این موضوعی است که سال‌ها درباره آن بحث و به شکل‌های مختلف به آن خرده گرفته شده، ولی این مشکل همچنان وجود دارد، آنچنان جدی که قاسم جعفری، سخنگوی کمیسیون آموزش مجلس دیروز در گفت‌وگو با فارس در برابر آن جبهه گرفت و به مشاهدات شخصی‌اش در برخی شهرستان‌ها از جمله تهران استناد کرد و نتیجه گرفت این قبیل مدارس به کیفیت آموزش لطمه می‌زنند و حتی ممکن است برنامه‌های آموزش رسمی کشور را برعکس اجرا کنند.

ما نیز که با حسین احمدی، کارشناس آموزش و پرورش در این باره صحبت کردیم، او هم تائیدی کنار این خبر گذاشت و توضیح داد که بارها در جلسات آموزش و پرورش نسبت به کیفی نبودن برخی نیروها در بعضی مدارس غیردولتی ابراز نگرانی کرده است.

او ریشه این مساله را در مشکلات مالی این مدارس و صندلی‌های خالی آنها می‌داند، پدیده‌ای که چند سالی است یا به ورشکستگی برخی مدارس ختم شده یا به انتخاب راه‌های نادرست.

حکایت صندلی‌های خالی مدارس غیردولتی، بس طولانی است، اما علنی شدن آن به دوره جدید وزارت آموزش و پرورش برمی‌گردد، به روزی که علی اصغرفانی، وزیر آموزش و پرورش ترجیح داد بی‌پرده سخن بگوید و عدد دقیق صندلی‌های خالی مدارس غیردولتی را به گوش همگان برساند؛ عدد 500 هزار را.

500 هزار صندلی خالی در مدارس غیردولتی که طبق سیاست‌های جدید آموزش و پرورش باید 10 درصد دانش‌آموزان کل کشور را جذب خود کنند، عددی در حد بحران است. این عدد چنین معنی می‌دهد که خیل وسیعی از مدارس غیردولتی توان جذب دانش‌آموز ندارند و در نتیجه قادر نیستند از پس هزینه‌های خود برآیند و اتوماتیک‌وار به راه‌هایی متوسل می‌شوند که گرچه درد را اندکی التیام می‌دهد، ولی در درازمدت، درد را مزمن و عمیق‌تر می‌کند.

به‌کارگیری نیروهای آزاد با مدرک تحصیلی پایین و توان آموزشی اندک به تعبیر حسین احمدی‌راهی است برای جبران مضیقه‌های مالی در این قبیل مدارس چون معلمان کارآمد دستمزدهای بالا مطالبه می‌کنند و مزایا و بیمه می‌خواهند در حالی که یک نیروی ناکارآمد و کم‌تجربه چنین توقعی ندارد و با حداقل‌ها می‌سازد.

این کارشناس می‌گوید حتی شاهد است بسیاری از این معلمان در دوره‌های آموزشی بدو خدمت و ضمن خدمت حضور نمی‌یابند تا تجدید قوای علمی کنند، در نتیجه در سطح علمی پایینی می‌مانند و کار حتی به جایی می‌رسد که دانشِ دانش‌آموزان از چنین معلمانی بالاتر می‌رود.

یک تماس بی‌پاسخ و یک نقب به گذشته

مسئولان سازمان مدارس غیردولتی حتما برای این گفته‌ها توضیحاتی دارند، اما دیروز با وجود تماس‌های مکرر با مجتبی زینی‌وند، مدیرکل مدارس غیردولتی وزارت آموزش و پرورش امکان انتقال نظرات این اداره کل میسر نشد، هر چند هنوز به یاد داریم گفته‌های مرضیه گرد، رئیس سازمان مدارس غیردولتی آموزش و پرورش در گردهمایی آذر امسال مدیران و موسسان مدارس غیردولتی را که می‌گفت اگر کیفیت مدارس غیردولتی بالا برود خانواده‌ها نیز به آنها اطمینان می‌کنند و بسیاری از مشکلات این مدارس حل می‌شود؛ این انتقاد از خود بجا را.

به نظر می‌رسد مشکل صندلی خالی در مدارس غیردولتی و به تبع آن، مشکلات مالی این مدارس که به اعتقاد مرضیه گرد نگران‌کننده است با ارتقای کیفیت حل می‌شود، در حالی که بسیاری از موسسان مدارس غیردولتی نخستین چیزی را که کنار می‌گذارند بحث کیفیت بویژه کیفیت آموزش و شایستگی‌های حرفه‌ای معلمی است.

این موضوع یادآور یک اتفاق نه‌چندان کهنه است، اتفاقی مربوط به سال گذشته که آموزش و پرورش یکباره تصمیم گرفت چند هزار مدرسه دولتی را به موسسان مدارس غیردولتی واگذار کند و به‌ازای هر دانش‌آموز که این موسسان از مدرسه دولتی می‌پذیرند 450 هزار تومان پول پرداخت کند.

وقتی مجلس به عملکرد مدارس واگذار شده ورود پیدا کرد و باریک‌بینی به خرج داد، مشخص شد در بسیاری از این مدارس با انگیزه‌های سودجویانه، نیروهای ناکارآمد حتی از اقوام موسسان مدارس به عنوان معلم به کار گرفته شده‌اند تا بلکه از این سفره پهن شده نصیبی حاصل شود.

البته با قانونی که مجلس تصویب کرد تا پایان سال 95 هرگونه واگذاری مدارس دولتی به موسسان غیردولتی ممنوع شده، ولی با این که آن راه بسته است، اما جذب نیروهای بی‌کیفیت و ناکارآمد همچنان ادامه دارد، روندی که حسین احمدی، کارشناس آموزش و پرورش معتقد است فقط با نظارت دقیق و بازرسی‌های مستمر از مدارس قابل‌کنترل است.

صلاحیت و شایستگی معلمی، نیازی جدی

اگر سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ملاک کار مدارس است (اعم از دولتی و غیردولتی)، معلمی حرفه‌ای شوخی‌ناپذیر است.

معلم طبق این سند کسی است که وظیفه هدایت و رهبری علمی و اخلاقی دانش‌آموزان را به‌عهده دارد و خود به صفات برجسته‌ای آراسته است اما وقتی جایگاه معلمی در برخی مدارس با برخی حساب و کتاب‌های مادی سست می‌شود، معلوم است که رسیدن به اهداف سند تحول نیز به مشکل می‌خورد.

امین‌الله فراهانی، مشاور سرپرست دانشگاه فرهنگیان، جایی که چند سالی است به صورت تخصصی به تربیت معلم کارآزموده مشغول است در گفت‌وگو با جام جم توضیح داد که معلمی کردن فقط بیان مطالب درسی نیست بلکه آنچه از یک فرد، معلم می‌سازد توانایی او درتدریس، هنر کلاس داری و شم تربیتی است؛ محاسنی که در برخی معلمانی که در بعضی مدارس غیردولتی به‌کار گرفته می‌شوند، وجود ندارد.

این حرف یعنی آسیب‌دیدن نظام تعلیم و تربیت در مدارسی که شاید با توسل به تخلف، نانی چرب دست و پا کنند، ولی به بنیه علمی کشور لطمه می‌زنند.

مریم خباز - جامعه