سال بوده است(مولوی نجومی و همکاران،1382: 41). اما بر اساس آمار جمع آوری شده از دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی، تا تاریخ 1387/4/1 علت ابتلاء به این ویروس به ترتیب، شیوع استفاده از تزریق مشترک در مصرف کنندگان تزریقی مواد با 68/5درصد، رابطه جنسی با 7/7 درصد، دریافت خون آلوده با 1/4 درصد و 0/6 درصد نیز از راه انتقال مادر به کودک بوده است. در 21/8 درصد افراد، راه انتقال نامشخص بوده است (خبرنامه آسیب پنهان ،1387).
آثار و پیامدها
تبعات سهمگین ایدز تنها محدود به عواقب مستقیم بیماری نیست، بلکه این بیماری سبب شیوع بسیاری از بیماری های دیگر و منشأ ناتوانی های جسمی و روانی می باشد و بنابراین میزان خسارت های به بار آمده توسط آن فراتر از مرگ و میرهایی است که به طور مستقیم از ایدز ناشی می شود.
افراد مبتلا به ایدز ضمن آن که به دلیل بیماری نمی توانند به کار خویش ادامه دهند، مجبورند هزینه سنگینی را برای درمان نیز بپردازند که این مسئله بار مالی زیادی بر بیماران و خانواده هایشان تحمیل می کند. ایدز علاوه بر فقیر کردن افراد، شورها را نیز فقیر می کند. به عنوان مثال،30 سال قبل برخی کشورهای آفریقایی با بعضی از کشورهای جنوب شرقی آسیا از نظر اقتصادی وضع مشابهی داشتند؛ اما از هنگامی که بیماری ایدز در آفریقا شیوع پیدا کرد این کشورها دچار عقب ماندگی نسبت به همتایان آسیایی خود شدند.
یکی دیگر از عوارض ناشی از ایدز این است که بیماران مبتلا به ایدز به دلایلی که ذکر خواهد شد بیشتر از دیگران دچار مشکلات عصبی و روانی می شوند.عفونت های فرصت طلب مغزی، تومورهای مغزی، اختلالات غدد درون ریز، ابتلای هم زمان با اعتیاد، عوارض داروهای ضد ویروس بر دستگاه عصبی و استرس های روانی و اجتماعی. هم چنین این بیماران بیشتر از افراد عادی به بیماری ها و اختلات روانی مثل: اختلات اضطرابی، افسردگی، شیدایی، جنون، انواع ضایعات عملکردی مغز، زوال عقل، بی خوابی و اعتیاد گرفتار می شوند(ضیاء الدینی و همکاران، 1388 :11-19).
علاوه بر این پی آمدها، ایدز و ویروس آن معمولاً‌جوانانی را درگیر می سازد که تازه شروع به کار کرده اند یا سال های اول اشتغال خود را پشت سر می گذارند و تشخیص بیماری در این افراد باعث از دست دادن امنیت شغلی و تبعیض در محیط کار می شود.در بعضی کشورها حقوق افراد مبتلا به ایدز حفظ نمی شود و مثال های بارزی از تبعیض، از دست دادن شغل و یا جلوگیری از استخدام آن ها وجود دارد و این مسئله بدون توجه به ظاهر سالم و توانایی انجام کار در این افراد در مرحله اولیه بیماری صورت می گیرد.
این تبعیض ها نه تنها از مشارکت عده ای از نیروهای جوان و کارآمد در رشد اقتصادی جامعه جلوگیری می کند، بلکه باعث می شود تا این افراد از کسب درآمد برای امرار معاش خود و خانواده محروم بمانند(غفاری، 1387: 23). از طرفی، بدنامی بیماری ایدز باعث پایمال شدن حقوق اجتماعی افراد آلوده به این ویروس می شود.
افراد جامعه فرد آلوده به ویروس را طرد می کنند و در نتیجه او از فعالیت های اجتماعی محروم می ماند. هم چنین ایدز ارتباط تنگاتنگی با مصرف مواد، هم جنس گرایی و فحشا دارد که در تضاد با ارزش های مذهبی، اجتماعی و فرهنگی بسیاری از جوامع است. علاوه بر این ها، بیماران مبتلا به ایدز نه به عنوان افرادی دردمند، که به عنوان افرادی خاطی و گناهکار در اذهان عمومی محاکمه می شوند و همسران و فرزندان چنین اشخاصی نیز در معرض اتهام قرار می گیرند و رفتار تبعیض آمیزی با آن ها می شود(میرزا زاده،1383 :80و 81).
یافته های پژوهش نوبهار و همکارانش (1387) نشان می دهد کسانی که در ایران با ویروس ایدز زندگی می کنند علاوه بر طبیعت مزمن بیماری، انگ و پیش داوری های اجتماعی و محدودیت برخورداری از فرصت های شغلی و ازدواج که بر شرایط روانی آنان اثر می گذارد، در معرض آسیب های روانی نیز هستند که تبعات آن می تواند در پای بندی به درمان و تعهد به محافظت از انتشار این ویروس اثر بازدارنده داشته باشد(ماه نامه سپیده دانایی،ش21 :10).
اقدام به خودکشی و ابتلاء به انواع اختلالات اضطرابی نیز از جمله پی آمدهای دیگر آلودگی به ایدز می باشد(کاپلان و سادوک 1،1379: 577). نگاهی به برخی آمارها و تحقیقات انجام شده *در سال 1991 تعداد افراد آلوده به ویروس ایدز در سراسر جهان 33 میلیون نفر بوده و این میزان در پایان سال 2001 به 40 میلیون نفر رسیده است(مولوی نجومی و همکاران، 1382: 41).
*گزارش سازمان بهداشت جهانی تا دسامبر 2002 نشان داده است که در مجموع 68 میلیون نفر آلوده به ویروس ایدز در دنیا وجود داشته و نوجوانان به عنوان جمعیت در معرض خطر عفونت (HIV/AIDS) می باشند (مظلومی محمود آباد و عباسی شوازی، 1385 :53).
* طبق برآورد یونیسف،11/8 میلیون نفر جوان 15 تا 24 ساله در سال 2002 به این ویروس مبتلا بوده اند(باریکانی،1387 :196). *نتایج یک همه گیری شناسی نیز نشان می دهد که در جهان، هر روز 7 هزار جوان 10 تا 24 سال به ویروس ایدز آلوده می شوند(عبادی فرد اذر و همکاران، 1382: 53).
*در 25 سال گذشته،25 میلیون نفر بر اثر ابتلاء به بیماری ایدز جان باخته اند و 40 میلیون نفر نیز به این ویروس مرگ بار مبتلا شده اند. این بیماری اکنون به اولین عامل مرگ و میر مردان و زنان بین سنین 15 تا 59 سال تبدیل شده است. *پیش بینی می شود در سال 2010 بودجه سالانه برای مبارزه با ایدز 20 میلیارد دلار خواهد شد.
*در برخی از کشورها مانند آفریقای جنوبی 75 درصد مبتلایان به عفونت(HIV/AIDS)زنان هستند. این نسبت در کشور ایران بر اساس آمارهای رسمی 94/5 درصد مرد و 5/5 درصد زن است(اصولی،1385: 3).
*در سراسر ایالات متحده 27 درصد از کسانی که به (HIV) مثبت مبتلا هستند بیش تر از 50 سال سن دارند(اکبری، 1385: 22). *آمارها در کشور آمریکا نشان می دهد که در سال 1997 بین 650 هزار تا 900 هزار نفر آلوده به ویروس ایدز در این کشور زندگی می کرده اند(گلانتر و هارتل، 1386: 411).
*نتایج بررسی اپیدمیولوژی ایدز در ایران از ابتدا تا سال 1378 نشان می دهد که تعداد افراد مبتلا به (HIV) تا ابتدای سال 1379، در مجموع 1953 نفر بوده و تا همین تاریخ 250 مورد بیماری ایدز نیز وجود داشته که 215 نفر از آن ها فوت کرده اند. از نظر سنی نیز بیماران ایدز بیشتر در گروه سنی 30تا 39 سال و کمتر از همه در گروه سنی 0 تا 4 سال قرار داشته اند. هم چنین از نظر جنسی، بیماران ایدز 90/8 درصد مذکر و 9/2 درصد مؤنث بوده اند. در حالی که در موارد (HIV)مثبت، 95/2 درصد مذکر و 4/8 درصد مؤنث بوده اند (مرادی و همکاران ،1379: 79).
*براساس آمار جمع آوری شده از دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی ـ درمانی، تا تاریخ 1/ 4 /1387 در مجموع 17815 نفر مبتلا به ویروس (HIV/AIDS) در کشور شناسایی شده اند که 93/8 درصد آنان را مردان و 6/2 در صد را زنان تشکیل می دهند.هم چنین در حال حاضر 1459 نفر نیز مبتلا به ایدز شناسایی شده و 2636 نفر از افراد مبتلا هم فوت کرده اند 41/3 درصد از مبتلایان به این ویروس، در گروه سنی 25 تا 34 سال قرار دارند؛ که بالاترین نسبت در بین گروه های سنی را به خود اختصاص می دهند (خبرنامه آسیب پنهان،1387).
*تا تاریخ اول دی ماه 1387 مجموعاً 18 هزار و 881 نفر مبتلا به ویروس (HIV/AIDS) شناسایی شده اند که 93/5 درصد را مردان و 6/5 درصد را زنان تشکیل می دهند.هم چنین 1730 نفر مبتلا به ایدز شناسایی شده اند و 2945 نفر از افراد مبتلا تا این زمان فوت کرده اند (هفته نامه سلامت، ش 205: 2).
*بررسی کیفیت زندگی زنان مبتلا به این بیماری در شهر تهران حاکی از آن است که 17درصد این زنان دارای کیفیت زندگی خیلی پایین، 51/8 درصد دارای کیفیت زندگی پایین و 31/2 درصد دارای کیفیت زندگی متوسط هستند.علاوه بر این، مشخص شد که کیفیت زندگی در زنان مبتلا به ایدز بر حسب طول مدت ابتلاء، وضعیت روانی، استرس های محیطی، اعتقادات مذهبی و رضایت زناشویی دارای رابطه معنادار می باشند(ویزه فیاض و مرادی،1385 :309).
*نتایج یک بررسی با عنوان «تعیین میزان آگاهی و وضعیت نگرش دختران دانش آموز در دو دبیرستان شمال و جنوب تهران در سال 1379» نشان داد که میزان آگاهی 52/3 درصد دانش آموزان «در حد متوسط» بوده و میزان این آگاهی در 2 دبیرستان شمال و جنوب تهران اختلاف معناداری نداشته است. در کل نیز نگرش دانش آموزان نسبت به این بیماری و بیمار مبتلا به ایدز با میزان 54/5 درصد، مثبت بوده است که این نوع نگرش به طور معناداری در دبیرستان جنوب تهران بیشتر از شمال تهران بوده است(گچ کار و امینی،1380: migna.ir287).
*در مطالعه ای که با هدف «تعیین سطح آگاهی دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران در سال تحصیلی 1381-1380» انجام گرفت، یافته ها بیانگر آن بود که از دانش آموزان مورد بررسی، 77/5 درصد از آگاهی خوب و 22/3 درصد از آگاهی متوسط نسبت به این بیماری برخوردار بودند. سطح آگاهی خوب و متوسط از راه های انتقال این بیماری به ترتیب 90 درصد و 9/8 درصد به دست آمد.این نسبت ها در مورد راه های پیشگیری از بیماری به ترتیب 48/5 و 50/8 درصد بود. سطح آگاهی دختران با اختلاف معنادار آماری بیشتر از پسران بود.با بالا رفتن پایه تحصیلی، آگاهی دانش آموزان با اختلاف معنادار آماری افزایش می یافت و بیشترین میزان آن در دوره پیش دانشگاهی با میزان 86/5 درصد «آگاهی خوب» مشاهده شد. از میان دانش آموزان، آگاهی دانش آموزان رشته تجربی با 87/3 درصد «آگاهی خوب»، از سایر رشته ها بیشتر بود (مولوی نجومی و همکاران،1382: 41).
*به منظور بررسی تأثیر آموزشی بر آگاهی دانش آموزان در سال تحصیلی 1380-1381 در دبیرستان های پسرانه دولتی منطقه 3 آموزش و پرورش تهران مطالعه ای انجام شد و نتایج به دست آمده نشان داد که قبل از آموزش 50/6 درصد افراد از آگاهی «خیلی خوب»برخوردار بودند، در حالی که بعد از آموزش، 93/3 درصد افراد گروه از اطلاعات بهداشتی «خیلی خوب»برخوردار شده بودند (عبادی فرد آذر و همکاران،1382 :53).
*تحلیل یافته های یک پژوهش دیگر تأیید کرد که بین میزان آگاهی، نگرش و عملکرد زندانیان زیر 25 سال زندان قزل حصار تهران، قبل و بعد از اجرای برنامه آموزشی تفاوت معناداری وجود دارد. به طوری که میانگین نمرات آگاهی، نگرش و عملکرد قبل از آموزش به ترتیب 15/9،21و 2/9 بود که پس از آموزش به ترتیب 25/2،29/5 و 6/1 افزایش یافت. این نتیجه ثابت می کند که برنامه آموزش بهداشت، در ارتقاء سطح آگاهی، تغییر یا ایجاد نگرش مثبت و هم چنین عملکرد مناسب مؤثر می باشد(کریمی و همکاران، 1382 :53).
*یک مطالعه با هدف «تعیین سطح آگاهی و نگرش دانش آموزان نسبت به ایدز، در سال 1382 در شهرستان پاکدشت» نشان داد که آگاهی عمومی 45/5 درصد دانش آموزان خوب،45/2 درصد نسبی و 9/3 درصد ضعیف است(کلاهی و روحانی راد،1385: 137).
*در تحقیقی نیز که بر روی 850 نفر از دانش جویان دانشگاه گیلان صورت گرفت بررسی ها بیانگر این بود که 11/7 درصد از دانش جویان از آگاهی خوب،77/6 درصد از آگاهی متوسط و 10/7 درصد از آگاهی ضعیف برخوردارند و بیش ترین منبع کسب اطلاع دانش جویان را رسانه های گروهی با میزان 70/2 درصد تشکیل می دهد (پناهنده، و طارمیان، 1383 :20).
*مطالعه «ارزشیابی تأثیر برنامه آموزش بهداشت بر روی رفتارهای بهداشتی پیشگیری کننده از ایدز در زندانیان زیر 25 سال زندان قزل حصار تهران» حاکی از آن بود که 22 درصد زندانیان مورد مطالعه در زندان تزریق مواد مخدر، 8 درصد تماس جنسی، 38 درصد تیغ و ماشین اصلاح مشترک و 6 درصد خال کوبی داشتند. هم چنین 82 درصد شاهد تزریق مواد مخدر و 48 درصد شاهد تماس جنسی بودند و بین میزان آگاهی، نگرش و عملکرد افراد مورد مطالعه قبل و بعد از اجرای برنامه آموزشی، تفاوت معناداری وجود داشت(کریمی و همکاران،1383 :40).
*با هدف «تعیین و ارزیابی آگاهی و نگرش دانش آموزان دبیرستان های استان یزد» تحقیقی در سال 1383 انجام شد و نتایج نشان داد که هر چند اکثریت دانش آموزان در مورد راه های انتقال ویروس(HIV/AIDS)آگاهی صحیح داشتند(72 درصد تا 93/3درصد)،اما هنوز تصورات غلط در مورد این بیماری و راه های انتقال آن به طور قابل توجهی در میان آنان وجود دارد و از میان گروه مورد مطالعه،نگرش دانش آموزان دختر به طور معناداری مطلوب تر از پسران بود(مظلومی محمودآباد و عباسی شوازی،1385 :53).
*در تحقیقی که بر روی دانش جویان دانشگاه علوم پزشکی قزوین در زمینه آگاهی از بیماری ایدز صورت گرفت یافته ها حاکی از آن بود که بیش ترین میزان آگاهی در دانش جویان شاغل به تحصیل در مقطع دکترای حرفه ای و کم ترین آن در دانش جویان علوم آزمایشگاهی بود (عظیمیان،1384: 94).
*بررسی «تعیین میزان آگاهی و نگرش دانش آموزان دبیرستانی دختر و پسر دبیرستان های دخترانه و پسرانه مناطق بیست و دو گانه شهرستان تهران» نشان می دهد که میزان آگاهی دانش آموزان نسبت به ایدز در حد متوسط و نگرش آنان به ویژه در پسران منفی است. نگرش دانش آموزان با آگاهی رابطه مستقیم و معناداری دارد، به طوری که با افزایش آگاهی، نگرش آن ها مثبت تر می شود.هم چنین میزان آگاهی با افزایش سطح تحصیلات افزایش می یابد.(امام هادی و همکاران، 1385: 350).
*نتایج یک تحقیق بیانگر آن بود که تلویزیون مهم ترین منبع کسب آگاهی است و 90 درصد دانش آموزان خود را نیازمند آموزش بیشتر می دانند.بنابراین کاستی های موجود در آگاهی می تواند درصد زیادی از دانش آموزان را در معرض آلودگی و ابتلاء به ایدز قرار دهد (کلاهی و روحانی راد،1385: 137).
*یافته های مطالعه ای با عنوان «تعیین آگاهی و نگرش زنان در مورد بیماری های مقاربتی و ایدر در اندیمشک»نشان داد که فقط 11/2 درصد زنان از آگاهی خوب برخوردار بودند.هم چنین 52/4درصد نمونه ها دارای نگرش منفی نسبت به راه های انتقال و روش های پیشگیری از بیماری های مقاربتی و ایدز بودند (استوار و همکاران،1385 :47).
*مطالعات ضیاءالدینی، زارع زاده و حشمتی (1385) بیان گر آن بود که 79/4 درصد از دانش آموزان از راه های انتقال بیماری ایدز آگاهی داشتند و تنها 6/8 درصد هیچ گونه آگاهی از راه های انتقال این بیماری نداشتند. مظلومی و عباسی (1385) نیز در نزدیک به 82 درصد از دانش آموزان، آگاهی درست از راه های انتقال ایدز را گزارش کردند(باریکانی، 1387 :196).
*در یک تحقیق در شهر رشت، نتایج حاکی از آن بود که 60/22 درصد افراد مورد مطالعه آگاهی کم، 29/67 درصد آگاهی متوسط و 10/11 درصد آگاهی زیاد درباره راه های ابتلاء، انتقال و پیشگیری از ایدز داشتند.از این میان، 96 درصد از افراد مورد مطالعه آموزش در زمینه ایدز را لازم و ضروری می دانستند و بیشتر آنان بهترین راه کسب اطلاع در این زمینه ایدز را لازم و ضروری می دانستند و بیشتر آنان بهترین راه کسب اطلاع در این زمینه را رادیو و تلویزیون عنوان کردند(سیام،1387: 59).
*تحقیقات نشان می دهد که شهرستان های اسلام شهر تهران، پاکدشت ورامین، مناطق حاشیه کرج و شرق تهران از تهران پارس تا بومهن و رودهن از جمله مراکزی هستند که از نقاط پر خطر محسوب می شوند و باید تحت پوشش طرح پیشگیری از شیوع ویروس(HIV) قرار گیرند(خبرنامه آسیب پنهان،1387).
منبع مقاله: کاوه، محمد، (1353) آسیب شناسی بیماری های اجتماعی، تهران: جامعه شناسان، چاپ اول.
مرجع : پايگاه اطلاع رسانی راسخون
