نفش سن و جنسيت در ابتلا به سرطان دهان

به گزارش ایرنا از مرکز تحقیقات دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، سرطان از سلولهای تشکیل دهنده بافت ها منشاء می شود. درحالت طبیعی در هر بافت سلول ها رشد کرده و در هنگام نیاز بدن تقسیم و بعد از پیر شدن از بین رفته و سلولهای جدید جایگزین آنها می شوند.

اگر این روند دچار اشکال شود و سلولهای جدید بدون نیاز به آن ها بی رویه تکثیر شوند و از طرف دیگر سلولهای پیر نیز از بین نروند، یک توده سلولی ایجاد که تومور نامیده می شود. تومورها ممکن است از نظر مشی، خوش خیم یا بدخیم باشند.

تومورهای خوش خیم مشی بالینی خوبی داشته و معمولاً قابل برداشتن بوده و عود آنها نیز نادر است.

مهم ترین مسئله در رابطه با این تومورها، پخش نشدن (عدم متاستاز) سلولهای آن در بافت های اطراف و سایر قسمتهای بدن است. تومورهای خوش خیم به ندرت زندگی فرد را به خطر می اندازند.

به تومورهای بدخیم واژه سرطان اطلاق می شود و در اغلب مواقع بعد از برداشت دوباره رشد می کنند، سلولهای این تومورها می توانند در بافت ها و اعضای اطرافشان و همچنین در سایر بخشهای بدن منتشر شوند (متاستاز) و در آنجا تومور جدیدی را ایجاد نمایند. تومورهای بدخیم معمولاً زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهند و خطرناک هستند.

***سرطان دهان

سرطان دهان پنجمین سرطان شایع بدن محسوب می شود و حدود 4 درصد از تمام موارد سرطان را در جهان بدخیمی ناحیه حفره دهان تشکیل می دهد. شیوع سرطان دهان با بالا رفتن سن افزایش می یابد و تقریباً 95 درصد از موارد این سرطان پس از 40 سالگی رخ می دهد.

نسبت ابتلای مردان به سرطان دهان، سه برابر بیشتر از زنان است و به ترتیب 5 درصد و 2 درصد از کل موارد سرطان در مردان و زنان را سرطان حلق و دهان تشکیل می دهد.

سلولهای تومورال در سرطان حفره دهان، در بافتهای این ناحیه رشد می یابند که شامل لب، مخاط پوشاننده سطح داخلی لبها و گونه ها، دو سوم جلویی زبان، لثه فک بالا و پائین، کف دهان و سقف دهان (کام) و ناحیه کوچکی در پشت دندان عقل (مثلث رترومولار) است. شایع ترین محل وقوع سرطان دهان ابتدا لب و سپس زبان و کف دهان است.

نزدیک به 95 درصد از سرطان های دهان از نوع سرطان سلول سنگفرشی است که مخاط دهان را می پوشاند.

این سرطان یکی از شایع ترین انواع سرطان و یکی از 10 علت شایع مرگ و میر در سطح جهان محسوب می شود.

این سلولهای تومورال از طریق مسیر گره های لنفاوی در سایر قسمت های بدن پخش می شود و اغلب نزدیک ترین محل درگیری آنها غدد لنفاوی گردنی است.

***عوامل خطرساز در ایجاد سرطان دهان

آسیب شناسی دقیق سرطان دهان هنوز به درستی مشخص نیست و طریقه ایجاد آن احتمالاً چند عاملی است و براساس مطالعات صورت گرفته به نظر می رسد که به بیش از یک عامل جهت ایجاد این سرطان نیاز است.

**دخانیات

خطر ایجاد سرطان در افرادی که سابقه مصرف دخانیات دارند نسبت به سایرین بیشتر است. این خطر با سن شروع اعتیاد و تعداد سیگاری که شخص در هر روز می کشد رابطه نزدیکی دارد. به این ترتیب که هرچه سن کمتر و تعداد سیگار مصرفی در هر روز بیشتر باشد،خطر ایجاد سرطان بیشتر خواهد بود و از طرف دیگر ترک کردن سیگار نیز موجب کاهش ریسک سرطان در این افراد می شود. استفاده از سایر انواع تنباکو هم مانند پیپ، تنباکوی جویدنی و ... نیز می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.

ابتلا به بعضی بیمارها همچون سیفلیس، قرارگرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید (سرطان در ناحیه لب)، کم خونی، سوءتغذیه، اشعه یونیزان سرطانزاهای محیطی، برخی نیز ژنتیک را در ایجاد این بیماری مهم دانسته اند.

از طرف دیگر مطالعات نشان داده اند که مصرف میوه و سبزیجات به مقدار کافی احتمالاً در جلوگیری از رشد و نمو ضایعات سرطانی موثر است.

*** تشخیص

اکثر سرطان های دهان در مراحل پیشرفته تشخیص داده می شوند درواقع این ضایعات زمانی که بر اثر پیشرفت زیاد، منجر به ظهور علایم بالینی شده اند کشف می شوند و این موضوع سبب شده که پیش آگهی سرطان دهان در اکثر نقاط جهان خوب نباشد.

معاینه منظم دهان و دندان برای تشخیص زودرس ضایعات سرطانی و پیش سرطانی بسیار ضروری است چرا که ممکن است این ضایعات در مراحل اولیه بسیار کوچک و غیرقابل توجه باشند ولی با گذشت زمان پیشرفت کرده و بافت های دهان را تخریب نمایند.

***برخی از علائم هشداردهنده سرطان فک و دهان عبارتند از:

- وجود لکه(های) سفید، سفید و قرمز و یا قرمز رنگ یا تیره روی مخاط لب و دهان

- وجود هر زخمی روی صورت، گردن و دهان که بیش از دو هفته باقی مانده و در این مدت بهبودی حاصل نشده باشد

- هرگونه تورم یا برآمدگی روی لبها، لثه ها یا سایر نواحی داخل دهان

- خون ریزی مکرر از مخاط دهان

- کرخی، بی حسی یا درد در هر ناحیه ای از صورت، دهان یا گردن

- گلودردی که با گذشت زمان بهبود نمی یابد یا وجود احساس گرفتگی در حنجره و تغییر صدای مزمن

- دشواری یا درد ضمن جویدن یا بلع

- تورم فک، در افراد بی دندان گاه اختلال، در استفاده مناسب از دندان مصنوعی ایجاد می کند

- گوش درد

*** برجستگی و تورم روی گردن

توصیه شده اگر یکی از این علائم در فرد مشاهده شود باید سریعا به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کند تا بافتهای سر و گردن و دهان بررسی شوند. البته ذکر این مطلب ضروری است که این علائم ممکن است به دلایل دیگری که شایع ترین آنها عفونت است، ایجاد شده باشند و این علائم همیشه نشانگر سرطان نیستند.

اگر در معاینات مسئله غیرعادی از نظر پزشک مشاهده شود نمونه کوچکی از آن ناحیه تهیه شده و یا در بعضی موارد کل ضایعه برداشته وبرای مطالعه میکروسکوپی به آزمایشگاه آسیب شناسی فرستاده می شود تا به طور قطع مشخص شود که ضایعه سرطانی است یا خیر