در بعضي افراد به خصوص در دوره نوجواني و جواني، دل مشغولي وسواس گونه و افراطي نسبت به ظاهرشان به وجود مي آيد. از اين نگراني به عنوان اختلال «بدشکلي بدني» يا «اختلال زشتي تصوري» نام برده مي شود.

افرادي که دچار چنين اختلالي هستند، درباره آن چه که به نظر مي رسند داراي ديدي تحريف شده و نابهنجار هستند.

اين درحالي است که معمولا ديگران، آن ها را داراي قيافه اي معمولي يا داراي نقصي که به سختي محسوس است، مي پندارند.

افراد مبتلا به بدشکلي بدني ممکن است هر روز ساعاتي را به وارسي خود در آينه اختصاص بدهند و براي پنهان کردن نقصي که تصور مي کنند به آن گرفتارند، تلاش کنند. چنين افرادي معمولا از حضور در موقعيت هاي اجتماعي اجتناب و در مواجهه با ديگران احساس خجالت مي کنند.

در خور ذکر است که تمايل به برطرف کردن نقص ها ممکن است به تلاش سرسختانه براي يافتن راه حل هايي همچون جراحي پلاستيک يا استفاده از لوازم آرايشي منجر شود.

ايجاد چنين تصوري به خصوص در سن نوجواني و جواني که با بلوغ جسمي، چهره افراد تغيير مي کند بيشتر مي شود. در ادامه به عوامل زمينه ساز اين تصور اشاره خواهد شد.

به علت وجود ژن هاي مشترک در بين اعضاي يک خانواده، خطر ابتلا به اين اختلال ممکن است در بعضي خانواده ها افزايش يابد؛ به طور مثال در خانواده هايي که به زيبايي ظاهري ارزش زيادي داده مي شود، احتمال ابتلا به اختلال بد شکلي بدني افزايش مي يابد. بنابراين ابتلا به اين اختلال را مي توان به عوامل محيطي هم نسبت داد.

تمرکز بيش از اندازه به جزئيات باعث به وجود آمدن افکار منفي، نارضايتي واشغال منفي ذهني نسبت به ظاهر خود در هر فردي مي شود. در اين حالت، بعضي از نقص هاي جزئي غيرقابل تحمل و بزرگ نمايي مي شود.

روان شناسان به اين نکته دست يافته اند که تصوير بدني منفي افراد ريشه در ارتباط هاي آن ها با ديگران در گذشته دارد. مواجهه با افراد مورد علاقه و جويا شدن نظر آن ها درباره چهره خود، ممکن است نارضايتي آن ها را در پي داشته باشد که ايجاد مشکل مي کند.

زندگي و سليقه افراد توسط رسانه ها و عوامل اجتماعي-فرهنگي در معرض ايده آل هاي غيرواقعي قرار مي گيرد؛ به طور مثال، حضور افرادي با بدن هايي قوي و چهره هايي زيبا در تبليغات تلويزيوني مي تواند باعث نارضايتي افراد از ظاهرشان شود.

افکاري همچون همه من را مي بينند و از قيافه من بدشان مي آيد و هيچ فردي به خاطر زشت بودنم با من صحبت نمي کند، باورهاي غيرمنطقي شناختي است. اين افراد خيال مي کنند که انسان خوب، انساني است که فقط از لحاظ چهره زيبا و بي نقص باشد.

به نظر مي رسد که ساده ترين و راحت ترين راه درمان براي به چالش کشيدن افکار غيرمنطقي و خطاهاي فکري، بازسازي شناختي است.

بازسازي شناختي به اين معني است که فقط به نکات منفي خودتان توجه نکنيد و با توجه به نکات مثبت تان، باورهاي تان را نسبت به خودتان تغيير دهيد. افراد مبتلا به اختلال بد شکلي بدني، نقص هاي جزئي خود را خيلي مهم مي دانند. اين افراد بايد بعد از شناسايي افکار منفي و خطاهاي فکري، پاسخ مناسب و منطقي براي ردکردن آن ها بيابند. براي پيداکردن پاسخ منطقي و قبول اين که بعضي افکار منفي تان اشتباه است، بايد به ۴سوال مهم زير پاسخ دهيد.

۱ - چه شواهدي براي درستي افکار من وجود دارد؟

۲ - آيا ممکن نيست که دلايل ديگري براي ايجاد چنين تفکري در من وجود داشته باشد؟

۳ - آيا اين شواهد من منطقي و قابل توجيه به نظر مي رسد؟ آيا تفکر ديگري درباره من نيست که منطقي تر باشد؟

۴ -آيا اين روش تفکر براي من سودمند است يا روش تفکر سودمندانه تري هم براي پيشرفت من وجود دارد؟

در خور ذکر است که پاسخ هاي منطقي به اين نياز دارند که معتبر و دقيق باشند تا فرد قانع شود. يادمان باشد که تصوير بدني منفي از نظر عاطفي، رنج آور و ناراحت کننده است.

احساس افسردگي، وسواس ظاهري، شرمساري و خجالت کشيدن از ديگران به تجربه شادي در زندگي آسيب مي رساند.