شايد در نگاه نخست و با قضاوتي زود هنگام ، ايرانيان باستان را متهم به مرد سالاري نماييم ، اما به هيچ روي چنين نبوده است و خلاف آنچه گاه به دروغ تبليغ شده است . ايرانيان آن دوران براي زن و جايگاه او احترامي شايان در نظر داشته و برابري زن و مرد از بديهي قوانين اجتماعي اجدادمان بوده است . فّر و شکوه و ارجمندي هر فرهنگي را بايد در احترام آن فرهنگ يا کيش بر زن و جايگاه او ارزيابي کرد . در ميان اجداد ايرانيان جايگاه زن آنچنان بالا بوده که در هر ديدگاه آن را برابر مرد مي ديدند . ، واژه " بانو " که در اصل از واژه پهلوي " ريتا با گيانو " آمده است ، به معني پرتوي يزدانيست . در زماني که در تمام گيتي زن را کنيز مي انگاشتند ، ايرانيان زن را به وزارت و سرگردگي سپاه نظامي مي گماردند . حتي در ميان روميان ، زن حق مرد دانسته مي شد و مرد حق داشت آن گونه که مي خواهد همچون وسايل زندگي با زن خويش رفتار کند . در کيش ايرانيان مردان حق انتخاب تنها يک زن را داشتند و ازدواج با بيش از يک زن گناهي هم سنگ بت پرستي ، خودکشي و بيدادگري مي بود . زن در نزد ايرانيان ، زاده هنر و سراپا مهرباني بود ، زن را سرچشمه مهر مي شمردند ، که از او تربيت فرزندان به ثمر مي رسيد . زن را مجموعه اي از هنرهاي گيتي مي دانستند و او را بر خلاف ديگر مظاهر نشاني از اوج پاکي و راستي مي انگاشتند . فرزندان خود را به زنان پارسا مي سپردند تا رسم پارسايي بياموزند و پيمان همسري بستن با زن نيک کردار را راز سربلندي مرد مي دانستند . کوروش همواره در سخنان خود از دانايي و پارسايي مادرش سخن مي گفته و آن را مي ستود . زن پارسا در ديدگاه ايرانيان باستان فرشته عشق و وفاداري " سپنتا آرميتا " شمرده مي شد . اختيار گزينش همسر در ايران باستان بر عهده دختر بود و والدين تنها حق معرفي کردن همسر را داشتند و و اين دختر بود که در نهايت همسر خود را گزينش مي کرد . اين رفتار شايسته جز بر آن نبود که زن در ايران باستان صاحب شعور و تفکر دانسته مي شد
از آنجا که ازدواج و همسر گزيني پيماني مقدس شمرده مي شد ، طلاق و جدايي بسيار سخت و نکوهيده بود . و در مقابل مردان و زناني که ازدواج کرده بودند ، احترام و جايگاه بالاتري نسبت به مجردها داشتند .ايرانيان تشويق مي شدند که همديگر را براي همسر داشتن ياري کنند و از آنجا که طلاق در آيين ايرانيان اختياري نبود ، به همين دليل در ابتداي زناشويي مهريه نوشته نمي شد . در نوشته هايي که در قطعات گلين از دوران باستان کشف گرديد و اندکي قبل رمزگشايي شده است که در کار ساختن بناي تخت جمشيد و پاسارگاد ، تعدادي از مديران ناظر بر مراحل ساخت زنان بوده اند و پرداخت دستمزد کارگران با مهر رسمي آنان صورت مي گرفته است . اصولا در ايران باستان بسياري از زمينه هاي هنري ، نظير معماري و موسيقي عرصه رشد و نشانگاه زنان بزرگي بود . آنان بر اين بودند که زن در آفرينش از بهترين خصائل بهره برده است و ايزد به هنگام آفرينش زن ، تخم مهر و مهر مادري را در او کاشته است  . پيکرش را به زيباترين گونه تراشيده و گيسوانش را آراسته است و تمام آنچه از زيبايي خود داشت به زن ارزاني کرد . دستانش را سرچشمه هنرهاي بسياري قرار داد و مهر او را در دل انسان نهاد ، آوردن فرزند را از همين رو به زن واگذاشت که مهر آور آفرينش بود .
بخاطر تمام اين انديشه ها بزرگ بود که اگر زني گناهي مي کرد بسيار نکوهيده تر از مرد گناهکار بود ، چرا که زن را نشانه مهر ايزدي مي شمردند و زني که از اين داده هاي ايزدي بهره نمي برد ، ناسپاس ايزد مي شمردند .
باور داشتن به توانمندي هاي زن در ايران باستان چنان قدرتمند بود که حتي در دنياي امروز نيز به ندرت يافت مي شود . زنان در دوران ساساني ، مطابق قوانين اساسي آن عهد ، مي توانستند بر تخت پادشاهي بنشينند. پس از کشته شدن خسرو پرويز در سال 627 ميلادي و بحراني که سراسر ايران را فرا گرفت ، " پوراندخت " دختر خسرو پرويز ، بيش از يک سال ملکه ايران شد و پس از او مدتي خواهرش " آذرميدخت " بر تخت نشست در قرن هاي پس از آن نيز در نقاط مختلف ايران ، شهزاده ملک خانم هايي بر تخت نشستند . منبع : عجايب باستانشناسي