خودرویمان را چکاپ می‌کنیم؛ خودمان را نه!
در صورتی که حالا همه ما می دانیم با تشخیص بموقع، می توان جلوی بروز بسیاری از بیماری ها را گرفت. از طرفی هم بعضی از بیماری ها مانند برخی سرطان ها، هرچه زودتر تشخیص داده شود، راحت تر درمان خواهد شد و احتمال بهبود بیمار نیز بیشتر است. در صورتی که برای درمان همین بیماری در مراحل پیشرفته شاید کار خاصی از دست پزشکان برنیاید. برهمین اساس متخصصان و پزشکان توصیه می کنند آزمایشات دوره ای و چکاپ های منظم را در برنامه سلامت خود و خانواده بگنجانیم. یعنی زمانی که حتی هیچ بیماری خاصی وجود ندارد، اقدامات پیشگیرانه را انجام دهیم.
با این حال، بسیاری از افراد به دلیل هزینه های سنگین خدمات درمانی اصلا به چکاپ های دوره ای فکر هم نمی کنند. از طرفی هم با توجه به این که همه خدمات چکاپ تحت پوشش بیمه های درمانی قرار ندارد، کسانی که بیمه هستند تمایلی به این کار نشان نمی دهند. بنابراین به نظر می رسد هم اکنون فقط گروه خاص و محدودی از افراد جامعه چنین خدماتی را دریافت می کنند. همین موضوع نشان می دهد مسئولان باید فکری برای حل این مشکل بکنند. متوسط هزینه چکاپ در مراکز درمانی حدود 500 هزار تومان عنوان می شود.
پیشگیری، هدف اصلی خدمات درمانی
لازم است همه ما در هر سنی به فکر وضع سلامتمان باشیم؛ بخصوص آنها که در خانواده شان سابقه بیماری های خاصی وجود دارد، در سنین میانسالی هستند یا احساس می کنند مشکل خاصی دارند. پس همین امروز دست به کار شوید و انجام آزمایش ها و معاینات دوره ای را شروع کنید. استرس بی خود و بیجا هم به خودتان وارد نکنید، نگران هم نشوید، چون این آزمایش ها فقط برای اطمینان بیشتر است تا اگر مشکلی وجود دارد بموقع تشخیص داده شده و در زمان مناسب هم درمان شود.
دکتر محمدعلی توکلی اردکانی، متخصص بیماری های داخلی با بیان این که هدف اولیه خدمات بهداشتی و درمانی، جلوگیری از بروز بیماری ها یا تشخیص زودرس و بموقع آنهاست، در گفت وگو با جام جم توضیح می دهد: به کمک آزمایش های مختلف، معاینات بالینی، تصویربرداری ها و اقدامات تشخیصی بافت شناسی می توانیم مشکلات و بیماری ها را بموقع و حتی قبل از این که اتفاق بیفتد، تشخیص دهیم. بنابراین هدف از انجام غربالگری و چکاپ، پیشگیری از بروز بیماری ها یا تشخیص زودرس آنهاست تا درمانی موفق برای بیمار صورت بگیرد.
این متخصص بیماری های داخلی ادامه می دهد: برخلاف تصور عموم افراد جامعه که برخی بیماری ها مانند سرطان را غیرقابل درمان می دانند، باید بگویم اگر این بیماری ها بموقع و در زمان مناسب تشخیص داده شود، با روش هایی ساده تر و کم هزینه تر قابل درمان خواهد بود. در حقیقت، بسیاری از سرطان ها وقتی در مراحل اولیه تشخیص داده شود، بیمار می تواند طول عمر طبیعی داشته باشد و سرطان هم بخوبی کنترل خواهد شد.
با این توضیحات وی دوباره تاکید می کند هدف از انجام چکاپ، تشخیص زودرس بیماری ها و درمان سریع تر و موفق تر آنهاست.
از طرف دیگر، با توجه به پنج عامل اصلی مرگ ومیر در جهان که به گفته دکتر توکلی اردکانی عبارت است از: بیماری های قلبی، سرطان ها، تصادفات، بیماری های عروقی مغز و بیماری های انسدادی مزمن ریه، اهمیت چکاپ ها نیز بیشتر مشخص می شود، زیرا با پیشگیری و تشخیص بموقع می توان احتمال روبه رو شدن با آنها را به میزان چشمگیری کاهش داد. به عنوان مثال، علت اصلی بروز بیماری های قلبی مشکلاتی مانند چربی خون، فشارخون، مرض قند، استعمال سیگار و زمینه های ژنتیکی است که بسیاری از این موارد در آزمایش های دوره ای قابل تشخیص و درمان است. بنابراین چنین اقداماتی در درازمدت می تواند اثرات پیشگیرانه زیادی داشته باشد.
ما که نیازی به چکاپ نداریم
کم نیستند کسانی که فکر می کنند افرادی به سن و سال آنها نیازی به چکاپ و انجام آزمایش های دوره ای ندارند و به همین بهانه هم این کنترل ها را نادیده می گیرند. در حالی که متخصصان می گویند چکاپ، سن و سال نمی شناسد و همه افراد باید از نظر وضع سلامت کنترل شوند. در دوره نوزادی، شیرخوارگی و کودکی، معاینات و چکاپ های مخصوص این سنین وجود دارد که معمولا هم انجام می شود، اما بسیاری از افراد معاینات دوره جوانی و میانسالی را نادیده می گیرند.
دکتر توکلی اردکانی در این باره یادآور می شود: هر فرد بالای 18 سال باید به صورت دوره ای فشارخون، قد و وزنش را کنترل کند. البته کسانی که شاخص توده بدنی شان بالاست، یعنی وزنشان نسبت به قدشان زیاد است یا فشار خون بالایی دارند، باید در فواصل زمانی کوتاه تری چکاپ شوند. با این حال، برای ارزیابی اولیه، بهترین کار این است که برای همه افراد بالای 18 سال، هر چند سال یک بار این اقدامات انجام شود.
بنابراین هر زمان که برای انجام چکاپ به کلینیک های مخصوص یا پزشکتان مراجعه کنید، آنها براساس سن، جنس، وضع سلامت، سابقه بیماری میان اعضای خانواده و شیوه زندگی تان آزمایش های مورد نیاز را تعیین می کنند و کار را بر اساس روال علمی اش انجام می دهند. اگر مشکل خاصی نبود که چه بهتر؛ اما اگر پس از انجام دادن این آزمایش ها، بیماری هایی تشخیص داده شد که هنوز علائم خفیفی دارد یا در مراحل ابتدایی است، می توانید زودتر و با خیالی آسوده برای درمان اقدام کنید.
یک چکاپ کامل چقدر آب می خورد؟
بسیاری از کسانی که نمی خواهند از خدمات چکاپ استفاده کنند، نگران هزینه های سنگین آن هستند و به همین دلیل ترجیح می دهند منتظر بمانند تا سروکله بیماری پیدا شود و آن وقت برای درمان اقدام می کنند. دکتر توکلی اردکانی نیز این وضع را تائید می کند و می گوید: متاسفانه هم اکنون آمار بدخیمی ها و برخی از بیماری ها در کشور افزایش یافته و همین مساله نشان می دهد انجام چکاپ تا چه حد ضروری است، ولی مشکلات مالی و فشاری که هزینه های چکاپ به مردم وارد می کند، باعث شده افراد کمتری به فکر این کار باشند.
به همین دلیل هم کسانی که برای چکاپ مراجعه می کنند یا افرادی هستند که مشکل مالی ندارند یا در گروهی قرار می گیرند که از طرف سازمانشان این خدمات به آنها ارائه شده است. افراد عادی جامعه اما چندان تمایلی به استفاده از خدمات چکاپ ندارند و به فکر این کار نیستند.
متاسفانه بیمه ها هم هزینه چکاپ را نمی پردازند و به همین دلیل کسانی که بیمه هستند نیز نمی توانند با خیال راحت از این خدمات استفاده کنند. دکتر توکلی اردکانی با اشاره به این مطلب می گوید: شرکت های بیمه گر هزینه های چکاپ را پرداخت نمی کنند و بیماری که برای چکاپ مراجعه می کند یا در بیمارستان می خوابد، خودش باید هزینه ها را بپردازد. به همین دلیل هم بسیاری از افراد که از نظر مالی توانایی این کار را ندارند سراغ چکاپ نمی آیند و کسانی که بیمه هستند هم چندان تمایلی نشان نمی دهند مگر زمانی که علائم شدید و مشخصی نمایان شود که آن وقت کار دیگر از چکاپ گذشته و تشخیص بیماری کار چندان سختی نیست.
وی ادامه می دهد: هنر این است که بتوانیم پیش از آن که بیماری اتفاق بیفتد، آن را تشخیص دهیم، ولی پس از این که بیماری شروع شود، خود فرد بالاخره پزشکی را پیدا خواهد کرد و روند درمان را ادامه خواهد داد. بنابراین آنچه در چکاپ مهم است اغلب به دلیل هزینه های آن نادیده گرفته شده و دسترسی به خدمات چکاپ فقط به گروه خاصی از افراد جامعه محدود می شود.
وی می افزاید: برای حل این مشکل بهتر است سیستم پزشک خانواده که در برنامه ها و اهداف دولت بوده و در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکایی هم وجود دارد، در کشور راه بیفتد تا در مرحله اول، پزشک عمومی براساس دستورالعملی که در اختیارش قرار می گیرد، کارهای اولیه را انجام داده و براساس مشکلی که بیمار با آن مواجه است، او را به پزشک متخصص ارجاع دهد.
با وجود این، متاسفانه این کار اکنون در کشور ما انجام نمی شود و کسانی که می توانند، به انتخاب خودشان از همان ابتدا به متخصصان مراجعه می کنند، بدون این که پزشک خانواده آنها را دیده باشد. به همین دلیل هم مطب بسیاری از پزشکان متخصص بی دلیل شلوغ می شود، در صورتی که اگر کارهای اولیه به درستی انجام شود، دیگر نیازی نیست از همان ابتدا کاری را انجام دهیم که مربوط به مراحل انتهایی درمان است.
چکاپ خیلی وقت تان را نمی گیرد
کسانی که از نظر مالی توانایی انجام چکاپ را دارند ولی سراغش نمی روند معمولا یا نگران وقت زیادی هستند که باید برای این کار بگذارند یا اصلا خبر از اهمیت چکاپ و ارائه چنین خدماتی ندارند. دکتر توکلی اردکانی می گوید: زمانی که فردی برای انجام چکاپ مراجعه می کند، تمام کارهای اولیه او طی مدت دو سه ساعت انجام می شود و زمانی که پس از آن صرف چکاپ خواهد شد، بستگی دارد به نتایج آزمایش ها و معاینات اولیه. به طوری که اگر مورد خاصی مشخص نشود، کاری هم نباید کرد ولی اگر مشکلی وجود داشته باشد، براساس پرونده ای که برای بیمار تشکیل شده، روند پیگیری و درمان انجام خواهد شد.
چکاپ، هزینه های سلامت را کاهش می دهد
اگر از همین حالا به فکر چکاپ باشید و خدمات تشخیصی و درمانی را بموقع انجام دهید، مطمئن باشید هزینه هایتان کاهش پیدا می کند؛ طبیعی است با انجام چکاپ های ضروری و تشخیص زودرس بیماری ها، هزینه ای که باید برای درمان بیماری در مراحل پیشرفته بپردازید، بسیار کمتر می شود. علاوه بر این، هزینه های اجتماعی هم با پیگیری روند صحیح و کنترل وضع جسمانی، کاهش چشمگیری پیدا خواهد کرد. در کشورهای پیشرفته نیز این سیستم در کنار بیمه های جامع و فراگیر، باعث کم شدن هزینه سلامت جامعه شده و بودجه این بخش به نوسازی شبکه های بهداشتی اختصاص می یابد. نکته مهم تر آن که با نهادینه شدن این روش، هزینه ای که مستقیم از جیب مردم پرداخت می شود در حد چشمگیری کاسته خواهد شد.
بنابراین به نظر می رسد مانند خیلی از موارد دیگر، اگر مدیران بخش سلامت کشور بتوانند چتر بیمه را بر سر چکاپ ها و معاینات دوره ای نیز بگسترانند، این معضل تا حد زیادی حل خواهد شد. همزمان باید به نقش رسانه ها و گروه های مرجع هم اشاره کرد؛ چرا که بدون فرهنگ سازی و حرکتی گسترده و همگانی، این قافله به سرمنزل سلامت نخواهد رسید.
جام جم
