ترخینه دارای اسامی دیگری همچون ته رخینه، ته رخوانه، ته رخنه، دوینه و کشیگینه می‌باشد که به دلیل فرآیند ساخت آن، دارای مزیت‌های دارویی می باشد.

 

مهمترین خواص ترخینه

ترخینه معمولا به دو صورت بدست آید:

ترخینه در روش اول، مقداری بلغور گندم یا جوی نیم کوب را به همراه دوغ به مدت چند ساعت می جوشانند و بعد خمیر بدست آماده را به حالت گوله گوله در مقابل نور خورشید و یا تنورهای مخصوص حرارت قرار می دهند تا کاملا خشک شوند.

روش دوم؛ از خیساندن بلغور گندم و یا جو نیم کوب در دوغ ترش تهیه می شود، که باید به مدت 10 روز به همان شکل باقی بماند و برای ماندگاری بیشتر ترخینه بهتر است، همانند روش اول خشک شود. که در هر دو روش پیش از خشک کردن ترخینه می توان از افزودنی های همچون نمک، شلغم و پونه به منظور ماندگاری بیشتر و افزایش خواص ترخینه استفاده کرد و مطالعات انجام گرفته بر روی ترخینه نشان می دهد، که مصرف ترخینه خیس بیش از ترخینه خشک شده دارای مزیت دارویی می باشد. البته زمانی می توانید، از خواص ترخینه بهره مند گردید، که ترخینه را به صورت کاملا بهداشتی تهیه نمایید.

ترخینه را می‌توان یکی از کهن ترین غذاهای نیمه ‌آماده ایرانی به شمار آورد که از خیساندن بلغور گندم یا جو در دوغ ترش و سبزی های معطر بومی تهیه می شود. ترخینه جامد به دلیل قرار گرفتن در زیر حرارت خورشید بسیار خشک و سخت می‌شود و معمولاً به اندازه یک همبرگر دست ‌ساز یا کوچکتر از آن ساخته می شود. ترخینه جامد بعد از خیس خوردن در آب جوش کم‌کم به صورت یک سوپ در می‌آید.

می‌توان گفت نحوه آماده سازی آن مانند سوپ ‌های آماده امروزی است. زادگاه اصلی این غذا لرستان بوده که مصرف آن علاوه بر این استان در کرمانشاه، کردستان، ایلام، مرکزی، همدان و آذربایجان غربی، مخصوصا در روزهای سرد سال بسیار مرسوم است.


ترخینه به دلیل وجود انواع ویتامین‌ها و همچنین خاصیت آنتی بیوتکی خود، همچنین به خاطر وجود لاکتوباسیلوس(باکتری های مفید) و باکتریوسین ها(پپتیدهای ضدمیکروبی) برای سلامت بدن مفید هستند و مصرف ترخینه برای پیشگیری و درمان بیماری سرماخوردگی و بیماری آنفولانزا، مقابله با رشد میکروب‌های مضر در سیستم گوارشی و جلوگیری از پوکی استخوان موثر است.
 

علاوه بر آن گندم یا جو موجود در ترخینه هر کدام درای خواص بی‌شماری می باشند. که کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سرطان، دیابت و درمان زکام های سخت، سرفه و یبوست برخی خواص بلغور گندم می باشند.

جو نیز دارای فواید درمانی همچون کاهش تب، درمان یبوست، درمان درد کمر، کاهش وزن، درمان اخلاط خونی، ورم حنجره و حلق، سرفه و … است.
همچنین خواص گیاهان دارویی همچون شلغم و پونه موجود در ترخینه را نمی‌توان نادیده گرفت.

دستور پخت آش ترخینه:
برای پخت این آش، باید ابتدا چند عدد ترخینه خشک شده و حبوبات را با مقداری آب درون قابلمه بریزید و روی حرارت قرار دهید تا بپزند. زمانی که ترخینه و حبوبات نیم پز شد، سبزی آش را به آن بیافزاید و در آخر نمک، پیاز داغ و زردچوبه را به آن اضافه نمایید. سپس اجازه دهید، تا کاملا آش جابیافتد و بعد آن را از روی حرارت بردارید. در زمان پخت این آش هر چند مدت آن را هم بزنید، تا ته نگیرد.

 

هرچه آش بیشتر بپزد ترخینه‌های خشک بیشتر باز و لعابی می‌شوند و دوغ آن بیشتر بیرون می‌آید که بسیار لذیذ‌تر می‌شود.