بارداري هاي پرخطر را بشناسيم!
راهکارهاي کنترل بيماري هاي پرخطر قبل از بارداري تولد يک فرزند سالم با حفظ سلامت مادر، پايان خوش يک بارداري ايمن است. اما حفظ سلامت مادر و نوزاد کار بسيار دشواري است و به همين دليل بارداري فرآيندي خاص و بسيار حساس است که طي آن پزشک با جان ۲ نفر سر و کار دارد. دسته اي از بارداري ها، بارداري هاي پرخطر محسوب مي شود که شرايط را براي مادر و کودک دشوار مي کند اما با پيشرفت علم پزشکي مي توان بيماري هاي مختلف را کنترل کرد تا مادر دوره بارداري را با سلامت کامل پشت سر بگذارد. در اين مطلب به اختصار به دلايل وقوع بارداري هاي پرخطر مي پردازيم. هدف ما از مطرح کردن بارداري هاي پرخطر آگاهي بيشتر مادران جواني است که با هزاران اميد چشم به راه نوزاد خود هستند هم چنين به مادراني که در آستانه ازدواج و بارداري قرار دارند پيشنهاد مي کنيم که قبل از تصميم به فرزند آوري با پزشک خود مشورت و وضعيت سلامت خود را بررسي کنند تا با خيالي آسوده دوران بارداري را بگذرانند.
سابقه باليني
به طور کلي حاملگي پرخطر چند دسته است و از طريق عواملي مي توان اين نوع حاملگي را تشخيص داد. سابقه باليني بيمار، سپس شرح حال بيمار و شرايط باروري وي و سپس انجام آزمايش هايي به پزشک کمک مي کند که پرخطر بودن حاملگي را تشخيص دهد. دکتر مليحه حسن زاده مفرد متخصص زنان و زايمان و فلوشيپ آنکولوژي زنان و استاديار دانشگاه علوم پزشکي مشهد با بيان اين مطلب به خراسان مي گويد: در سابقه باليني، بيماري هاي زمينه اي فرد مدنظر قرار مي گيرد. شايع ترين بيماري هايي که زنان در حين بارداري با آن مواجه مي شوند آسم، بيماري هاي قلبي، ديابت، صرع، پرفشاري خون، آمبولي ريه و ترومبوز است. پزشک متخصص در مواجهه با افرادي که دچار اين بيماري ها هستند، روش هاي درماني متفاوتي را در پيش مي گيرد. به عنوان مثال در مواجهه با بيماري که به آسم مبتلاست، توجه به عوارض داروهايي که مصرف مي کند و علامت دار بودن بيماري اش ضروري است. در صورتي که بيمار مبتلا به بيماري قلبي و تنگي دريچه آئورت باشد بايد تحت نظر باشد. در مواردي خانم باردار از تنگي نفس و ضعف و بي حالي شکايت مي کند و در مراجعه به پزشک متخصص عارضه قلبي تشخيص داده مي شود. نکته اين جاست که در دوران بارداري حجم خون افزايش پيدا مي کند و دريچه قلب که در حالت طبيعي، عملکرد خوبي داشته است نمي تواند حجم بالاي خون را عبور دهد. بنابراين بروز بيماري قلبي را در دوران بارداري بايد جدي گرفت. حتي در مواردي ممکن است پزشک سقط جنين را تجويز کند زيرا در اين موارد جان مادر به خطر مي افتد. گاهي مادر سابقه ديابت دارد که پزشک متخصص بايد از اين موضوع مطلع باشد. در اين دسته از بيماران ديابت ممکن است عوارض جدي روي جنين بگذارد. بنابراين مادر بايد به دقت تحت نظر باشد. در مواردي مادر وابستگي به مواد مخدر دارد، بيشتر اين دسته از مادران از نظر تغذيه وضعيت نامساعدي دارند و رشد جنين به خوبي انجام نمي شود. به علت مصرف مواد مخدر عوارض جنيني بسيار بالاست و مصرف خودسرانه داروها به سلامت مادر و جنين لطمه مي زند. سقط جنين کمترين خطري است که اين مادران را تهديد مي کند و ترک مواد هم به تنهايي امکان پذير نيست. اين افراد حتما بايد تحت نظر درمانگر اعتياد اقدام به ترک کنند و گر نه سلامت خود و جنين را به خطر مي اندازند.
دسته ديگري از مادران که مبتلا به صرع هستند هم بارداري شان جزو بارداري هاي پرخطر محسوب مي شود زيرا مصرف داروهاي ضدصرع عوارض زيادي از جمله ناهنجاري هاي جنيني را به همراه دارد. بنابراين مادر بايد قبل از بارداري داروهايي مصرف کند که عوارض داروهاي ضد صرع را کاهش دهد.
استاديار دانشگاه علوم پزشکي مشهد با تأکيد بر اين که هيچ يک از اين بيماري ها مانع از بارداري نمي شود تصريح مي کند: تأکيد ما کنترل بيماري ها قبل از وقوع بارداري است. به عبارتي مادر اول بايد با دقت بيماري هاي زمينه اي خود را شناسايي کند و تحت کنترل قرار دهد و سپس نسبت به بارداري اقدام کند. در واقع ارزيابي وضعيت جسماني مادر قبل از بارداري به وي کمک مي کند خود را براي به دنيا آوردن يک نوزاد سالم آماده کند. اين دسته از مادران بايد به طور مرتب و بيش از ديگر افراد تحت نظر باشند و تمام داروهاي تجويز شده را طبق نظر پزشک مصرف کنند.
شرح حال بيمار ديگر عواملي که در بروز بارداري پرخطر نقش دارد، شامل بارداري در سنين بالاي ۳۵ سالگي، اختلال کروموزومي در جنين قبلي، مرگ نوزاد در رحم، زايمان زودرس، پارگي کيسه آب در بارداري قبلي، سابقه سقط در ۳ ماهه دوم و سابقه ناهنجاري رحمي است که در مورد هر يک از اين موارد بيمار بايد کاملا تحت نظر پزشک باشد. پزشک با توجه به عوارض احتمالي که جان مادر و نوزاد را در هر يک از اين موارد تهديد مي کند درباره شروع بارداري، ادامه آن يا قطع آن تصميم گيري مي کند. گاهي در آزمايش هاي انجام شده روي مادر مشخص مي شود وي به هپاتيت، HIV و يا زگيل مبتلاست و در اين موارد هم پزشک بايد تدابيري بينديشد تا به هنگام تولد نوزاد، عفونت سرايت نکند. گاهي گروه خوني مادر منفي است که به وي آمپول رگام تزريق مي شود تا از بروز ناهنجاري در جنين جلوگيري شود. دکترحسن زاده با اشاره به اين که در تمام اين موارد متخصص زنان با متخصص مربوطه در تماس است، تصريح مي کند: لازم است زنان ابتدا در صورت داشتن بيماري زمينه اي تحت نظر پزشک خود باشند و وي را از تصميم خود براي بارداري مطلع کنند. پس از بارداري نيز بايد همچنان تحت نظر پزشک خود و متخصص زنان باشند تا به محض وقوع اتفاقي، مداخله صورت بگيرد.
نکات ويژه
معمولا يک مادر طبيعي بايد هر ۴ هفته يک بار تا هفته بيست و هشتم به متخصص زنان مراجعه کند و از هفته ۲۸ تا ۳۶ هر ۲ هفته يک بار و پس از آن هفته اي يک بار ويزيت شود. اما در بارداري هاي پرخطر هر ۲ هفته يک بار بيمار بايد مراجعه کند و سلامت مادر و جنين توسط پزشک کنترل شود تا نتيجه بارداري مثبت باشد. گاهي ما در قبل از بارداري مشکل خاصي ندارد و پس از شروع دوران بارداري به ديابت دوران بارداري مبتلا مي شود و يا دچار محدوديت رشد جنين، خون ريزي غيرطبيعي، پارگي کيسه آب، پرفشاري خون و ... مي شود. در اين موارد هم بارداري پرخطر اتفاق مي افتد و بيمار بايد کاملا تحت نظر پزشک متخصص باشد.
تصميم گيري درباره نحوه زايمان
دکترحسن زاده از زايمان طبيعي به عنوان بهترين روش براي زايمان ياد مي کند و مي افزايد: زايمان طبيعي به دلايل متعددي از جمله خونريزي کمتر و کاهش عوارض زايمان بر سزارين ارجحيت دارد اما گاهي ممکن است شرايط جنين و مادر اين طور اقتضا کند که بايد سزارين انجام شود.نکته اين جاست که حتي گذراندن يک بارداري پرخطر به معناي کنار گذاشتن زايمان طبيعي نيست و در موارد بسياري مادر مي تواند با وجود بارداري پرخطر، زايمان طبيعي داشته باشد. خراسان/ شماره انتشار 18152
