سه شنبه ۲۹ اسفند ۱۴۰۲ - 19 Mar 2024
تاریخ انتشار :
يکشنبه ۲ مهر ۱۳۹۶ / ۰۸:۴۰
کد مطلب: 42024
۲

چگونه می توان بر مشکلات دانش آموزان دو زبانه فائق آمد؟

چگونه می توان بر مشکلات دانش آموزان دو زبانه فائق آمد؟

به گزارش ایرنا، عدم آشنایی برخی گویش های خاص با زبان فارسی و دستور زبانی آن موجب شده است که گاهی اوقات شاهد بروز مشکلاتی مانند اُفت تحصیلی در بین دانش آموزان به ویژه در مقطع ابتدایی باشیم .
هر چند که وجود زبان و گویش های متفاوت و متنوع در اکثر کشورها یک اصل پذیرفته شده است اما این مساله در شرایطی مشکل ساز می شود که پای نظام آموزشی و تعلیم و تربیت رسمی در میان باشد. در شرایطی که تعلیم به زبانی غیر از زبان مادری صورت می گیرد و دانش آموزان نیز با زبان رسمی آموزش ناآشنا هستند، فرآیند آموزش با موانعی از جمله ایجاد ارتباط، انتقال مفاهیم و غیره روبرو می شود؛ مساله ای که در مناطقی از ایران به دلیل تنوع زبان، گویش ها و لهجه ها آشکارا به چشم می آید و موضوعی تحت عنوان آموزش و مدارس دوزبانه را رقم زده است.

دوزبانه بودن مدارس در صورتیکه شرایط و بسترهای لازم برای شکوفایی استعدادهای و افزایش توانمندی ها فراهم باشد به عنوان یک مزیت مطرح می شود چنانکه به استناد آزمایش های «کاترین مونت» زبانشناس بلژیکی، عملکرد مغزی دو زبانه ها به مراتب سریع تر از تک زبانه ها در حل مسائل مشابه است. اما گاه دو زبانه بودن مدارس در خلاء بسترها و شرایط لازم برای رشد و شکوفایی، مساله ساز می شود.

در شرایط کنونی توجه به چندگونگی های زبانی به ویژه در امر آموزش، امری پذیرفته شده و مورد تاکید سازمان های مرتبط بین المللی و برخی نظام های سیاسی است. در همین زمینه اصل 15 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بیان می دارد«زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد ولی استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‏ های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.»

اگر چه دکتر «حسن روحانی» رییس جمهوری و دستیار ویژه رییس جمهور در امور اقلیت ها نیز بر اصل 15 قانون اساسی تاکید کرده و در خصوص ایجاد برنامه ها و تدابیر ویژه برای تدریس به زبان مادری خبر داده بودند ، اما دوزبانه بودن مدارس و مشکلات موجود در فرآیند یادگیری دانش آموزان، همچنان به عنوان یک مساله مطرح است.

* زبان مادری یا زبان آموزشی؟

در حالی که از زبان به عنوان یک ابزار ساده و در دسترس برای یادگیری و ارتباط یاد می شود اما این ابزار در برخی از مناطق کشور نمی تواند به درستی کارکرد خود را انجام دهد زیرا زبانِ رایج در این مناطق با زبان رسمی کشور تفاوت های فراوانی دارد.
در این شرایط کودک ناچار هستند در نخستین روزهای ورود به محیط آموزشی با زبانی تکلم کند که با آن آشنایی ندارد؛ مشکلی که با آسیب هایی مانند اُفت تحصیلی و انزوای آنها همراه می شود. اُفت تحصیلی این گروه از دانش آموزان نه به خاطر میزان بهرمندی از هوش، بلکه در نتیجه استفاده از ابزار متفاوت برای یادگیری می باشد که با ابزار ارتباطی دیگر همسالان آنها متفاوت است. مشکل این گروه از دانش آموزان شکاف و تفاوت زبان آموزشی (زبان معلم) با زبان مادری ناشی می شود؛ آنان در ابتدا به درستی نمی توانند به زبان معلم یا به عبارتی زبان آموزشی صحبت و با وی ارتباط کلامی و ادراکی برقرار کنند.
البته چنین تفاوت معنا داری در زبان تنها برای دانش آموز مشکل ایجاد نمی کند بلکه معلمان غیر بومی این مناطق برای تدریس با مشکلات فراوانی روبرو هستند.
گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا در گفت و گو با «عادل ساعدی» کارشناس مسایل آموزشی و مدرس دانشگاه فرهنگیان و «مقداد باقر زاده» معلم یکی از روستاهای بندر ترکمن، به بررسی مشکلات دانش آموزان 2 زبانه پرداخته است.

** جای خالی مدارس دو زبانه
از مدرسه به عنوان خانه دوم کودک نام برده می شود اما در برخی از مناطق شور و هیجان کودک برای حضور در کلاس درس، در کوتاه مدت به دلزدگی و اجبار پدر و مادر برای رفتن به این کلاس تبدیل می شود.
عادل ساعدی در این زمینه با اشاره به مهاجرت گسترده روستاییان و عشایر به کلان شهرها گفت: مشکلات کودکان دو زبانه به مناطق کمتر توسعه یافته مربوط نیست بلکه در تهران نیز این مشکل دیده می شود. این کلان شهر یکی از مهمترین مناطق مهاجر پذیر کشور محسوب می شود.
او با اشاره به برخی از مشکلات فرزندان مهاجر گفت: اولین مشکل این گروه ناآشنایی با زبان مبدا است که این مشکل در کلاس های درس و تعامل با دیگر دانش آموزان و معلم به صورت چشمگیری دیده می شود. زمانی که دانش آموز نتواند به راحتی با محیط آموزشی ارتباط برقرار کنند و گویش و لهجه وی برای همکلاسی ها ناآشنا باشد احساس سرخوردگی و گوشه گیری در وی ایجاد خواهد شد. چنین احساسی در ادامه به مشکلاتی مانند افت تحصیلی و افسردگی دانش آموز ختم می شود.
این کارشناس در ادامه با اشاره به کاستی های نظام آموزشی کشور گفت: در گذشته تدابیر ویژه ای برای دانش آموزان دو زبانه اندیشیده شد اما در شرایط کنونی هیچ برنامه ای برای آموزش این قشر وجود ندارد. سیستم یکپارچه آموزشی نیز بدون توجه به زبان و فرهنگ خاص دانش آموز در جریان است.
وی اظهار کرد: مشکلات آموزشی تنها به مسائل زبانی و ارتباطی محدود نمی شود بلکه عدم آشنایی دانش آموزان با برخی شیوه های آموزش و محتوای کتاب های درسی نیز،؛ یادگیری آنان را دچار مشکل می کند. از طرفی در تدوین کتاب های درسی به فرهنگ و زبان هر منطقه توجه نشده است زیرا این کتاب ها به صورت یکسان برای دانش آموزان شهری، روستایی و عشایری منتشر می شود و این موضوع نیز با توجه به ناهمگونی ها فرهنگی و زبانی موجود در کشور، فرآیند آموزش دانش آموزان را کُند و با اختلالاتی مواجه می سازد.
مدرس دانشگاه فرهنگیان در پایان گفت: در نظام آموزشی ما برای اتباع خارجی و کودکان استثنایی مدارس ویژه داریم اما در این سیستم کودکان دو زبانه به فراموشی سپرده شده اند و این می تواند یک آسیب جدی محسوب شود.

** لزوم اجرای سیاست بومی گزینی معلمان

یکی از مشکلاتی که دانش آموزان اقلیت های زبانی با آن دست به گریبان هستند، محرومیت های اجتماعی و رفاهی ناشی از توسعه نامتوازن جامعه است.

«مقداد باقر زاده » در این زمینه به پژوهشگر ایرنا گفت: در طول چند سال تدریس در یکی از روستاهای بندر ترکمن با مشکلات فروانی روبرو بوده که مهمترین آن در پایه اول ابتدایی می باشد به طوری که دانش آموزان به دلیل تفاوت زبانی حتی از درک برخی از مفاهیم اولیه آموزش به زبان رسمی ناتوان هستند.

او با بیان اینکه مشکلات دانش آموزان در محرومیت این مناطق ریشه دارد گفت: توسعه نیافتگی روستایی و محرومیت های اجتماعی موجب شده تا کودکان مناطق محروم از امکانات ارتباطی مانند تلویزیون و برخی مجلات و نشریات کودک محروم باشند. در این شرایط دانسته و آموخته های کودک تنها به محیط خانه و اطرافیان وی محدود و تصور دنیای خارج مانند دریا، ساحل و بیابان برای آنان سخت می شود..

این معلم پایه ابتدایی با اشاره به برخی از مشکلات در زمینه مفاهیم اسمی و قراردادی نشانه ها گفت: در چند سال تدریس در این روستا دانش آموزانی در کلاس درس حضور داشتند که برای یادگیری مفاهیم ساده مانند «رد پا» با مشکل مواجه بودند تا جایی که برای تعریف عملیاتی این مفهوم راهکارهای متفاوتی در دستور کار قرار دادم.

او در پاسخ به پرسشی در زمینه مشکلات تدریس در این مناطق گفت: هر چند که من با زبان آن منطقه آشنایی فراوانی دارم اما تفاوت گویشی موجب شده در چند ماه اول سال تحصیلی برای دانش آموزان پایه اول ابتدایی از مترجم استفاده کنم. مترجم من نیز در این مدارس دانش آموزان پایه های دیگر هستند.

باقرزاده در زمینه مشکلات معلمان در این منطقه گفت: سیاست بومیگزینی معلمان در چنین شرایطی باید به درستی مورد توجه قرار گیرد زیرا اعزام معلم ناآشنا با فرهنگ هر منطقه ای افزون بر مشکلات زبانی و یادگیری، موجب «شوک فرهنگی» خواهد شد و این مسئله می تواند در رفتار و دید یک غیر بومی نسبت به بومیان پیش فرض های منفی ایجاد کند.
وی در زمینه راهکارهای مسوولان برای برون رفت از این مشکل گفت: هر چند که طرح آموزش به زبان مادری می توانند در نهایت یک نسخه برای حل این مشکل باشد اما آموزش به زبان مادری یک بحث حاشیه ای است که باید در کنار زبان رسمی مورد توجه قرار گیرد.

اگر قرار باشد زبان مادری در برخی مدارس جای زبان ملی و رسمی کشور را بگیرد به یقین هم زبان فارسی آسیب خواهد دید و هم دانش آموزان در آینده با مشکل زبانی روبرو خواهند شد.

او گفت: زبان مادری می تواند در قالب نرم افزارهای ویژه و کتاب های مکمل به دانش آموزان آموزش داده شود اما نمی تواند جانشینی مناسب برای تدریس به زبان رسمی کشور باشد.
براساس آنچه گفته شد دو زبانگی برای دانش آموزان نمی تواند یک کاستی یا خلاء محسوب شود اما آنچه این مساله را به مشکل اساسی تبدیل کرده، شیوه مدیریت و ترکیب ناهمگن کلاس های درسی دانش آموزان است.
لازم است در این زمینه مسوولان با ایجاد ارتباط بین زبان مادری و زبان آموزشی، از ظرفیت و استعداد کودکان دو زبانه استفاده کنند.

نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
متوجه رابطه شوهرم با خواهرم شدم. چه کار کنم؟
بیمارستان روانپزشکی امین آباد تهران
سه گام مهم برای تقویت تاب آوری کودکان
چه سكوتی دنیا را فرا می‌گرفت اگر هركس به اندازه عملش صحبت می‌كرد