ميگنا: انجام فرآیند درمان موفقیت آمیز اعتیاد طبعاً در گرو ایجاد یک تحول اساسی در متدهای درمانی روزآمد است. اما با نظر به برخی مشاهدات عینی، در بسیاری از موارد درک ما از مبانی اعتیاد بصورت (Static) و غیرپویا باقی مانده و غالب مباحثی که در این زمینه صورت می‌گیرد بر دیدگاهها و رویکردهای درمانی اواسط قرن بیستم تکیه و تأکید دارد. به عنوان مثال هنگامی که مباحث مطرح شده در حوزه درمان اعتیاد مورد بررسی قرار می گیرد مسئله تحمل (Tolerance) و ترک (Withdrawal) از الویت دارترین و شاخص ترین مسائل در درمان اعتیاد مورد توجه قرار گرفته و سایر موضوعات را تحت الشعاع خود قرار می دهد. در حالی که در روش‌های نوین درمان اعتیاد برجسته نمودن این مفهوم اساسا مطرح نبوده و هیچ کاربردی در درمان اعتیاد ندارد. اینکه ما در روان درمانی و دارو درمانی اعتیاد دچار مشکلات اساسی هستیم به عدم آگاهی جامع ما از مفهوم روانشناختی اعتیاد و استنتاجی است که از آن داریم مربوط می شود.

امروزه در جای جای جهان روش‌های نوین درمان اعتیاد از مفهوم سنتی خود دور شده اند و بیشتر به این مفاهیم و تعاریف نزدیک شده اند که «اعتیاد یک نوع رفتار است؛ رفتاری شبیه عادت» به جای اینکه خود را بیشتر درگیر مفاهیم سنتی مانند تحمل و ترک کند.

به نظر می رسد که ما بیشتر در چاله مفاهیمی مانند تریاکی، پا درد، اسهال، بالا و پایین بردن متادون و ... افتادیم و از آن مفهوم روانشناختی اعتیاد دور شده ایم.

خوشبختانه در دنیاي امروز درمان اعتیاد از آن رویکرد سنتی دور و دیگر اصطلاح اعتیاد (Addiction) را تقریبا به کار نمی برند و بیشتر بصورت عادت های مشکل ساز (Problematic Habits) به آن نگاه می کنند و روانشناسانی که به این سمت و سو می آیند، از مفاهیم سنتی و استیگما و اینکه با یک فرد بی خانمان (Homeless) قوزکرده هروئینی و ... سر و کار دارند دور شده اند و به این سمت می آیند که ما می خواهیم عادت انسان ها را تغییر دهیم. و تغییر دادن عادت هم بسیار علمی و هم جذاب است و در راستای پاسخگویی به همچین سوالاتی میباشند:
چرا انسانها نمی توانند رفتار خود را تغییر دهند؟
چرا تغییر سخت است؟
چرا گوشی موبایل، ورزش نکردن، پرخوری و در کنار این موارد چرا مصرف مواد مخدر مانند شیشه و حشیش و ... اعتیاد آور است؟
چنین استنباط می شود که سیاست های درمانی وزارت بهداشت غالبآ وابسته به دیدگاههای سنتی است و مفاهیم روانشناختی اعتیاد برجسته نیست و بصورت عادت های مشکل ساز به اعتیاد نمی نگرد.

برای ایجاد تغییر و تحول بنیادین در فرآیند درمان اعتیاد چاره ای نداریم که مفاهیم سنتی را بی رنگ و با اهتمام به تربیت نیروهای متخصص و کارآمد در این حوزه و با تقویت و تغییر رویکردهای درمانی خود گام موثری برای درمان اعتیاد برداریم.

جابر علیزاده گورادل
دانشجوی دکتری روانشناسی بالینی دانشگاه شهید بهشتی تهران