درمانگران زوج و خانواده سالهاست که می‌دانند القای امید در سیستم‌های مراجع، نقش مهمی در برانگیختن اعضای خانواده جهت بهبود روابط‌شان ایفا می‌کند. در زوج درمانی و خانواده درمانی امید در یک سیستم می‌تواند به دیگران سرایت کند.

در صورت بروز امید در یک عضو از سیستم خانواده، امید می‌تواند مانند یک شعله آتش برای انگیزه دادن به سایر افراد در درمان گسترش یابد. این امید در سراسر سیستم می‌تواند منجر به همکاری بیشتر و انطباق درمان شود. بر خلاف روش‌های درمان فردی که روی آسیب‌شناسی روانی و اختلال عملکرد تمرکز می‌کنند، امید مکملی طبیعی برای فعالیت زوج درمانی و خانواده درمانی است. فعالیتی که قدرت و سلامت سیستمیک را در اولویت قرار می‌دهد.

امید با فراهم کردن امکان تاب‌آور بودن برای زوج‌ها و عدم فاجعه‌سازی نقشی مهم در طی شرایط کشمکش و درگیری زوج‌ها ایفا می‌کند. همسران امیدوارتر، در شرایطی که همسر آنها دچارخطا می‌شود یا در مورد رابطه دچار تردید می‌شود، واکنش‌پذیری کم‌تری دارند و به میزان کم‌تری حس تهدید و طرد شدگی را تجربه می‌کنند. این موضوع می‌تواند به عنوان یک عامل محافظت‌کننده یا مکانیسم تطبیقی در مقابل شرایط چالش‌انگیز رابطه عمل کند که زوج‌ها در طول چرخه زندگی خانواده تجربه خواهند کرد.

تهدیدات نسبت به امید
زمانی که افراد باور دارند که هیچ کنترلی بر روی آنچه برای‌شان رخ می‌دهد ندارند، شروع به فکر کردن، احساس کردن و عمل کردن به نحوی می‌کنند که درمانده هستند!

نظریه درماندگی آموخته‌شده اشاره می‌کند که افرادی که از طریق تجارب شرطی شده‌اند، یاد می‌گیرند که فاقد کنترل رفتاری روی رویدادهای محیطی هستند و این موضوع انگیزه ایجاد تغییرات یا تلاش برای تغییر دادن شرایط را تضعیف می‌کند.

هیچ چیز بیش از تلاش برای حل کردن مشکل غیرقابل حل یا اصلاح مسئله‌ای که کنترل اندکی روی آن دارند نمی‌تواند یک سیستم مراجع را شکست دهد. شما می‌توانید اقدامات خود و گاهی افکارتان را کنترل کنید، ولی فقط همین اندازه کنترل دارید.

اگر تصمیم بگیرید جهت موفق شدن در زوج‌درمانی و خانواده‌درمانی باید رفتار دیگران یا نظر آنها درباره خودتان را تغییر دهید، استرس و ناامیدی تنها نتیجه‌ای است که خواهید گرفت. برانگیختن مانترای زیر می‌تواند تمرکز درمان را به چیزی اجرایی‌تر تغییر دهد:
خداوندا، آرامشی عطا فرما تا بپذیرم آنچه راکه نمی‌توانم تغییر دهم......
و شهامتی، تا تغییر دهم آنچه را که می‌توانم.
و خردی، تا تفاوت این دو را بدانم.

این دعای آرامشی است که برای نخستین بار توسط الهی دان آمریکایی، راینهولد نیبور (1943) نوشته شد و به صورت رایج توسط سازمان‌های الکلی‌های ناشناس و سازمان‌های مشابه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فقط یک قدم کلیدی به سوی رهایی از اعتیاد نیست، یک نسخه برای امید است! و به مراجعان در تمرکز روی وظایف، رفتارها و تصمیم‌های واقع‌گرایانه‌‌ تحت کنترل آنها در میان محدودیت‌های غیرقابل حل رابطه و زندگی کنونی آنها کمک می‌کند.

درمانگر امیدوار
در صورتی که خود شما یک درمانگر امیدوار نباشید، ایجاد امید در سیستم مراجع دشوار تقریباً غیرممکن است. ضمن اینکه، اسنایدر (1994) بیان کرد که سطح امید خود درمانگر به زندگی مراجعان آنها منتقل می‌شود. از متخصصین کمک رسان انتظار می‌رود که از ذخیره‌ای آماده و نامحدود از امید برخوردار باشند. ایجاد ارتباط با امید برای مراجعان با انگیزه‌ای که پیشرفت درمانی کافی دارند نسبتاً آسان است.

حفظ امید در جلسه در حالی که شاهد ناامیدی مراجعان مان هستیم و ناامیدی خودمان را تجربه می‌کنیم کار بسیار دشواری است. جهت تسهیل تغییر در سیستم مراجع از مشکل‌محور به امیدمحور، درمانگر باید امید و خوش‌بینی را به شکلی واقعی بیان کند. شما هرگز نباید مشکل مراجع را کوچک کنید یا چیزی در جلسه بگویید که به آن اعتقاد ندارید مراجعان شما متوجه عدم صداقت تان خواهند شد.

درمانگران مؤثر، این محدودیت‌های سیستم مراجع را به رسمیت می‌شناسند، اما همچنان امیدوارند که هر یک از اعضای سیستم با تلاش کافی، دارای پتانسیل برای دستیابی به اهداف واقع‌گرایانه هستند. این تمرکز امید هم درباره ی مراجع (یعنی مراجع می‌تواند به اهدافش دست پیدا کند) و هم خود درمانگر (یعنی من می‌توانم با موفقیت با این سیستم زوج یا خانواده کار کنم) است.

سپس، درمانگر نقاط قوت و منابع مراجع را جهت تسهیل توانایی سیستم برای حل مشکلات شان بسیج می‌کند. درمانگران امیدوار به جای اینکه خودشان را مهم‌ترین بخش برای تغییر تلقی کنند، مراجعان را به عنوان متخصصین محسوب می‌کنند. به علاوه، درمانگران امیدوار به نحوی خصوصیات سیستم مراجع را ایجاد می‌کنند که هر یک از اعضای خانواده از طریق کار خود که برای پیشرفت درمانی مسئولیت دارد حسی از تسلط را ایجاد کند. به هر حال، بدون عواطف ترس، تردید و ناامیدی، هیچ نیازی به ایجاد امید نخواهد بود.

درمانگران در زمان کار کردن با امید و فقدان امید، به خوبی این تنش منطقی را به خاطر خواهند داشت. به منظور حضور کامل در اتاق درمان با سیستم‌های مراجع دشوار، درمانگران زوج وخانواده باید تحمل ناامیدی و ظرفیت نگه‌داری ناامیدی و امید را به وجود آورند.



مترجم: دکتر سارا غلامی- روانشناس